نقش تبلیغ در دین اسلام و شیوه های آن؟ نقش روحانیون در تبلیغ و شیوه های آن؟ آسیب شناسی تبلیغ دینی و راهکارهای آن؟

پاسخ پرسش ها را به طور جداگانه ارائه می کنیم.یکم.ضرورت و اهمیت تبلیغ دین اسلام:در جهان امروز که بحران‌های فرهنگی درصدد تهی کردن انسان از معنویت می‌باشند، تبلیغ دین و ارزش‌های نشأت گرفته‌ی از آن به جهت مقابله‌ی این بحران‌ها ضرورت ویژه‌ای پیدا می‌کند. در این‌جا، ضرورت تبلیغ را از دو منظر عقل و دین به اختصار بیان می‌کنیم: الف: از نظر عقل: انبیاء و اولیای الهی با تبلیغ دین و ارزش‌های دینی هدایت و سعادت انسان را به ارمغان آورده‌اند، در عصر خاتمیت اقتضا می‌کند که این جایگاه رفیع انبیای الهی حفظ و در جهت تبلیغ دین و دعوت مردم اقدام شود چراکه در غیر این‌صورت آثار این حرکت عظیم الهی از میان مردم رخت برمی‌بندد. امام خمینی(ره) درخصوص اهمیت تبلیغات می‌فرماید: مسأله‌ی تبلیغات یک امر مهمی است که می‌شود گفت در دنیا در رأس همه‌ی امور قرار گرفته است و دنیا بر دوش تبلیغات است. بالاتر چیزی که می‌تواند این انقلاب را در این‌جا به ثمر رساند و در خارج صادر کند، تبلیغات است. (صحیفه‌ی نور، ج 14، ص 41 و 44) ب: از منظر دین: اگر رسالت یک مکتب محدوده‌ی خاصی را در برگیرد، قهراً شعاع پیام‌رسانی و تبلیغ آن نیز محدود خواهد بود اما از ان‌جا که رسالت مکتب اسلام جهانی و جاوید می‌باشد، گستره‌ی پیام‌رسانی آن نیز نامحدود می‌باشد. از این‌رو در دین اسلام امر تبلیغ از جایگاه بسیار والایی برخوردار می‌باشد به گونه‌ای که اساسی‌ترین وظیفه‌ی انبیاء در قرآن، تبلیغ دانسته شده است.انبیاء و اولیای الهی با تبلیغ دین و ارزش‌های دینی هدایت و سعادت انسان را به ارمغان آورده‌اند؛ چنان‌که خداوند تنها رسالت پیامبران را تبلیغ می‌داند: «ما عَلَی الرَّسولِ ألاّ الْبَلاغ»(سوره مائدة 99)پیامبر وظیفه اى جز رسانیدن پیام(الهى) ندارد.امروزه نیز تبلیغ دین اسلام به منزله قرار گرفتن در جایگاه رفیع انبیای الهی در جهت تبلیغ دین و نشر آن است. چراکه در غیراین‌صورت آثار این حرکت عظیم الهی از میان مردم رخت برمی‌بندد وغبار فراموشی بر آموزه های اسلامی می نشیند،اصول وفروع مختلط می شود و... لذا تبلیغ دین اسلام از جایگاه بس والایی برخوردار است، به گونه‌ای که اساسی‌ترین وظیفه‌ی انبیاء در قرآن تبلیغ دانسته شده است و در پرتو تبلیغ دین، فطرت سعادت‌خواه بشر، بیدار شده و معارف و ارزش‌های دینی در سرتاسرعالم گسترش می‌یابد. اگر تبلیغات وزحمات حضرت رسول صلی الله وعلیه وآله نبود ،هرگز دین اسلام از مرزهای شهر یثرب ونهایتا از مرزهای عربستان بیرون نمی رفت.تبلیغ دین اسلام ،تبلیغ اوامر وفرامین الهی ودعوت به سوی خداست ودعوت به سوی فلاح ورستگاری جوامع اسلامی وبالاخره دعوت به تمام خیرهاست.همچنین با نگاهی به میزان ناهنجاری های فرهنگی و اجتماعی جامعه می توان به نقش تبلیغ دین اسلام در اصلاح منکرات وتعمیق باورهای دینی پی برد.تبلیغ دردین اسلام در مولفه های زیر نمود دارد.1. در حراست از ساختارها و مفاهیم دین و تبیین و ترویج آن در سطوح مختلف زندگی فردی و اجتماعی 2.در ایجاد زمینه های مساعد در راستای تحقق اهداف دین و اقامه شعائر اسلامی در زندگی فردی و اجتماعی 3.در زمینه‌سازی ظهور مهدی موعود(عج) و تحقق حکومت جهانی آن حضرت .4. درحراست از چارچوب و اصول دین در نظر و عمل و زدودن خرافه‌ها و پیرایه‌های موهوم از آن5.. در توسعه کمی و کیفی دین در زندگی فردی و اجتماعی. 6.در تعمیق وتثبیت باورهای پیامهای اسلام در اندیشه وافکارمخاطباندوم:شیوه های تبلیغ دین اسلام؛1.تبلیغ عملی: یکی از شیوه های تبلیغ دین تبلیغ عملی آن است که از آثار وکارایی بیشتری برخوردار می باشد.2. سخنرانی در منابر وتریبونها در مساجد ،حسینیه ها ،تکایا ،و ادارات ..3. تدریس آموزه ها ومتون اسلامی در دانشگاه ها و مدارس وموسسات وادارات..4. تدوین وتحقیق مباحث وبرنامه های اسلام 5. ایجاد سایت و وبلاک در فضای مجازی6.تبلیغ در قالبهای هنری ،مانند هنر ،سینما ،رادیو وتلویزیون ،مطبوعات ورسانه ها و...سوم: نقش روحانیون در تبلیغ و شیوه های آنروحانیون وعلمای اسلام در تبلیغ دین اسلام نقش مهمی ایفا می کنند.اهمیت این نقش در روایات رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ از علمای دین به عنوان وارث پیامبران،‌برتر از پیامبران بنی اسرائیل، دژهای اسلام، آنانکه با وفاتشان در دین شکافی ایجاد می شود و اینکه ازجانشینان رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ و در روایات اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ نیز از آنان به زمامداران مردم، آنانکه مجاری امور و مدیریت جامعه در دست آنهاست و... تعبیر شده است.حاصل این دلایل نقلی ـ علاوه بر حکم قاطع خرد ناب ـ این است که روحانیت و عالمان دینی در عصر غیبت[امروزه] پنج رسالت سنگین بر دوش دارند: 1.دین شناسی عمیق (در قلمرو نظر و تئوری)، 2.عینیت فردی دین (تبلور عینی دین در اعضا و جوارح: دینداری یا الگوی عینی دین بودن)، 3.تبلیغ و تبیین بی شائبه دین (تئوریزه کردن دین)، 4.عینیت اجتماعی یا اجرای دین (در حوزه رهبری و مدیریت، نظام اقتصادی، نظام فرهنگی و هنری،‌نظام دفاعی و قضایی و...) و 5.رسالت نظارت بر اجرای دین، (عباس ایزد پناه ؛نگرشی بر انقلاب اسلامی و رسالت روحانیت -، روزنامه رسالت، 14/11/75)شیوه های تبلیغ روحانیون همان است که در پاسخ قبلی اشاره شد.چهارم:آسیب شناسی تبلیغ دینی وراهکارهای آن:می توان « آسیب شناسی تبلیغات دینی » را این گونه تعریف کرد : آسیب شناسی تبلیغات دینی یعنی شناخت ریشه ها ، علل و عوامل آسیب ها و ضعف هایی که در محتوا و یا روش ها و مخاطب شناسی تبلیغات دینی وجود دارد و موجب عدم کارایی تبلیغات دینی شود.1.ناتوانی علمی برخی از مبلغان؛ از مهم ترین عوامل موفقیت در تبلیغ دینی آگاهی و توانایی لازم در بیان مسایل و موضوعات اسلامی است. همانطوراگر مبلغ دینی بدون علم و آگاهی از مطلبی در کرسی خطابه بحث کندو پیرامون آن سخن گوید، به دین و ارزش کلام و شخصیت خود آسیب می رساند. چنانکه این نکته مهم، در کلام خداوند آمده است« َتَقُولُونَ ما لَیْسَ لَکُمْ بِهِ عِلْمٌ وَتَحْسَبُونَهُ هَنیئاً وَهُوَ عِنْدَ اللّهِ عَظیم.(نور15) چیزی را با زبانهای تان می گویید که به آن علم ندارید و کار را سهل و کوچک می پندارید در صورتی که نزد خداوند بسیار بزرگ است« ودرکلام امیر بیان، حضرت علی(ع) چنین آمده است که«لاتقل ما لاتعلم.» درباره چیزی که از آن اطلاع نداری سخن مگوی.2. وابستگی مالی به مردم :نداشتن بنیه مالی قوی ودرآمد مکفی بیشتر مبلغان دینی را با این آسیب جدی مواجه می سازد.که این عامل در درجه اول به شخصیت خود مبلغ آسیب می زند ودر درجه بعد پیامهای دینی را ،از این لحاظ که چه بسا مبلغان دینی به خاطر رعایت مصالح مادی ،از گفتن خیلی از مباحث ضروری دین ابا کنند وبه اصطلاح دست به سانسور موضوعات دینی بزنند وبنابر رعایت مصلحت عده ای خاص از گفتن مطالب مهم باز مانند که این ضربه جدی در تبلیغ دین خواهد بود. «تبلیغات اسلامی اگر آلوده به سودطلبی شد، بتدریج ارزش واقعیش را از دست می دهد و جذب کانون های قدرت مادی می شود و در بهترین و مردمی ترین شکلش به سوی عوام زدگی سوق پیدا می کند.» (مزروعی ،علیرضا؛منزلت تبلیغات دینی و آسیب شناسی آن از دیدگاه متفکر شهید استاد مطهری)3.فراهم نبودن زمینه های تبلیغی:گاهی دیده می شود که در موسم تبلیغ (ماه رمضان ومحرم)مساجد بیشتری در شهرها وروستاهای بزرگ از دعوت یک مبلغ دینی سرباز می زنند وفقط به دعوت یک مداح اکتفا می کنند .به این خاطر که مداح بهتر وبیشتر می تواند از آنها اشک چشم در آورد .واین موجب می شود مبلغان دینی با مهارت بهتر وبا سطح سواد بالا از تبلیغ دینی باز مانند واین نیز به نوبه خود آسیب جدی شمرده می شود.4.متناسب نبودن ابزاروشیوه های تبلیغ: متناسب نبودن ابزار تبلیغی مبلغ در بیشتر موارد موجب ناکار آمدی او می شود.مثلا بیشتر ابزار تبلیغی مبلغین دینی ،هنوز هم که هنوز است در اغلب شهرها وروستا ها فقط منبر ها می باشد وحال آنکه این ابزار با روحیات بیشتر مخاطبین که جوانان هستند ،سازش ندارد و همین عامل درپدیده دین گریزی در بین جوانان می تواند باشد. 5.اظهار نظرهای غیر متخصصانه :اینکه بعضی مبلغان دینی در موضوعات ومسائلی که سر رشته ندارند ،بی جا وبی مورد اظهار نظر می کنند. 6.خود فراموشی:اینکه مبلغ دینی گفته های خود جامه عمل نپوشانده باشد که در این صورت او بخوبی نخواهد توانست الگویی عملی و راهکاری موّفق، برای دیگران ترسیم کند. 7.عدم تشخیص نیازهای مخاطب وموضوعات اهم ومهم :رها کردن موضوعات اصلی ومورد نیاز مخاطبین وپرداختن به نکات فرعی وجانبی ،کارایی تبلیغات دینی را پایین می آوردپنجم:راهکارها:راهکارهایی که به نظر ما می رسد:1.بالا بردن سطح دانش ومعلومات ونگرش مبلغان دینی 2.مجهز کردن تبلیغات دینی به شیوه های مدرن در کنارشیوه های سنتی3.کاهش ویا کاستن وابستگی مالی میلغان به مردم با حمایت مالی از مبلغین4.فراهم آوردن زمینه های تیلیغی بیشتر در محیطهای روستایی وشهری ومحیطهای اداری وشرکتها ومدارس به تبلیغات دینی.منابع:1. صحیفه‌ی نور، ج 142.عباس ایزد پناه ؛نگرشی بر انقلاب اسلامی و رسالت روحانیت -، روزنامه رسالت، 14/11/75(سایت اندیشه قم)3. مزروعی ،علیرضا؛منزلت تبلیغات دینی و آسیب شناسی آن از دیدگاه متفکر شهید استاد مطهری،سایت سازمان تبلیغات اسلامی.4. آسیب شناسی تبلیغات دینی؛ سایت تبیان. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه