آیا امام معصوم(ع) پس از شهادت نیز می تواند با بدن جسمانیش در میان مردم رفت و آمد کند یا فقط به واسطه روحش رفت و آمد دارد، با توجه به فرمایش حضرت علی(ع) درباره زنده بودن امام پس از شهادت لطفا توضیح دهید.

حدیثی که امیرالمؤمنین علیه السلام در ضمن آن فرمودند:« مردگان ما نمی میرند و غائبان ما غایب نمی شود و کسی که از ما به قتل می رسد هرگز به قتل نمی رسد ... .» حدیثی است طولانی معروف به حدیث معرتف امیرالمؤمنین بالنوانیه؛ لذا این مطلب را باید توجه به دیگر بخش های این حدیث نورانی تفسیر نمود. در این حدیث امیرالمؤمنین علیه السلام خطاب به سلمان و ابوذر می فرمایند: « من بودم که حمل نمودم نوح را در کشتی به امر پروردگارم و من بودم که یونس را از بطن ماهی نجات دادم به اذن پروردگارم،‌ من بودم که دریا را به امر پروردگارم برای موسی بن عمران شکافتم و من بودم که به اذن پروردگارم ابراهیم را از آتش خارج نمودم و ... و منم خضر عالم موسی و منم معلم سلیمان بن داود و من ذوالقرنین و منم خدای عزوجل. ای سلمان و ای جندب(ابوذر) من محمد و محمد من است؛‌ من از محمدم و محمد از من است. خدای تعالی فرمود: «مرج البحرین یلقیان بینهما بزرخ لایبغیان» ای سلمان و ای جندب، گفتند لبیک یا امیرالمؤمنین؛ فرمود: « همانا مردگان ما نمی میرند و غائبان ما غایب نمی شوند و همانا به قتل رسیدگان ما هرگز به قتل نمی رسند ... ای سلمان و ای ابوذر منم که به اذن پروردگارم زنده می کنم و می میرانم و منم که خبر می دهم از آنچه در خانه هایتان می خورید و ذخیره می کنید به اذن پروردگارم و منم که آگاه به پنهانیهای قلوب شما هستم و امامان از اولاد من میدانند و انجام می دهند همین کارها را زمانی که دوست داشته باشند و اراده کنند چون همه ما یکی هستیم اول ما محمد است  آخر ما محمد است و میان ما محمد است و همه محمدند. پس ما را از هم جدا نکنید و آن گاه که ما اراده کنیم خدا اراده می کند و زمانی که ما نخواهیم خدا نمی خواهد ... .»(بحارالانوار، ج6، ص5-7)با توجه به این کلمات نورانی که در صدر و ذیل مطلب مورد سوال آمده است می توان گفت که مقصود حضرت این است که همه انبیاء سلف و تمام ائمه اطهار(ع) جلوه ها و صورت های گوناگون یک حقیقت نورانی هستند و بارزترین و کاملترین جلوه این نور واحد چهارده معصومند و کاملترین جلوه این حقیقت در بین چهارده معصوم وجود شریف پیامبراکرم(ص) است لذا فرموند: « همه ما محمدیم و اول و آخر و میانی ما همه محمدند؛ پس هیچ گاه حقیقت این ذات های مقدسه، عالم را ترک نکرده است، با مرگ و شهادت یکی دیگری که عین اوست، جای او را می گیرد. عرفا این حقیقت واحد ساری در تمام هستی را حقیقت محمدیه می نامند که تمام هستی، جلوه های گوناگون است. مثل آن حقیقت واحد نسبت موجودات عالم مثل آب است که در موج و قطره و حباب و دریا و آبشار و برف و یخ و بخار و فواره جاری است.لذا از این تعبیر حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام نمی توان حضور جسمانی ائمه علیهم السلام را بعد از وفات به همان صورت مادی خودشان استفاده نمود. اما اصل این سؤال که آیا ائمه اطهار علیهم السلام می توانند با بدن جسمانی در زمین حاضر شوند یا نه؟ قابل بررسی است.با توجه به آیات قرآن کریم شکی نمی ماند که بازگشت ارواح به اجساد دنیایشان امری است ممکن.شاهد این مدعا آیات(بقره/55و 56و 259و260) و سوره کهف، جریان اصحاب کهف) و (آل عمران/49) است. در این آیات به صراحت از زنده شدن مردگان در دنیا خبر داده شده است؛ همچنین روایات فراوانی در جوامع روائی شیعه وارد شده که گروهی از نیکان و اهل بیت علیهم السلام بعد از تشکیل حکومت جهانی حضرت مهدی علیه السلام مرجعیت خواهند نمود؛ بنابراین اصل بازگشت ارواح به اجساد دنیوی نقلا محال نیست، از نظر فلسفی نیز این امر ممکن است چون علت مفارقت نفس از بدن- در موت با اجل غیررسمی- عدم قابلیت بدن است لذا اگر بدن قابلیت لازم برای تعلق روح را به دست آورد تعلق نفس به آن دوباره برقرار خواهد شد. مردگانی که به اعجاز حضرت عیسی علیه السلام زنده می شدند، در واقع به این نحو زنده می شدند. یعنی آن حضرت به اعجاز خود، ابدان پوسیده را به حالت اول برمی گرداند؛ که بالطبع نفس به آن تعلق می گرفت، جریان زنده شدن پرندگان حضرت ابراهیم علیه السلام نیز به همین نحو بوده است.عقیده شیعه بر این است ابدان مطهر اهل بیت علیهم السلام نمی پوسند، بلکه شواهد تاریخی نشان داده که حتی ابدان برخی از علمای شیعه نیز سالم مانده اند پس بعید نیست که امام معصوم در سایه قوت نفس خود، بدن مادی خود را دوباره احیاء نماید؛ اما اینکه آیا ائمه اطهار علیهم السلام چنین کاری را تا به حال کرده اند یا نه نیاز به دلیلی جداگانه دارد که به نظر می رسد چنین دلیلی در دست نیست البته اندک روایاتی هستند که شاید بتوان با این مورد تطبیق داد.راه دیگری که امام علیه السلام می تواند با آن در عالم ماده حاضر شود، راه تمثل است؛ یعنی امام علیه السلام می تواند در ظرف ادراک اشخاص با بدنی مشابه بدن مادی خود تمثل یابد؛ به نحوی که آن شخص گمان می کند که امام علیه السلام خود را در خارج از وجود خود می بیند. برخی از علمای اعلام معتقدند که بسیاری از تشرفات، به خدمت حضرات ائمه علیهم السلام و به خصوص امام عصرعجل الله فرجه از سنخ تمثل بوده است و اندک افرادی بوده اند که امام عصر عجل الله فرجه را با بدن مادی آن حضرت ملاقات نموده اند.شق دیگری نیز برای حضور مادی امام علیه السلام قابل تصور است و آن شق دیگر این است که امام علیه السلام در شعاع قوت نفس خود بدنی مادی برای خود انشاء نماید و با آن بدن برای دیگران ظاهر شود. حال این بدن می تواند به شکل خود امام باشد یا به شکل خود او نباشد. برای این مورد نیاز به دلیل کافی وجود ندارد. بنابراین برای اهل بیت علیهم السلام سه گونه ظهور در عالم ماده ممکن است:1. ظهور به نحو تجلی در صورت انبیاء و اولیاء؛ این امر مربوط می شود به حقیقت الهی اهل بیت علیهم السلام که قبل از جمیع موجودات آفریده شده است. یعنی تمام انبیاء و اولیاء و صلحا و بلکه کل عالم امکان تجلیات و ظهورات مرتبه نوری چهارده معصومند. این همان اس که حضرت امیرالمؤمنین در حدیث امیرالمؤمنین به نورانیت بیان فرمودند:  روایات دیگری نیز همین مطلب را تأیید می کنند.2. ظهور آن ذوات مقدسه در صورت خاص جسمانی با همان بدنی که در زمان حیات خود با آن زندگی می نمودند، طبق روایات که به حد تواتر می رسند چنین ظهور و حضوری در زمان رجعت، برای ائمه(ع) وجود خواهد داشت ولی قبل از آن دلیل نقلی به اندازه کافی موجود نیست، گرچه مواردی هست که می توان آنها را با این مورد تطبیق داد یا شواهدی بر این امر گرفت.3. ظهور و حضور ائمه(ع) با بدن مثالی؛ برای این مورد روایات معدودی وجود دارند ولی با قاطعیت نمی توان ادعا کرد که تحقق داشته است؛ همچنین افراد زیادی چه از علما و ثقات و چه غیر علما ادعا نموده اند که حضرات معصومین(ع) را با ابدان مثالی ملاقات نموده اند لذا اگر این موارد جمع آوری شوند شاید بتوان از کثرت ادعاهای علمای ثقه تحقق آن را اثبات نمود. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه