فصل (۵۹): (شرافت علم الهى بر سایر علوم )

فصل (59): (شرافت علم الهى بر سایر علوم ) اى عزیز! چون این مراتب دانسته شد، پس بدان که علم الهى که علم توحید است احاطه به جمیع علوم دارد، چنان که متعلق او را که ذات حق تعالى است احاطه است به جمیع اشیاء که : ان الله بکل شى ء محیط،(645) اولم یکف بربک انه على کل شى ء شهید. (646) همچنان که سایر علوم را موضوع و مبادى و مسائل مى باشد این علم را نیز مى باشد. و موضوع این علم ، وجود حق تعالى است سبحانه . و مبادى او ماهیات حقایقى که لازم وجود حق تعالى است ، و آن حقایق عبارت از (اسماء ذات و) اسماء صفات و اسماء افعالند. و مسایل او عبارت است از آن چه بدو مبین مى شود حقایق متعلقات این اسماء ثلاثه . و مرجع این همه به دو چیز است ، و هما معرفة ارتباط العالم بالحق ، و الحق بالعالم ، و ما یمکن معرفته من المجموع و ما یتعذر. ...و آن دو شناخت ارتباط عالم به حق و ارتباط حق با عالم است ، و آن چه از مجموع که شناخت آن ممکن یا ناممکن مى باشد. و لابد است هر کسانى را که طالب معرفت این مسائل و مبادى باشند مسلم داشتن از طایفه اهل الله که عارفان علم الهى اند، تا وقتى که وجه حقیقت این علم بر ایشان مبین گردد، یا به دلیل عقلى اگر چنانچه حال و وقت و مقام آن عارف و مخبر اقتضاى آن کند و اثبات آن به دلیل عقلى از وى مستفاد گردد؛ و یا سمعى (647) که طالب به صحت (648) آن محقق گردد و (از) وجه حقیت (649) آن تاثیرى در نفس خود یابد لایح گردد بى آن که افتقارى باشد به سبب خارجى من المقدمات و الاقیسة ، همچنان که شیخ کامل نجم الدین الکبرى در جواب امام فخر رازى که پرسید: بم عرفت ربک ؟ گفت : بواردات ترد على القلوب ، فتعجز النفوس عن تکذیبها.(650) پس از این مقدمات معلوم شد که علم الهى اعرف و اشرف جمیع علوم است لشرف موضوعه و عزة مبادیه و مسایله . و علم حکمت و کلام اگر چه موضوع ایشان موضوع این علم است لکن در این دو علم از کیفیت وصول العبد الى ربه و القرب منه الذى هو المقصد الاعلى و المطلب الاسنى من تحصیل العلوم و الاعمال و الطاعات و العبادات (651) بحث نمى کنند. پس این علم ارفع و انفع بلکه صفاوه و نقاوه جمیع علوم است ، فلا مطمع للنجاة الا بحصوله و اقتنائه ، و لا فوز فى الدرجات الا بوصوله . (652) پس این علم باطن ، شرافت و مرتبه وى عالى تر از علم ظاهر است که نصیب اهل ظاهر است ، بر قیاس شرافت علم ظاهر بر علم حجامت و حیاکت . پس رعایت ادب هر کس که علم باطن را از وى اخذ مى کنند به اضعاف زیاده از رعایت ادب استاد علم ظاهر که از وى استفاده مى نمایند لازم است . و همچنین رعایت ادب استاد علم ظاهر به اضعاف زیاده است از رعایت ادب استاد حجام و حایک . و همچنین تفاوت در اصناف علوم ظاهرى جارى است ، استاد علم کلام و فقه اولى و اقدم است از استاد علم نحو و صرف . پس حقوق شیخ در علم طریقت فوق حقوق سایر علوم است ، پس ادب او نیز باید بالاتر از ادب والدین باشد، چنان چه گذشت . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه