((الرسول (صلی الله علیه و اله)- عنْ الْحسن‌بْن‌علی‌بْن‌ابی‌طالب (علیه السلام) قال جا نفر من الْیهود الی رسول الله (صلی الله علیه و اله) ... قال الْیهودی الذی کان اعْلمهمْ یا محمد انی اسْالک عنْ عشْر کلمات ... فاخْبرْنی بالسابع اخْبرْنی ما فضْل الرجال علی النسا؟ قال النبی (صلی الله علیه و اله) کفضْل السما علی الْارْض اوْ کفضْل الْما علی الْارْض فبالْما تحْیا الْارْض و بالرجال تحْیا النسا لوْ لا الرجال ما خلق النسا لقوْل الله عزوجل الرجال قوامون علی النسا بما فضل الله بعْضهمْ علی بعْض قال الْیهودی لای شیْ کان هکذا؟ قال النبی (صلی الله علیه و اله) خلق الله عزوجل ادم (علیه السلام) منْ طین و منْ فضْله و بقیته خلقتْ حوا و اول منْ اطاع النسا ادم (علیه السلام) فانْزله الله من الْجنهْ و قدْ بین فضْل الرجال علی النسا فی الدنْیا الا تری الی النسا‌کیْف یحضْن و لایمْکنهن الْعبادهْ من الْقذارهْ و الرجال لا یصیبهمْ شیْ من الطمْث قال الْیهودی صدقْت یا محمد (صلی الله علیه و اله). پیامبر (صلی الله علیه و اله)- از امام حسن (علیه السلام) روایت است که گروهی از یهودیان نزد پیامبر (صلی الله علیه و اله) امدند... انکه از همه داناتر بود به پیامبر (صلی الله علیه و اله) گفت: «به من خبر بده مردان بر زنان چه برتری‌ای دارند»؟ فرمود: «مثل برتری اسمان بر زمین و برتری اب بر زمین زنده، زنان به‌واسطه‌ی وجود مردان زنده‌اند اگر مردها نبودند زن‌ها خلق نمی‌شدند و دلیل ان، کلام خدای عزوجل است که فرمود: الرجال قوامون علی النسا بما فضل الله بعْضهمْ علی بعْض». فردی یهودی گفت: «برای چه این‌چنین است»؟ فرمود: «خدا ادم (علیه السلام) را از گل افرید و از باقی‌مانده ان حوا (سلام الله علیها) خلق شد. اولین کسی که از زن پیروی کرد، آدم (علیه السلام) بود و به‌ این‌ واسطه خداوند او را از بهشت بیرون کرد. برتری مردها بر زن‌ها در دنیا روشن است. مگر نمی‌بینی که چطور زن‌ها حیض می‌شوند و به خاطر این پلیدی از عبادت بازداشته می‌شوند و مردها حیض ندارند». یهودی گفت: «ای محمد راست گفتی».[تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۶۰ بحارالانوار، ج۱۰۰، ص۲۴۰/ الاختصاص، ص۳۷/ الامالی للصدوق، ص۱۹۳/ علل الشرایع، ج۲، ص۵۱۲]))من در باره این روایت چند سوال دارم ۱. ایا واقعا حضرت ادم از حوا پیروی کرد و از بهشت اخراج شد؟؟؟۲. ایا واقعا دلایلی که در این روایت ذکر شده دلایل اصلی برتری مرد نسبت به زن است؟؟؟ توضیح دهید راجبشان

هیچیک از دو پرسش تطبیق با واقع ندارد . زن و مرد در پیشگاه الهی برابر هستند. برای خداوند همه بندگان در یک مرتبه هستند و آن چه موجب برتری شخصی بر شخص دیگر می شود، تقوا است که زن و مرد ندارد: «یا أَیُّهَا النّاسُ إِنّا خَلَقناکُم مِن ذَکَرٍ وَأُنثى وَجَعَلناکُم شُعوبًا وَقَبائِلَ لِتَعارَفوا إِنَّ أَکرَمَکُم عِندَ اللَّهِ أَتقاکُم إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ؛ ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیره‌ها و قبیله‌ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید؛ (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامی‌ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست؛ خداوند دانا و آگاه است!» (حجرات/ ۱۳) پس ملاک برتری زن یا مرد بودن نیست، بلکه تقواست که می تواند هم صفت زن باشد و هم صفت مرد. اما اسلام در حیات انسان ها، در دو جنبه به جایگاه زن و مرد توجه می‌کند. در یک جنبه زن و مرد به طور کامل با یکدیگر برابرند و در جنبه دیگر بین زن و مرد تفاوت وجود دارد و البته این تفاوت به معنای برتری یکی بر دیگری نیست. اما این که اسلام زن و مرد را برابر می‌داند به جهت انسان بودن و روح انسانی آنان است، یعنی هم زن و هم مرد هر دو انسان هستند و قابلیت رشد و کمال دارند و در نتیجه اعمال نیک و ایمان از پاداش برخوردار می‌شوند و اگر خطا و گناه کنند، دچار عذاب می‌شوند. در این زمینه می توان به آیات زیر اشاره کرد:1. «فَاسْتَجابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّی لا أُضیعُ عَمَلَ عامِلٍ مِنْکُمْ مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی بَعْضُکُمْ مِنْ بَعْضٍ فَالَّذینَ هاجَرُوا وَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ أُوذُوا فی سَبیلی وَ قاتَلُوا وَ قُتِلُوا لَأُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ وَ لَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ ثَواباً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوابِ؛ پس پروردگارشان دعای آنان را اجابت کرد [و فرمود که] من عمل هیچ صاحب عملی از شما را از مرد یا زن که همه از یکدیگرید، تباه نمی کنم پس کسانی که هجرت کرده و از خانه های خود رانده شده و در راه من آزار دیده و جنگیده و کشته شده اند بدی هایشان را از آنان می زدایم و آنان را در باغهایی که از زیر [درختان] آن نهرها روان است درمی آورم [این] پاداشی است از جانب خدا و پاداش نیکو نزد خداست.» (آل‌عمران/195)3. « مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ؛ هر کس عمل صالح انجام دهد در حالی که مومن است، خواه مرد باشد یا زن، به او حیات پاکیزه می بخشیم و پاداش آنها را به بهترین اعمالی که انجام دادند، خواهیم داد.» (نحل/97)4. «إِنَّ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْقانِتینَ وَ الْقانِتاتِ وَ الصَّادِقینَ وَ الصَّادِقاتِ وَ الصَّابِرینَ وَ الصَّابِراتِ وَ الْخاشِعینَ وَ الْخاشِعاتِ وَ الْمُتَصدَّقینَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ وَ الصَّائِمینَ وَ الصَّائِماتِ وَ الْحافِظینَ فُروجَهُمْ وَ الْحافِظاتِ وَ الذَّاکِرینَ اللَّهَ کَثیراً وَ الذَّاکِراتِ أَعَدَّاللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظیماً؛ مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان مؤمن و زنان مؤمنه مردان عبادت کننده و زنان عبادت کننده، مردان و زنان راستگو و مردان و زنان شکیبا و مردان و زنان خشوع کننده در برابر عظمت الهی، مردان و زنان بخشاینده، مردان و زنان روزه گیر، مردان و زنانی که عفت خود را حفظ می نمایند، مردان و زنانی که خدا را فراوان بیاد می آورند، خداوند بر همه آنان مغفرت و پاداش بزرگی را آماده ساخته است.» (احزاب/ 35) در این آیات و آیت دیگر قرآنی، تاکید شده است که هر کس، زن یا مرد، با ایمان و عمل صالح، به سعادت دست می یابد. اما در جنبه دیگر، انسان بودن انسان ها در قالب دو جنس تعریف شده است: زن و مرد و هر جنس وظیفه خاص خود را بر عهده دارد. هر جنس انسانی براساس توانمندی ها و علایقی که در ذات و فطرت وی وجود دارد، عهده دار مسوولیت ها و اموری است. در زندگی روزمره خود نیز شاهد هستیم که وظایف زن و مرد با یکدیگر تفاوت دارد. بارداری مختص زنان است و جهاد برعهده مرد گذاشته شده، پس متناسب با شرایط هر جنس وظیفه ای بر گردن فرد است و متناسب با این وظایف، هر جنس حقوقی دارد. این مسئله یکی از مهم ترین دلایل تفاوت برخی حقوق مادی مرد و زن است. همچنین باید به این نکته هم توجه کرد که اسلام در مورد اداره جامعه و خانواده دارای یک سیستم و نظام است. از دیدگاه منطقی، زمانی که در مورد یک سیستم قضاوت می کنیم، نمی‌شود که فقط به گوشه‌ای از آن نظر انداخته و بعد کل سیستم را خراب و معیوب ارزیابی کرد. به بیان بهتر، در هر بخش از این سیستم قواعد و مقرراتی است که شاید به تنهایی تبعیض‌آمیز به نظر برسد اما در کل و در مجموع که تمام نظام را با هم ببینیم، عدالت را مشاهده می‌کنیم. بنابراین برای قضاوت در مورد سیستم اداره خانواده و حقوق و تکالیف زن یا مرد، باید دید مجموعه ای و سیستمی داشت. همچنین توجه کنید که عدالت به معنی برابری نیست بلکه یعنی در نظر گرفتن تفاوت ها و به اندازه استحقاق عمل کردن است. اشکال افرادی که مثلا نابرابری دیه و ارث زن و مرد را مطرح می کنند این است که اولا صورت مسئله را درست تعریف نمی کنند و ثانیا عدالت را برابری می دانند. آیا یک مادر به نام رعایت عدالت، غذای همسر و فرزند دوساله خود را به یک اندازه تقسیم می کند؟ یعنی اگر بخواهد عدالت را رعایت کند باید به پدر بچه که سی سال سن دارد و کار می کند، به اندازه یک بچه دو ساله غذا بدهد؟! این تعریف از عدالت، ساده و سطحی بوده و خود نوعی بی عدالتی است.در مورد مردان، در مقابل تکالیف متعددی که بر عهده دارند، حقوقی نیز به آنان واگذار شده که در واقع، مسوولیت آنان را سنگین تر می کند. مرد مسوول تامین هزینه زندگی خانواده است و به ازای آن از زن خواسته شده تا از مرد تمکین کند. این تمکین و اطاعت پذیری زن از مرد هم مطلق و بدون قید و شرط نیست. امام خمینی (ره) در کتاب تحریرالوسیله که کتاب مربوط به فتاوا و احکام شرعی ایشان است، در مورد عدم تمکین (که در اصلاح حقوقی نشوز گفته می شود) آورده‌اند: «نشوز در زن (که عبارت است از خروج او از اطاعت شوهر در اموری که بر زن واجب است) به واسطه ترک کارهایی که انجام آن‌ها بر زن واجب نیست تحقق نمی‌یابد، پس اگر زن از انجام امور منزل و حوائج مرد که به امور جنسی بین آن‌ها ارتباط ندارد، از قبیل جارو کردن یا خیاطی یا غذا پختن یا غیر این‌ها، حتى دادن آب (به دست شوهر) و پهن کردن رختخواب، خوددارى نماید، نشوز تحقق پیدا نمى‌کند.» (تحریرالوسیله، ج 2، کتاب النکاح، القول فی النشوز)قوام بودن مرد، ضرورت کسب اجازه از مرد برای زن در هنگام خروج از منزل، لزوم اذن پدر برای ازدواج دختر باکره و موارد دیگر همگی به نوعی مسوولیت مرد برای حفظ مصلحت خانواده است و باید براساس درایت صورت گیرد.بنابراین در مجموع، زن و مرد در بُعد انسانی برابر بوده و هر دو امکان رشد و رسیدن به سعادت الهی را دارند. در زمینه حقوق و وظایف هم، زن و مرد با هم تفاوت دارند که این در هر حال به معنای برتری مطلق مرد بر زن نیست. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه