چرا از نماز خود لذت نمی برم ؟یعنی که چرا نماز برای من تبدیل به یک مجموعه از لغات و جملات و عبارات عربی شده ،که حتی هنگام فکر کردن به معانی باز هم نمی توانم از نماز لذت ببرم ،حتی تکرار این عبارت عربی،شاید خسته کننده نیز باشد و همیشه عجله می کنم تا هر چه زودتر نمازم تمام شود .و از همه مهمتر هنگام نماز ،به هیج عنوان نمی توانم ،حواس خود را جمع نمایم ،یا متمرکز شوم و همیشه در نماز به چیزهایی دیگر فکر می کنم حتی وقتی به خودم فشار می آورم تا هنگام نماز حواس پرتی نداشته باشم اما باز هم نمی شود به معانی آیات هم که توجه می کنم .بعد از دو یا سه آیه باز دوباره حواسم از نماز پرت می شود؟

در این باره گفتنی است در کارهای مختلف زندگی و حالات معنوی نخست باید به یک اصل کلی توجه کرد و آن «تعدیل انتظارات» است. به طوری که «آرمانی» فکر کنیم ولی «واقعی» عمل کنیم. اما اگر انتظارمان از خودمان زیاد باشد و به آن مقدار مطلوب دست نیابیم گرفتار سرخوردگی وعذاب وجدان می شویم.نکته دوم حائز اهمیت در موقعیت اصل صعود پلکانی و دور تصاعدی است و هیچ گاه انتظار طی مراحل محالی در مدت زمانی کوتاه را نباید داشته باشیم.درباره «نماز» نیز این چنین است هیچ گاه انتظار نداشته باشیم که در سراسر نماز حضور قلب داشته باشیم و با خواندن یک نماز تمام مراتب معنوی را به دست آوریم.بلکه بدانیم این مشکل تنها برای ما نیست اما از سوی دیگر هیچ گاه ناامید و دلسرد نشویم و به هر مقدار از برگزاری نماز بهره می بریم همان را غنیمت بشماریم و از خداوند شکرگزار باشیم و از «او» بخواهیم بهره ما بیشتر گردد و حداقل فایده نماز از زمان حرکت به سوی وضو آغاز می شود و نشاط نسبی بدن او را فرا می گیرد و با گفتن تکبیر نماز هر چند اندک از دغدغه های روزمره حتی برای چند لحظه جدا می شود و به هر مقدار که تلاش کند می تواند این فواید را بیشتر کند. اما حداقل فایده ها قابل چشم پوشی نیست.جهت موفقیت در حضور قلب هر چه بیشتر، توجه شما را به مطالب زیر جلب می کنیم:لذت عبادات مخصوصا" نماز به حضور قلب است از این رو حضور قلب در حالات بلند عرفانی و معنوی کاری است در غایت سختی که سال های متمادی و پیاپی زمان می خواهد و فعلا" نباید از خود چنین انتظاری را داشت ولی می شود اسبابی را فراهم ساخت که اجمالا" در نمازها حضور قلبی و حالات خوشی به دست آورد که برخی از آنها عبارتند از:یک - از بین بردن زمینه حواس پرتی و خواطر: باید در رفتار و گفتار شبانه روزی دقت و مراقبه کرد که کدامیک از آنها فکر و خیال و حواس پرتی را تشدید می کند مثلا" گاهی بحث های جدلی سیاسی یا غیر سیاسی خواطر انسان را زیاد می کند و یا کدورت و برخورد با فلان دوست یا فلان خویشاوند حواس انسان را پرت می کند و دهها مثال دیگر که در زندگی روزمره بسیاری از افراد وجود دارد و از عامل شدت بخش خواطر و حواس پرتی هستند خوب دقت شود که اگر زمینه این چنانی در زندگی شما وجود دارد برطرف شود این خود جزئ مهمترین کارها می باشد. دو - زمینه سازی برای حضور قلب : این خود چند چیز را می طلبد: الف ) اقبال قلب : گاهی قلب انسان به انجام یک امر معنوی و عبادی خاصی رغبت و اقبال دارد مثلا" دلش می خواهد نماز بخواند یا فقط دلش می خواهد الان قرآن بخواند یا دلش می خواهد الان دعا و فلان مناجات را بخواند یا حتی دلش می خواهد الان غزل عرفانی و شعر معنادار را بخواند به هر کاری که قلب تمایل و کشش و نسبت به آن اقبال و نشاط داشت به همان کار پرداخته شود امام علی (ع ) می فرمایند: ((ان للقلوب شهوه و اقبالا" و ادبارا" فأتوها من قبل شهوتها و اقبالها فان القلب اذااکره عمی )) برای دلها خواهش و رو کردن و پشت کردنی است پس شما از ناحیه همان خواهش و رو کردن دلها به آنها بدهید, زیرا هر گاه قلب با ناخوشایندی بر کاری واداشته شود کور می گردد. با رعایت این دستور قلب با زمزمه های معنوی پرورش می یابد و به آنها انس می گیرد در سایه این انس گرفتن قطعا" به مرور زمان نمازها هم با حال حضور بیشتری برگزار می شود. ب ) فراغت بال قبل از نماز: قبل از هر نماز باید از هر کاری دست کشید و به مدت تقریبا" یک ربع تا نیم ساعت مشغول کاری شد که افکار و خیالات روزمره صفحه دل را خلوت کند. بهترین کار همانی است که در مورد قبلی توضیح داده شد به قلبش بنگرد که به چه چیزی اقبال دارد به همان کار بپردازد اگر قلب به هیچ کاری از امور معنوی رغبت نداشته دارای عللی است که دو علت آن در دو مورد بعدی روشن می شود. ج ) نشاط داشتن : منظور از نشاط این نیست که انسان خوشحال و خندان باشد بلکه یعنی کسالت و بی حالی را از خود دور سازد گاهی در اثر اشتغال روزمره خستگی و کسالت انسان را می گیرد این کسل بودن و نشاط نداشتن هم برای خوب عمل کردن مورد قبلی مضر است و قلب کمتر رغبت و اقبال به امور معنوی پیدا می کند و هم برای خود نماز خواندن با حضور قلب مضر است امام محمد باقر(ع) در قسمتی از روایتی می فرمایند: ((... و لا تقم الی الصلاه متکاسلا و لا متناعسا...; در حال کسل بودن و سستی نزدیک به خواب (و خمیازه کشان ) به نماز مشغول نشوید)) (وسائل الشیعه , ج 4, ص 677, به نقل از سرالاسرار). پس این نشاط هم باید در آن چند دقیقه فراغت بال قبل از نماز حفظ شود تا قلب به امور معنوی و حال آور اقبال و توجه کند و هم باید هنگام خواندن خود نماز حفظ شود. د) فراغت فکر از شکم : نه انسان باید در چند دقیقه فراغت بال و نه در حال نماز آن قدر گرسنه باشد که گرسنگی و سوزش شکم فکر را مشغول سازد و حواس را پرت کند و نه باید آن قدر سیر باشد که پرکردن شکم و سنگینی آن فکر را مشغول سازد هر دوی اینها هم برای مورد «ب» یعنی فراغت بال قبل از نماز مضر می باشد و نمی توان از آن چند دقیقه قبل از نماز خوب استفاده کرد (و این همان علت دومی است که با این حال شاید قلب به هیچ امرمعنوی اقبال و رغبت پیدا نکند) و هم برای مورد ((ج )) یعنی نشاط داشتن مضر است در واقع این فراغت فکر از شکم یکی از اسباب ایجاد کننده آن نشاط داشتن مورد قلبی است ولی به دلیل مهم بودن آن مستقلا" ذکر شد در همان ادامه روایت قبلی می فرمایند: ((... و لا متثاقلا" فانها من خلال النفاق ...)) و نیز با سنگینی و پری شکم به نماز نایست زیرا آن موارد پیش گفته از شکاف نفاق برمی خیزد یعنی نماز خواندن با این حالات ناشی از نفاق است زیرا ظاهرش حکایت از این می کند که توجه به خدا دارد چون به نماز ایستاده ولی باطنش هیچ اقبال و توجهی به خدا ندارد و این دوگانگی ظاهر و باطن انسان یعنی نفاق برای حفظ نشاط باید اسبابی را قبل از وقت فراغت بال فراهم کرد از جمله اینکه اگر نیازی به خوابیدن است مقداری استراحت شود و اگر با خوردن مختصر چیزی مثل چند دانه خرما یا میوه ای یا آب میوه و... نشاط حاصل می شود حتما" باید چنین کرد. ه) رعایت آداب ظاهری نماز: در رساله های علمیه بعضی از چیزها را در حال نماز مکروه شمرده اند مثلا" نماز خواندن مقابل دری که باز است یا روبروی عکس و مجسمه چیزی که روح دارد و کلا" تمام چیزهایی که ممکن است حواس نمازگزار را پرت کند و یا هر چیزی که با خشوع در حال نماز سازگاری ندارد مثل انگشت شکستن , بازی با سروصورت و... باید ترک شود از آن طرف چیزهایی مثل در حال قیام به مهر نگاه کردن و هر چیزی که باعث تمرکز است رعایت شود. و) نظم داشتن در نماز اول وقت : خود نظم دغدغه فکری را از بین می برد نماز و امور عبادی اگر با نظم انجام گیرد در حضور قلب مؤثر هستند.سه - عزم جزم : هم تمام موارد پیش گفته با عزمی جزم و تصمیمی قاطع انجام گیرد و هم وقتی وارد نماز شدید خیلی سفت و محکم بنا را بر این گذارید که در حد توان افکار وهم خیالات و حواس پرتی را کنار گذارید رعایت کردن دقیق موارد قبلی در موفقیت این عزم نسبت به خود بسیار مؤثر است هر چه آن ها دقیق تر انجام گیرد در خود نماز هم موفق ترید. برای آگاهی بیشتر ر.ک : حضور قلب در نماز, علی اصغر عزیزی تهرانی . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه