شاخصه های اخلاق دانشجویی چیست ؟

قبل از پاسخ به شما دانشجوی گرامی باید از سؤال زیبایی که طرح نموده اید تشکر نمائیم چرا که این سؤال یکی از دغدغه های اصلی دلسوزان دانشگاههای ما می باشد ؛ که متاسفانه تا کنون بدان توجه کمتری شده است .از آنجا که در سؤال شما موضوعات مختلفی طرح گردیده ، ما نیز در چند بخش جداگانه پاسخ سؤال شما را مطرح می نمائیم *بخش اول : در توضیح اخلاق دانشجویی و اینکه از نظر مبانی دین اسلام یک دانشجو باید چگونه اخلاقی داشته باشد؟ باید گفت که از منظر اسلام رفتار و کردار طالب علم و جوینده دانش دارای مختصات و شاخصه هایی می باشد . با وجود این مختصات است که می توان دانشجو را از جهت اخلاقی دانشجویی ایده آل اسلامی نامید .در اینجا بدلیل گستردگی مباحث طرح شده در منابع دینی و سخنان علمای دین و از سوی دیگر عدم گنجایش آن در این نوشتار تنها به سرفصلهایی که در روایات و کتب علمای اسلامی بدان اشاره شده می پردازیم (1) الف : شاخصه های اخلاقی دانشجو از جهت انگیزه و هدف 1- یکی از شاخصه های مهم اخلاقی جوینده علم و دانش از منظر اسلام این است که دارای انگیزه الهی بوده و با انگیزه کسب منافع دنیایی بدنبال علم نمی رود . 2- هدف دانشجو از کسب علم جاه طلبى ، شهرت ، فخر فروشی و برتری طلبی نمی باشد . ب : مختصات اخلاقی و رفتاری دانشجو در حوزه فردی 1- دانشجو از منظر اسلام مقید به وظائف و شعائر دینى می باشد و در این زمینه کوتاهی نمی نماید .2- ضرورت توجه به قرآن کریم به عنوان نخستین و اساسى ترین ماده درسی هر دانشجو3-اهتمام و مطالعه احادیث معصومین علیهم السلام به عنوان بهترین علوم .4-دانشجو همراه با کسب علم در مسیر پالایش دل از رذائل اخلاقى نیز گوشش می کند.5- همواره با توکل به خدا در مسیر علم آموزی قدم می گذارد .6- دانشجوی مورد نظر اسلام دارای حسن خلق و فروتنى می باشد .7-از دیگر شاخصه های اخلاقی دانشجو این است که دارای عفت نفس می باشد .8-بلند همتی از دیگر مختصات اخلاقی دانشجو می باشد .9- دانشجو فرصت هاى زندگانى را به نحو احسن غنیمت می شمرد .10- دانشجوی اسلامی از معاشرت با افرادیکه وی را از مسیر تحصیل علم دور می کنند پرهیز می نماید . 11- رعایت نظافت و پاکیزگى 12- برخورداری از آراستگی ظاهر ج : شاخصه های اخلاقی دانشجو در نحوه علم آموزی 1- دانشجو دارای پویایی و تحرک علمی می باشد .2- برنامه ریزى منظم و دقیق برای تمامی ساعات شبانه روزى 3-انتخاب رشته تحصیلی او بر اساس اهمیت و جایگاه علوم می باشد .4-انتخاب رشته تحصیلی بر اساس فهم و استعداد خود .5- مداومت و استمرار در مسیر علم آموزی 6- خستگی ناپذیر بودن دانشجو در کسب علم 7-خوددارى از مجادله و ستیزه جوئى در طرح مباحث علمی 8-تسلیم بودن در برابر حق 9- پرسش و پرسشگری از مهمترین شاخصه های دانشجو می باشد .10- ضبط و نگارش مطالب علمی11- رعایت انضباط و حضور مستمر در کلاسهای درس 12- دقت و بررسى مطالعات و محفوظات و منابع آن ها خود را برای حضور در کلاس درس و فراگرفتن علم از لحاظ روحى و ذهنى آماده می نماید . د : شاخصه های اخلاقی دانشجو در محضر استاد (1)1- از آنجا که جایگاه استاد در اسلام بسیار مهم و رفیع می باشد تا حدی که به عنوان پدر معنوی انسان مطرح گریده لذا دانشجو از دیدگاه اسلام پای کرسی هر استادی زانو نمی زند بلکه بر اساس معیارهای مشخصی که در دین اسلام مطرح گردیده به دنبال استادی می گردد که در خور چنین شان و جایگاهی باشد تا بتواند روح و عقل وفکر خود را همچون زمینی مستعد در اختیار او بگذارد و استاد شایسته نیز در این زمین بجای پرورش علفهای حرز درختانی بارور را به ثمر رساند . 2- تواضع و فروتنى در برابر استاد3-دانشجو از منظر اسلام از استاد خود همواره به احترام یاد می کند 4- حق شناسى از استاد خود می نماید .5- تندیهای استاد را با جان و دل تحمل می نماید .6- مراقب حرکات و رفتار و حالات خود در محضر استاد می باشد تا کوچکترین جسارتی به استاد ننماید .7-مراقب رفتار و گفتار خود بوده و حتی صدای خود را نیز در این باره تنظیم می نماید که با لحن و صدایی بی ادبانه سخن نگوید .8- در صورت وجود اشتباه در سخن استاد محترمانه وظریف به وی یاد آوری می نماید.9- مودبانه استاد را مورد خطاب قرار می دهد .10- به هنگام درس دقیق به سخنان استاد گوش داده و حواس خود را پرت نمی نماید .11- فرصت کلاس را با طرح سؤالهای بی مورد تلف نمی نماید .هـ : شاخصه های اخلاقی دانشجو در کلاس درس 1- رعایت آداب ورود به کلاس همچون سلام نمودن 2- بر هم نزدن نظم کلاس درس 3-اشغال نکردن جای دیگران در کلاس درس 4-کسب اجازه از محضر استاد برای ارائه سؤال و یا پاسخ گویی به درس 5- خواندن دعاء به هنگام قرائت درس و : شاخصه های اخلاقی دانشجو در نوع رابطه با همکلاسی های خود 1- رعایت ادب و نزاکت نسبت به همکلاسی ها2- بر هم نزدن راحتی دیگران به خاطر خود در کلاس3-عدم مداخله در مباحث علمی دیگر همکلاسیها4-عدم مداخله در سخن دیگران ز : شاخصه های اخلاقی دانشجوی اسلامی در خوابگاه 1- رعایت شئونات اسلامی در خوابگاه2- از منظر اسلام اخلاق دانشجویی ، اقتضا می کند که وی در خوابگاه با رفتاری گرم و صمیمانه نسبت به دیگر دانشجویان اظهار محبت و احترام نماید، و حق همجواری و همسایگى و مصاحبت و اخوت دینى را در مورد آنها کاملا رعایت و اداء کند . 3- عفو و گذشت از بدیهاى دانشجویان هم خوابگاهی 4- از منظر اسلام دانشجو باید قبل از انتخاب اتاق ، هم اتاقی های خود را ارزیابى نموده و بعد با آنها هم اتاق شود .5- ورود و خروج در خوابگاه باید به نحوی باشد که موجب رنجش دیگران نگردد .6- از تجسس نسبت به هم اتاقی و همچنین دانشجویان دیگر اتاقها پرهیز نماید .7-پرهیز از ایجاد صدا و اعمال و رفتاریکه موجب آزار واذیت دیگران می شود .8- باید از نشستن و راه رفتن در جاى هاى نامناسب که موجب سلب آسایش دیگران می شود خوددارى کرد. بخش دوم : چه کارهایی موجب می شود تا اخلاق دانشجویی را رعایت و چه کارهای ما را از اخلاق دانشجویی دور می کند .با بر شمردن برخی از شاخصه های اصلی اخلاق دانشجویی ، وظیفه هر دانشجویى این است که بکوشد با برنامه ریزى دقیق و پرداختن به اولویت ها و با استعانت از خداوند، این ویژگى هاى را در خود پیاده نماید ؛ در چنین صورتى دانشجو می تواند ضمن اصلاح و ارتقاى خود به سطوح بالاتر، از نظرعلمى و معنوى، پیشرفت در خور توجهی نموده و نسبت به آینده خود و جامعه مفید واقع گردد .بدیهی است که بی توجهی به شاخصه های مطرح شده منجر به افت علمی و اخلاقی دانشجو شده و او را از مسیر اخلاق دانشجویی مورد نظر دور می نماید . بخش سوم : وضعیت اخلاقی دانشگاههای ما چگونه است همواره بین آرمان ها و آنچه که اتفاق مى افتد، فاصله زیادى هست. اگر چه هم اکنون تا حدود زیادى جوان هاى پاک و متعهدى با رعایت اخلاق دانشجویی در دانشگاهها تربیت می یابند و اکنون نیز نسبت به زمان طاغوت و دانشگاه هاى دیگر کشورها مزیت هاى فراوانى را از این جهت دارا مى باشند. اما به دلیل گستردگى تهاجم فرهنگى غرب و نفوذ غرب زدگى در برخى اقشار دانشگاهى و نیز مشکلات دیگر فرهنگى جامعه، آن گونه که بایسته است، اخلاق دانشجویی رعایت نمی گردد . امید است با احساس تعهد دانشجویانى همانند شما زمینه بهترى براى رشد معنویت و اخلاق در دانشگاه ها فراهم گردد. بخش چهارم : در خصوص تفاوت اخلاق دانشجویان دانشگاهها با دانشجویان حوزه های علمیه باید بگوئیم که از آنجا که در حوزه های علمیه علاوه بر تحصیل علوم دینی نسبت به مباحث اخلاقی توجه بیشتری می شود ؛ لذا مطالبی که در این نوشتار به صورت مختصر مطرح شد در کلاسهای درس به عنوان یک سیره عملی از سوی اساتید سینه به سینه به دانشجویان علوم دینی منتقل شده و تا حد ممکن نیز از سوی طلاب رعایت می گردد . پخش پنجم : آسیب شناسی وضعیت اخلاقی دانشگاهها البته هر چند آسیب شناسی وضعیت اخلاقی دانشگاهها و ریشه یابی موانع موجود در راستای پیاده شدن اخلاق دانشجویی در دانشگاهها بحثى مفصل و خارج از موضوع ما مى باشد ولى بصورت اختصار فهرستی از موانعی که در این زمینه وجود دارد را خدمت شما ارائه می نمائیم : 1. عدم توجه به آموزه های دینی از سوی برخی از اساتید و دانشجویان 2. تعدد مراکز تصمیم گیرى در دانشگاه ها و فقدان استراتژى و راهبرد فرهنگى معین و کارآمد در این زمینه ها 3. غلبه کمیت بر کیفیت 4. ضعف در ارائه مناسب علوم انسانى و عدم توجه کافى به این علوم در کشور 5. مدرک محورى و مدرک گرایى 6. غلبه آموزش و نبود پرورش و تربیت صحیح در نظام آموزشى کشور 7. فقدان یا کمبود ارتباطات علمى اساتید و دانشجویان با حوزه هاى علمیه 8. عدم دقت کافى در گزینش اساتید و نظارت هاى کارآمد در دوران اشتغال آنان در دانشگاه از نظر علمى و اخلاقى. 9. نفوذ گسترده تهاجم فرهنگی در سطوح مختلف دانشگاهها10. غرب زدگی و خود باختگی فرهنگی برخی از اساتید و دانشجویان11. فقدان کتابهای آموزشی مناسب در زمینه اخلاق دانشجویی12. عدم توجه مسئولین ( اعم از اجرایی و مسؤلین دانشگاه ها ) به ضرورت اخلاق دانشجویی13. عدم درک صحیح مسؤلین و دانشجویان از اخلاق دانشجویی 14. عدم پاسخگویی کتب دینی موجود در دانشگاهها به نیازهای فکری و عقیدتی دانشجویان15. عدم اجماع فکرى میان مسئولان اجرایى کشور با مسئولین و دست اندرکاران دانشگاه ها . بخش ششم : راهکار اصلاح آنبه نظر می رسد تا زمانى که تمامى مجموعه هاى تأثیرگذار بر دانشگاه ها، به اسلامى کردن آنها نیندیشند و براى آن ارزش قائل نشوند، توفیقی در این زمینه حاصل نخواهد شد.لذا امروز دانشگاههای ما بیشتر از هر زمان دیگر نیاز به یک انقلاب فرهنگى و معنوى دارد تا هم از اسارت فرهنگ مبتذل بیگانه نجات پیدا کند و هم به بازسازى فرهنگ اصیل و دیرینه ملى- مذهبى خود بپردازد و این مسؤولیت در درجه اول به عهده کسانى است که این درد و مصیبت بزرگ را بیشتر احساس مى کنند یعنى خود دانشگاهیان و در مرحله بعد همه کسانى که مسؤولیت هاى فرهنگى را در کشور ما به عهده دارند یعنى همه رسانه هاى گروهى دولتى و غیر دولتى، صدا و سیما و حوزه هاى علمیه و دانشمندان و فرهیختگان علوم دینى و دانشگاهى. بخش هفتم : معرفی منابع 1- آداب تعلیم و تعلم در اسلام ترجمه کتاب منیه المرید شهید ثانی2- اصول کافی جلد 1 کتاب فضل علم 3- آیین زندگی اخلاق کاربردی به قلم احمد حسین شریفی ------------پی نوشتها :1- برای کسب اطلاع بیشتر در این زمینه ، از شما دعوت می کنیم تا کتاب جامع و بسیار مفید (آداب تعلیم و تعلم در اسلام ترجمه کتاب منیه المرید شهید ثانی ) مطالعه نمائید . 2- در مکتب اسلام ویژگی های اخلاقی استاد اسلامی نیز مطرح گردیده بدلیل بی ازتباط بودن به موضوع ذکر نگردید . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه