معامله با خدا یعنی چه ؟

معامله با خدا یعنی کاری را برای خدا انجام دهیم ودر مقابل توقع داشته با شیم که خدای متعال هم به ما در مقابل آن چیزی بدهد یا حاجتی را روا نماید و مانند آن. از نظر اخلاقی به طور کلی معامله با خدا اشکال ندارد، ولی درست نیست انسان در حوزه واجبات, وظیفه دینی یا مثلا ترک گناه خود را مشروط به این کند که مثلا خداوند فلان حاجت مادی شما را برآورد، زیرا در هر صورت انجام واجبات وظیفه است و گناه کردن حرام است و توبه کردن در هر شرایطی واجب شرعی است و نمی شود گفت من وظیفه واجب خود را بشرطی انجام می دهم که تو هم فلان کار را برای من انجام دهی. اگر خداوند هیچ حاجتی را هم روا نکند, ما باید از گناه خود توبه کنیم چون در غیر این صورت گرفتار عوارض و عقوبت آن خواهیم شد. در حوزه مستحبات هم معامله با خدا اشکالی ندارد ولی مرتبه نازلی از عبادت است که توضیح آن خواهد آمد. در آیات و روایات اسلامی نمونه های فراوانی از معامله با خدا ذکر شده است. به طور نمونه امام صادق علیه السلام : هرکس گرفتاری مومنی را که در سختی افتاده رفع کند ، خدا حوائج دنیا و آخرتش را آسان کند. اصول کافی ، ج 3 آورده اند که مردی پارسا ، از نیک مردان روزگار ، روزی تنها پول موجود در خانه را برداشت و به بازار شد تا خوراک بخرد.دو مرد را دید با هم گلاویز شده اند و مشغول دعوا و جدال و خصومت هستند . به آنها گفت : جدال و دعوای شما برای چیست ؟ گفتند : بخاطر مقداری پول ! مرد پارسا پول خود را که اتفاقا به اندازه مقدار مورد نزاع بود به ایشان بخشید و بین آنها آشتی برقرار کرد . سپس به خانه شد و قصه را برای همسرش تعریف کرد . همسر گفت : خوب کردی ، درست کردی ، صواب کردی ...! سپس در همه خانه گشت تا چیزی برای فروش پیدا کند . ریسمانی در خانه بود آنــــرا به مــــــرد داد تا آنرا بفروشد و غذایی تهیه کند . آن مرد ریسمان را به بازار برد اما هیچکس آنرا نخرید . هنگام برگشت به خانه مردی را دید که مـــاهی می فروشد و کسی ماهی او را نمیخرد. گفت : ای دوست! ماهی تو را کسی نمیخرد و ریسمـــان من را هم ! چطور می بینی که با یکدیگر معامله ای انجام دهیم ؟ مرد ماهی فروش قبول کرد. ریسمان به مرد داد و ماهی را گرفت و بسمت خانه روان شد . چون شکم ماهی را شکافتند مروارید بزرگ و پر بهائی از آن بیرون آمد ! مروارید را به بازار بردند و آنرا به صدها هزار درهم فروختند ! ... و از برکت آن مال زندگی توام با خداپرستی و فروتنی و نیکوکاری میگذراندند .... روزی سائلی بر در خانه ی آنها آمد و گفت : مردی درمانده و فقیرم ، همسر و فرزندانی نزار و پریشـان دارم با من مدارا و مهربانی کنید . زن به مردش نگریست و گفت : به خدا قسم همین حال را ما داشتیم تا خداوند به ما نعمت داد و آســـانی و آسایش بخشید. شکر آن است که این نعمت موجود را با این فقیر تقسیم کنیم . پس آن را دو بخش کردند و یکی را به فقیر دادند . فقیر مال را گرفت و کمی دور شد . ســـپس برگشت و گفت : من فقیر نیستم ! من فرستاده ی خدا هستم به سمت شما ! خداوند شما را آزمایش کـــــرد . در وفـور نعمت شکر کردید و در پریشانی صبر نمودید . پس در دنیا شما را بی نیاز کرد و در آخــــرت آن ببینید که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به خاطر کسی هم نگذشته باشد ... ! کشف الاسرار – میبدی.یکی دیگر از موارد معامله با خداوند، قرض الحسنه است. قرآن کریم می فرماید: من ذا الذی یقرض الله قرضاً حسنا فیضاعفه له و له اجر کریم.(حدید /11) کیست که خدا را قرض الحسنه دهد تا برای او دو چندانش کند و او را پاداشی نیکو باشد. همچنین نمونه های دیگر آن را در سوره عصر( والعصر ان الانسان لفی خسر الا الذین آمنوا و عملوا الصالحات) می توان مشاهده کرد.اما در هر صورت معامله با خدا از اقسام نازل عبادت است. زیرا عبادت برای خودش مراتبی دارد چون در ایمان مراتب هست .اصل مراتب دلالت بر تفاوتهاست.در قرآن افراد متناسب با اعمال و نیات خودشان دارای رتبه هستند و بر همین اساس در درجات مختلفی از بهشت یا جهنم جای می گیرند که موید همین رتبه هست. حتی در تقسیم بندی نفوس انسانی شاهد هستیم که رعایت مرتبه شده است.حضرت علی در حدیثی این درجات در عبادت را متذکر شده که با استناد به فرمایش ایشان مطرح میکنم:ان قوما عبدوا الله رغبة فتلک عبادة التجار،و ان قوما عبدوا الله رهبة فتلک عبادة العبید،و ان قوما عبدوا الله شکرا فتلک عبادة الاحرارنهج البلاغه،کلمات قصار،حکمت 229حداقل مرتبه برای عبادت انست که برای بنده یک رفع تلکیفی شده باشد آنهم از بابت اینکه گناهی بخاطر ترک واجب مرتکب نشود.این نقطه صفر است.یک حرکت در سطح.مرتبه بالاتر از این در دو شکل ظهور دارد:1- عبادتی که از سر ترس از عذاب و کیفر باشد.حضرت علی آنرا عبادت بردگان میداند.این عبادت از نوع اول آن که رفع تکلیف بود کمی بالاتر است.یک انگیزه ای در آن وجود دارد که صرفا برای رفع تکلیف نیست.یک نگرانی خاطری وجود دارد.این تشویش خاطر بنده را متوجه این نموده تا برای رهایی از عذاب موعود به تکلیف عمل کند.یک نوع خوف است.اما چندان متعالی نیست.چطور؟یعنی اگر و احیانا از عذاب و کیفر صحبتی نشده بود چه بسا اصلا رغبتی به عبادت وجود نداشت.این نوع عبادت ناشی از ترس است.مادام که این ترس برقرار است طبیعتا امکان چشیدن حلاوت ناشی از عبادت هم ممکن نیست.2-در ردیف این عبادت نوع دیگری را شاهدیم که ناشی از یک نگرش تجارت گونه با خداست.بر میگردد به همان معامله ای که خدا در قران به آن اشاره کرده.برخی برای اینکه سودی نصیبشان بشود و به طمع برخورداری از آنچه برایشان مهیاشده در بهشت از قصر و حور خودشان را به آب و آتش میزنند تا هر چه بیشتر عبادت کنند.هدف رسیدن به این مواهب است.اصلا هم بد نیست.حسنش نسبت به عبادت بردگان آنست که یک امیدی در دل بنده هست.گناه هم نمیکند.خدا دعوت به تجارت کرده دارد معامله میکند.حضرت این عبادت را عبادت تجار میداند.هرگاه برای بنده مسجل میشد که این عبادت ضامن هدایتش نیست و برخوردار از نعمت هم نمیشود بلادرنگ ترک میکرد.ولی خدا برای اینها همینکه به راه دیگری نمیروند و زبان و اعضاءشان مشغول به یاد خداست اجر و پاداشی می دهد آنقدر هم میدهد که دهنشان بسته شود و معترض نباشند.اما نوع متعالی عبادت را حضرت تعبیر میکند به عبادت احرار و آزادگان.الهى ما عبدتک خوفا من نارک و لا طمعا فى جنتک بل وجدتک اهلا للعبادة فعبدتک.من تو را به خاطر بیم از کیفرت و یا به خاطر طمع در بهشت پرستش نکرده ام،من تو را بدان جهت پرستش کردم که شایسته پرستش یافتم.چنین عبادتی مدنظر خواص سیر و سلوک هست.البته فراموش نکنیم بنده نباید به انتظار بنشیند تا این چنین مقامی حاصل شود و یا به احوالاتی برسد بعد برود سراغ یک چنین عبادتی.نه .هر وقت انسان به این حد از شناخت رسید که خداوند ورای آنچه در بهشت و جهنم است شایسته پرستش است و عبادت و انسان مستحق به توسل و نیاز به درگاه او به سبب خلقت و دادن همین فرصت برای حضور در برابر او خودش کفایت یمکند تا برود و چنین عبادتی را در پیش بگیرد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه