اگر بگوییم مرتبه پیامبر اکرم(ص) بالاتر از سایر ائمه(ع) است آن وقت باید بگوییم تنها پیامبر(ص) انسان کامل هستند! نه سایر ائمه(ع) چون نمی توان گفت ائمه(ع) کاملند و پیامبر(ص) کامل تر. لطفا توضیح دهید.

پاسخ به این پرسش نیازمند ذکر مقدمه ای است و آن این که:شایسته است بین دو مفهوم «کمال» و «تمام» تمیز و فرق نهاد؛ گرچه در زبان فارسی بین این دو فرقی وجود ندارد و هر دو به یک معنی به کار می رود.اما در زبان «عربی» بین «کمال» و «تمام» تفاوت اساسی وجود دارد؛ چنان که در قرآن کریم آیه 3 سوره مبارکه مائده این دو واژه بیان شده و مفسرین و واژه پژوهان بین آن دو تفاوت و تمییز گذاشته اند«الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی» «کمال دین» چیزی و «اتمام نعمت» چیز دیگری است.اگر چیزی مرکب باشد از یک سلسله اجزا، چنانچه فاقد یک یا چند جزء از اجزاء لازم باشد می گوییم ناقص است، و اگر همه اجزاء را داشته باشد می گوییم تمام است. مثلاً یک خانه برای اینکه یک خانه بشود به اجزایی نیاز دارد از پایه و دیوار و سقف گرفته تا لوازم اولی مثل لوله کشی و سیم کشی، تا وقتی یک یا چند تا از اینها نباشد، می گوییم هنوز ساختمان ناقص است، وقتی که همه اجزاء به آخر رسیده می گوییم الان این ساختمان «تمام» است.پس «تمام» در جایی می گوییم که یک «کل» موجود باشد مرکب از اجزاء ، وقتی که جامع همه اجزاء باشد به آن می گوییم «تمام» اگر فاقد اجزاء باشد می گوییم ناقص.اما «کمال» و کامل، معنای دیگری دارد. یک شی از نظر اجزاء تمام است و از این نظر نقصی ندارد ولی بالقوه می تواند چیز دیگری بشود، یعنی می تواند متحول و دگرگون بشود از مرتبه ای و درجه ای به مرتبه و درجه بالاتری، مادامی که آن مراتب را طی نکرده به آن می گوییم «ناقص»؛ وقتی آن مراتب ممکن را طی کند به آن می گوییم «کامل» پس تمام در مقایسه با «اجزاء» است و کمال در مقایسه با «مراتب و درجات» .کودکی که تمام متولد می شود از نظر انسان بودن ناقص است، یعنی انسان کامل نیست، انسان تمام هست ولی انسان کامل نیست. زیرا هنوز انسانی است که می تواند عالم باشد، و عالم نیست، می تواند صنعتگر باشد ولی صنعتگر نیست، می تواند کارهایی را انجام دهد ولی هنوز آن کارها را انجام نداده است و همه آنها را بالقوه داراست. (کتاب فلسفه تاریخ، شهید مطهری، ص 248)پس در این مقدمه می توان گفت:تفاوت پیامبر اکرم (ص) با ائمه (ع) تفاوت در نقص «کمال» است نه در تمامیت و عدم تمامیت. به بیان دیگر کمال انسانی امری ذو مراتب و دارای درجات طولی است؛‌یک امر کامل ممکن است که درجات و مراتب متعددی بر حسب نقص و کمال داشته باشد؛‌گرچه پیامبر (ص) در نقطه اوج این کمال قرار دارند ولی ائمه (ع) در عین کامل بودن، مراتب و درجات پایین تری از آن کمال را داشته باشند.پس کمال دارای مراتب و درجات است پیامبر (ص) و ائمه (ع) در عین این که در مسیر کمال هستند ولی با درجات متفاوت.یعنی همه آنها انسان کاملند ، اما در کامل بودن درجات متفاوت دارند یکی کاملتر و در رتبه فراتر است و دیگری فروتر. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه