در قضیه به آتش افتادن حضرت ابراهیم آیا سوزانندگی جزء ذات آتش است یا خیر؟ اگر آری؛ چگونه ذات آن گرفته شده؟ اگر خیر؛ پس ذات آتش چیست؟

داستان حضرت ابراهیم و انداخته شدن آن حضرت در میان آتش و نسوختن ایشان در آتش عظیم نمرودیان را قرآن کریم بیان فرموده است: «ما خطاب کردیم که ای آتش سرد و سالم برای ابراهیم باش» اما سوالی که در مورد این داستان مطرح می شود این است که: چگونه می شود که آتش که ذات و طبیعتش حرارت و سوزندگی است سرد و سلامت می شود؟ چگونه ممکن است آتش که حرارت از صفات ذاتی اوست، تغییر ماهیت دهد؛ و گرمی و حرارت آن به سردی و ملایمت تبدیل شود؟ در پاسخ به این پرسش، مفسرین قرآن کریم اقوال و نظریات مختلفی را بیان کرده اند، که به بیان پاره ای از آن ها می پردازیم. یکی از نظریات این است که: خداوند متعال در میان آتش با حفظ همه خصوصیات آتش ، برودت و سرمای زیادی ایجاد کرده به حدی که سرما بر آتش و حرارت آن غلبه می کند، و ملایمت و سلامت برای حضرت ابراهیم فراهم می شود. (قول اول) قول دیگر: خداوند میان ابراهیم و آتش حایل و مانعی ایجاد کرد تا آتش آسیبی به حضرت نرساند. در کتاب کمال الدین و تمام النعمه از حضرت صادقروایتی است که حق تعالی جبرئیل را با پیراهنی نزد ابراهیم فرستاد و جبرئیل آن پیراهن را به ابراهیم پوشانید و بعد از این ابراهیم نه از حرارت اذیت شد و نه از سرمای بعد از حرارت آتش. (قول دوم) نظر دیگر این است که سوختن به علل و عواملی حاصل می شود که در آتش هست؛ و ممکن است خداوند این علل و عوامل در آتش را خنثی کرده باشد. (قول سوم) قول بعدی در تفسیر مخزن العرفان در محال بودن تغییر ماهیت آتش آمده است، و آن این که: محال بودن دو قسم است: 1- محال عقلی 2- محال عادی، محال عقلی چیزی است که گویند عقلاً محال می نماید مثل اجتماع نقیضین یا ضدین که اصلاً نزد عقل محال است چه رسد به وقوع آن در خارج، اما محال عادی چنین نیست. تمام معجزات انبیاء و خوارق عادات انبیاء از همین قبیل بوده است. سرد شدن آتش بر حضرت ابراهیم نیز محال عادی است گر چه صفت و لازمه آتش حرارت است؛ اما این لازم لاینفک نیست که عقل انفکاک آن را محال داند، و چون همانند معجزه ارتباط نبی با ما وراء الطبیعه است برای ما اطلاع بر حقیقت و سبب آن میسّر نیست زیرا که علم ما به روابط علیت و معلولیت در غیر حوادث متکرره بسته است. (قول چهارم) علامه طباطبایی می فرماید: این آیه ( 69 سوره انبیاء) خطاب تکوینی خدای تعالی به آتش است. و با همین خطاب خاصیت آتش را که سوزندگی است را از آن گرفت و از راه معجزه برای ابراهیم ـ علیه السلام ـ خنک و سالم گردانید. و به همین جهت که معجزه بوده دیگر راهی برای ما باقی نمی ماند که برای فهم حقیقت آن پافشاری کنیم، چون ما آن چه از مباحث عقلی داریم تنها در سلسله علل و معلولات است، آن هم علل و معلولاتی که تاکنونی بدان ها وقوف یافته ایم و همه روزه برایمان تکرار می شود. اما خوارق عادات و معجزات که هیچ اطلاعی از روابط در آن ها نداریم از حیطه مباحث عقلی خارج است بله این قدر می دانیم که همه نفوس در آن معجزات دخالت دارد اما این که بطور تفصیل بر حقیقت آن ها پی ببریم نه. نتیجه گیری: بنابر قول اول و دوم، آتش خصوصیت ذاتی یعنی حرارت و سوزندگی را در خود دارد اما عوامل دیگری باعث شده که این حرارت و سوزندگی تأثیر نکند و آسیبی به حضرت ابراهیم نرسد. اما بنا بر اقوال بعدی که تقریباً نزدیک به هم هستند جریان حادثه به آتش انداخته شدن حضرت ابراهیم از معجزات الهی است که ما از نحوه روابط در آن اطلاع نداریم، لذا از روی ایمان به انبیاء عظام که مخبر صادق می باشند که چنین اموری معجزه هستند را تصدیق می کنیم، و از پا فشاری بر فهم حقیقت معجزه و چگونگی روابط در آن پرهیز می کنیم. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه