چرا در قرآن های با رسم الخط عثمان طه، حروف اضافه وجود دارد؟ مانند سوره فاطر آیه 28 در کلمه علما که در آخر کلمه حرف الف اضافه است و نقش دستوری یا حتی زیبایی هم ندارد؟

درباره قرآن با رسم الخط عثمان طه، مطلبی از آیت الله العظمی مکارم شیرازی نقل شده است که فرمودند: تغییر در معنا، بی معنا کردن کلام، صعوبت در تلفظ، اضافه کردن حروف، حذف برخی از حروف و نوشتن کلمات واحد به صورت های گوناگون در بخش های مختلف قرآن، از اشکالات عمده ای است که در رسم الخط عثمان طه، به چشم می خورد.[1] مصحف های اولیه به مقتضای شیوه نگارش که در آن دوره میان مردم عرب، رایج بود؛ از هر نشانه و علامتی که حروف نقطه دار و بی نقطه رامشخص کند؛ خالی بود. لذا بین ب و ت و یا و ثا، تفاوتی نبود. و نیز ج و ح و خ از یکدیگر تشخیص داده نمی شدند. همچنین حرکت و اعراب کلمات، به وسیله فتحه، کسره، ضمه و تنوین نشان داده نمی شد. خواننده خود، باید به هنگام قرائت با توجه به قرائن، آن ها را از یکدیگر تمییز می داد و وزن کلمه و چگونگی اعراب آن را شخصا می شناخت. از این رو در صدر اول، قرائت قرآن فقط به سماع و نقل موکول بود و جز از طریق شنیدن، قرائت قرآن، تقریبا ممتنع بود. مثلا بین کلمه های «تبلو»، «نبلو»، «نتلو»، «تتلو» و «یتلو» هیچ فرقی وجود نداشت. همچنین کلمه «یعلمه» از «تعلمه»، «نعلمه» و «بعلمه» تشخیص داده نمی شد. از این رو چه بسا آیه «لتکون لمن خلفک آیة»[2] به صورت «لمن خلقک» خوانده می شد. در هر صورت خالی بودن مصحف ها از علایم و نشانه ها علت عمده پیدایش اختلاف قرائت در زمان های بعدی بود. ابن جزری تصور کرده است که مسؤولان آن روز، به عمد و از روی حکمتی، از به کار بردن علائم و نشانه ها خودداری کرده اند. ایشان می گوید: «از این جهت بوده است تا نوشتار قرآن هر گونه قرائتی را که از پیامبر صلی الله علیه و آله رسیده است پذیرا باشد. زیرا در آن روزگار، بر حفظ و سماع اتکا می شد نه بر خط و نوشتار.»[3] اما رسم الخط مصحف عثمانی، در مقایسه با رسم الخط عمومی و متداول، دارای ناهنجاری های املایی فراوان و تناقض های بسیاری در نحوه نوشتن کلمات می باشد. علت این امر، عدم آشنایی عرب به فنون خط و روش های کتابت، در آن زمان بوده است. بلکه جز تعداد کمی از آنان نوشتن و کتابت را نمی دانستند و خطی را هم که این عده اندک بدان می نوشته اند؛ خطی ابتدایی و در حد بسیار پایین و اولیه بوده است. آثار باقی مانده از صدر اول اسلام، این موضوع را نشان می دهد.[4] علاوه بر این کسانی را که عثمان برای کتابت مصحف انتخاب کرده بود، افرادی بودند که به غایت نسبت به شیوه کتابت بی اطلاع بودند و هر چند که در آن وقت، خط درمرحله ابتدایی بود؛ ولی آنان بسیار بد خط بودند. همانگونه که ابن ابی داوود نقل می کند: «پس از تکمیل نسخه های مصاحف، مصحفی را نزد عثمان بردند؛ وی پس از دیدن آن گفت: چه نیکو و زیبا تهیه کرده اید. ولی در آن ناهنجاری هایی رخ داده که عرب خود می توانند آن را به نحو صحیح تلفظ کنند. سپس گفت: اگر املا کننده از قبیله هذیل و نویسنده از قبیله ثقیف بود؛ چنین اشتباهاتی در آن پیدا نمی شد.»[5] اکنون نمونه هایی از مهم ترین اشتباهات رسم الخط موجود در قرآن را در ذیل می آوریم: سوره بقره، آیه 164 «و اختلف اللیل و النهار» که بهتر است نوشته شود «و اختلاف اللیل و النهار» سوره مائده، آیه 109 «علم الغیوب» که بهتر است نوشته شود «علام الغیوب» سوره انعام، آیه 5 «یاتیهم انبؤا» که بهتر است نوشته شود «انباء» سوره انعام، آیه 26 «و ینؤن عنه» که بهتر است نوشته شود «یناون عنه» سوره انعام، آیه 52 آیه «بالغداوة» که بهتر است نوشته شود « بالغداة » بنابراین به خوبی در می یابیم که قرائت قرآن از روی مصاحف در آن روزگار تا چه حد با مشکل روبرو بوده است. مثلا خواننده مصحف از کجا بداند که الف «لااذبحنه» زاید است و نباید خوانده شود و یا چگونه بفهمد که یکی از دو حرف یا، در کلمه «بایید» در آیه «و السماء بنیناها بایید»[6] زاید می باشد. و یا در کلمه «نشؤا» بدون هیچ علامتی از کجا، خواننده می فهمد که واو زاید است و الف ممدوده است و تلفظ همزه بعد از الف است؟ موضوع عجیب تر وجود تناقض در رسم الخط مصحف عثمانی است؛ به نحوی که کلمه ای را در جایی به شکلی نوشته اند و همان کلمه را در جای دیگر به شکلی دیگر. چنانکه در آیه 247 سوره بقره کلمه «بسطة» با سین و در آیه 69 از سوره اعراف با صاد «بصطة» نوشته شده است. و نیز کلمه «یبسط» در آیه 26 سوره رعد با سین و در آیه 245 بقره با صاد ضبط گردیده است. از این قبیل تناقضات در مصحف عثمانی زیاد وجود دارد.   .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه