در علم عرفان مراد از ستر عام و ستر خاص چیست؟

در فرهنگ عرفان کلمه ستر و حجاب دارای کاربرد فراوان است. به نظر می‌رسد اهل عرفان این اصطلاح را از قرآن و احادیث گرفته باشند. قرآن کریم یکی از انواع ارتباط خداوند متعال با انبیا(ع) را همراه با «حجاب» بیان می‌کند.[1] چنان‌که از قول کافران نیز نقل می‌کند که آنان دلیل عدم فهم مطالب انبیا را وجود حجاب [در قلب خود] بیان می‌کنند.[2] در روایات نیز چیزهای مختلفی به عنوان حجاب بین خدا و خلق معرفی شده است که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:1. در برخی از روایات آمده است که بین خداوند و خلق هفتاد هزار حجاب و پرده وجود دارد.[3] 2. در بعضی از احادیث، گناه و معصیت را حجاب بین خداوند و خلق معرفی می‌کند.[4]3. برخی از اخبار اصل خلقت خلق را حجاب می‌دانند.[5]به نظر می‌رسد اهل عرفان با استفاده از چنین روایاتی، اصطلاح «ستر عام» را درست کردند مثلا محی الدین عربی سخنی دارد که ظاهراً مقصود وی این است که وجود هر چیزی ستر و حجاب وی از حق است و این را «ستر عام» نامید.[6] البته این مطلب که وجود هر چیزی ستر و حجاب از حق است در سخنان عارفان دیگر نیز به صورت نظم و نثر آمده است:حافظ می‌گوید:تو خود حجاب‏ خودى حافظ از میان برخیزچخوشا کسى که در این راه بى‏حجاب رودابو سعید ابو الخیر نیز چنین می گوید:دى‏ شانه زد آن ماه خم گیسو رابر چهره نهاد زلف عنبر بو راپوشید بدین حیله رخ نیکو راتا هر که نه محرم نشناسد او را‏[7]برخی از اهل معرفت در توضیح این مطلب می‌گویند: چون مظاهر و شئون حق به اسم صور خلق‏ در آمده است که حق در وعاء این صور تجلى کرده است؛ پس این اوعیه هر یک ساتر حق‌اند و حق ظاهر نمى‌‏شود مگر آن‌گاه که این صورت‌ها فانى شود و آن پرده‏ها کنار رود. پس خلقى که نور حق‌اند و مجلاى ظهور او حجاب‏ خودند آن‌گاه که از حجاب درآمدند به حق رسیدند، این است معناى فناى فی اللّه.[8]اما معنای ستر خاص به نظر می‌رسد می‌توان معنای آن‌را از راه مقابله با ستر عام به دست آورد؛ یعنی حجاب‌هایی مانند گناهان یا حجاب‌های دیگری که تا هفتاد هزار شمرده شده است می‌توانند به عنوان ستر خاص مطرح باشند. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه