سؤال: موت اختياري چيست؟ و چه سودي براي دارنده آن دارد؟

مقدمه: مرگ به معناي عدم و فنا نيست و مردن، هيچ شدن و فاني شدن نيست بلکه نفس ناطقه انساني مظهر خداوندي است که هيچ موت و فنايي عارض بر او نمي گردد. مرگ در حقيقت جدايي صفت اتصال است بدين معنا که مرگ بر اوصاف مي آيد نه بر ذوات زيرا مرگ جدايي بين جسم طبيعي و روح است نه اينکه مرگ به معناي نابودي و از بين رفتن باشد. نفس انسان در صدد استکمال و بي نيازي و تجرد از بدن طبيعي مي باشد و پيوسته به دنبال متصل گرديدن به عالم قدس مي باشد لذا وقتي که کامل گرديد و بي نياز شد و به عالم حقيقت پيوست بدن که مرکب و آلت او بوده است را کنار مي گذارد. در اينجا يک تعريف براي روشن شدن مطلب از موت ارائه مي دهيم. موت عبارت است از «مفارقت نفس از غير خودش». با توجه به اين تعريف مرگ به معناي انعدام و نابودي نيست که به معناي انقطاع و جدايي نفس از غير خودش مي باشد. البته ذکر اين نکته خالي از لطف نمي باشد که نفس از هر آنچه تعلق به عالم طبيعت و ماده دارد جدا مي گردد حتي همين بدن مادي و کالبد جسماني، و بعد از انفصال و جدايي وارد بدن ديگري، بنام بدن برزخي يا مثالي مي گردد. حال سئوال در اين است که آيا چنين تفرق و جدايي و انسلاخ روح از بدن تحت اختيار و اراده انسان مي باشد يا خير؟ روح چون از عالم خود يعني عالم مجردات دور شد و فاصله گرفت، با مرگ به وطن اصلي خودش بر مي گردد لذا آن کساني که قبل از مرگ طبيعي، با مرگ اختياري مردند و روح آنها به عالم خود پيوست با مرگ طبيعي اتفاق خاصي و مهمي براي آنها رخ نمي دهد. در يک تقسيم بندي مي توان موت و مرگ را به دو دسته تقسيم کرد. 1. موت اضطراري يا طبيعي: بدين معنا که روح از بدن مفارقت کند و تعلق خودش را از بدن بگيرد که شامل تمام موجودات مي شود. البته در اين دسته قطع تعلق روح از بدن به طور طبيعي است بدين معنا که بدن قدرت خويش را از دست داده است و به خاطر فرسودگي اجزاء نمي تواند به عنوان مرکب نفس قرار گيرد لذا تا جايي که قدرت دارد مرکب نفس قرار گيرد، تعلق وجود دارد ولي هر زماني که بدن اين قدرت را از دست بدهد به طور طبيعي از بين مي رود لذا آن تعلقي که نفس به بدن داشت از بين مي رود و نفس از بدن جدا مي گردد. با توجه به توضيح و تعريف موت اضطراري يا طبيعي در مي يابيم که چنين مرگي تحت اراده و اختيار شخص نيست و با توجه به طبيعت مادي بدن و اقتضاي آن صورت مي گيرد. 2. موت اختياري يا ارادي: بدين معناست که انسان به سبب ريشه کن کردن هواي نفس و اعراض از لذات جسماني به نقطه اي از کمالات برسد که بتواند با حضور و توجه، روح را از کالبد جسماني جدا سازد. چنانچه علامه حسن زاده در اين باره مي فرمايند: «بدانکه گاهي موت را مقيد به بدني و... مي نمايند تا موت اختياري را خارج سازند، چنانکه در روايت وارد شده است که «بميريد قبل از آنکه ميرانده شويد» و افلاطون حکيم، جوينده حکمت را اين گونه سفارش کرد که: «به اراده خودت بمير تا به طبيعت زنده بماني»...». با توجه به اين تعريف موت اختياري در حقيقت همان کشتن هواي نفس است. با توجه به اين معني در احوالات عارف کامل ميرزا جواد ملکي تبريزي آمده است که: ميرزا جواد ملکي مي گويد: «روزي استاد، ملاحسينعلي همداني به من فرمود: مقام تربيت فلان شاگرد به عهده شماست آن شاگرد همتي فراوان داشت. مدت شش سال در مراقبت و مجاهدت کوشش کرد، تا به مقامي رسيد که قابليت ادراک و تجرد نفس را يافت. خواستم اين سالک راه سعادت به دست استاد به اين فيض نائل شود. او را به خانه استاد بردم و پس از عرض مطلوب، استاد فرمودند: اين که چيزي نيست و فورا با دست خود اشاره کردند و فرمودند: تجرد مثل اين است. آن شاگرد مي گفت: فورا ديدم که از بدنم جدا شده ام و در کنار خود موجودي همانند خود را مشاهده کردم». با توجه به اين واقعه و تعريف موت اختياري اين گونه حاصل گرديد که: «انسان، با اختيار خودش بتواند روح را از بدن خويش جدا سازد و آن را براي رسيدن به اصل و حقيقت خويش يعني عالم قدس از تعلقات جدا کند که اين در سايه کنترل هواي نفس است که به عبارت ديگر خود کشتن هواي نفساني و پاک شدن از آنها موت اختياري است و به تبع آن انفصال و انسلاخ روح از بدن صورت مي پذيرد». امّا فايده اين گونه موت اين است که: از آنجايي که در تعريف موت گفتيم موت يعني انسلاخ و جدايي نفس از غير خودش و متصل شدن به حقيقت خويش است پس روشن مي گردد که اولين و آخرين فايده همان رسيدن به اصل و حقيقت و ابدي شدن است که تمام سعي و تلاش انسان اين است که با اين سرمايه عمري که در دست دارد به آن حقيقت برسد و لذت اتصال را ببرد. از طرفي با چنين اتصالي، انسان فايده ديگري نيز مي برد و آن اينکه بهتر و سريعتر مي تواند در مسير مدارج و معارج گام بردارد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه