آیا قیامت و برپایی آن متصل به این دنیا خواهد بود یا اینکه بعد از مرگ انسانها در برزخ زندگی می کنند و آن گاه قیامت برپا خواهد شد؟

در پاسخ به این پرسش، باید به سه مسأله پاسخ داد: 1. برزخ چیست؟ 2. برزخ با قیامت چه تفاوتی دارد؟ 3. آیا بعد از مردن انسان قیامتش شروع می شود؟ یک. برزخ در لغت به چیزی گفته می شود که بین دو چیز دیگر قرار گرفته و حائل شده باشد و همین معنا در فرهنگ لغات دیگر نیز آمده است. به عبارت دیگر برزخ مانع و حد و مرز بین دو امر است. اما منظور از آن در اصطلاح شرع چیست؟ در قرآن مجید آمده است: (و من ورائهم برزخ الی یوم یبعثون)؛ و پشت سر آنان برزخ است تا روزی که برانگیخته می شوند».مؤمنون (23)، آیه 100. امام صادق(ع) در حدیثی فرموده است: «البرزخ القبر و هو الثواب و العقاب بین الدنیا والاخرة»؛ «برزخ همان عالم قبر است و عبارت است از ثواب و عقابی که در بین دنیا و آخرت وجود دارد».تفسیر نورالثقلین، ج 3، ص 553. همچنین از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که فرمود: «القبر اما روضة من ریاض الجنة او حفرة من حفر النیران»؛ «قبر باغی از باغ های بهشت یا حفره ای از حفره های دوزخ است».بحارالانوار، ج 6، ص 205. بنابراین برزخ موقف او از هنگام مرگ انسان تا برپایی قیامت است؛ ایستگاهی که با مرگ شروع می شود و با نفخه صور خاتمه می یاید. دو. تفاوت برزخ با قیامت در جهات گوناگونی است که به بعضی از آنها اشاره می کنیم: 1-2. قیامت بعد از منقضی شدن این دنیا است، در حالی که برزخ با مردن افراد آغاز می شود. 2-2. در عالم برزخ روح با بدن مثالی (اجساد لطیف) همراه است که نه به کلی مجرد است و نه مادی محض؛ بلکه دارای یک نوع «تجرد برزخی» است و بدین صورت به حیات خود ادامه می دهد؛ در حالی که در قیامت روح با «بدن جسمانی» همراه است به گونه ای که متناسب با آن جهان است. 3-2. نعمت های بهشتی در قیامت، به مراتب از نعمت های برزخی والاتر است؛ هم چنان که عذاب دوزخی از عذاب برزخی بسی سخت تر است. امام صادق(ع) می فرماید: «مؤمنان در حالی که در عالم برزخ برخوردار از نعمت اند، پیوسته می گویند: «ربنا اقم لنا الساعة وانجز لنا ما وعدتنا»؛ «پروردگارا بر ما قیامت را برپا کن و وعده های خود را درباره ما محقق ساز». و برعکس مشرکان در حالی که در برزخ معذب اند پیوسته می گویند: «ربنا لاتقم لنا الساعة و لاتنجز لنا ما وعدتنا»؛ «پروردگارا قیامت را بر ما برپا مساز و وعده های خود را درباره ما محقق نفرما».بحارالانوار، ج 6، ص 269 و 270. در برزخ عمل کاملاً منقطع نمی شود؛ زیرا دنیا هنوز پابرجا است و کسی که سنت حسنه گذاشته،مثل تألیف کتابی خوب و تأثیرگذار. یا صدقه جاریه ای داده و یا فرزندان صالحی دارد، تا زمانی که آنان به عمل نیک مشغول اند و به آن سنت عمل می شود و آن صدقه به راه درست خرج می شود، بر ثواب های او افزوده می گردد. در مقابل هر کس سنت سیئه ای گذاشته باشد، یا فرزندان بدی تربیت کرده به اعمال ناشایست روی آورده است و یا پولی را در کار خلاف خرج کرده که هنوز به واسطه آن سرمایه خلاف می شود، نامه عملش سیاه می گردد؛ اما در قیامت به طور کل عمل منقطع می شود؛ زیرا بساط دنیا برچیده شده است. اما جواب این سؤال که آیا بعد از مردن قیامت انسان شروع می شود یا نه؟ روشن شد که بین زندگی دنیوی و اخروی، «عالم برزخ» حایل است. بنابراین انسان بلافاصله پس از مرگ وارد صحنه قیامت نمی شود؛ بلکه مدتی را در برزخ درنگ می کند. البته در بعضی از تعبیرات آمده است که با مرگ هر کس قیامت او شروع می شود که این تسامح در تعبیر و قیامت و برزخ را یکی فرض کردن است؛ زیرا در عین تفاوت هایی که بین عالم برزخ و قیامت هست، چون هر دو از چشمان ما پنهان است و نسبت به ما غیب محسوب می شود و هر دو جهان پس از مرگ هستند، آنها را در این تعبیر یکی فرض می کنیم. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه