در زمان قيام امام حسين ـ عليه السلام ـ دوستداران امام علي ـ عليه السلام ـ در کدام شهرها بيشتر بودند؟

با نگاهي به سير تکوين و پيشرفت جريان تشيع در قرن اوّل هجري مي توان گفت که اوّلين پايگاه تشيع در صدر اسلام شهر مدينه مي باشد. با وجود مرکزيت مدينه براي خلفاء و هم چنين قريشيان اوّلين هسته شيعيان در مدينه با وجود صحابيان بزرگي چون جابر بن عبدالله انصاري که آشکارا به تبليغ تشيع مي پرداخت، و هم چنين ابوذر غفاري که در مسجد النبي با صدائي رسا علي ـ عليه السلام ـ را تبليغ مي کرد، تشکيل يافته بود. از سوي ديگر اين شهر محل سکونت بني هاشم بود و جمعيت انصار که در کشمکش هاي سياسي متمايل به اهل بيت ـ عليهم السلام ـ بودند دراين شهر ساکن بودند. دومين مرکز و پايگاه تشيع در قرن اول، يمن مي باشد. يمنيان به دست حضرت علي ـ عليه السلام ـ مسلمان شدند و نخستين مسلمان يمني زني بنام ام سعيد برزخيه بود که ميزبان علي ـ عليه السلام ـ گشت و علي ـ عليه السلام ـ در منزل وي نماز گذارد. خانه او تبديل به مسجد شد و نام آن را مسجد علي گذاردند که اکنون نيز مشهور و پا برجاست. يمني ها در پيشرفت تشيّع نقش بالائي را ايفاء کردند از جمله ميتوان به موارد ذيل اشاره کرد: 1. از مجموع 23 حامي علي ـ عليه السلام ـ در سقيفه 11 نفر ايشان يمني بودند. اکثريت گروه هاي معترض عليه عثمان را يمني ها تشکيل مي دادند. در بيعت با علي ـ عليه السلام ـ حدود 40 نفر از بزرگان ايشان يمني بودند. حدود سي و هفت کارگزار حکومت امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ از يمنيان بودند. در جنگ صفين از 31 فرمانده لشگر امير المؤمنين سيزده نفر ايشان يمني بودند. فرماندهان با وفاي لشگر امام حسن ـ عليه السلام ـ قيس بن سعد و سعيد بن قيس نيز يمني بودند. در قيام امام حسين ـ عليه السلام ـ نيز نقش فعال تر يمني ها به چشم مي آيد. بر اساس اطلاعات منابع از 52 نفر ياران غير هاشمي امام حسين ـ عليه السلام ـ 34 نفر يمني بودند. سومين مرکز و پايگاه تشيع در قرن اول هجري شهر کوفه مي باشد. اهالي کوفه اولين کساني بودند که تحت رهبري مالک اشتر با علي ـ عليه السلام ـ بيعت کردند. ولي مشکلاتي در کوفه وجود داشت که همواره ايشان را از حمايت کامل اهل بيت باز مي داشت مشکلاتي مانند نظام قبيلگي، داشتن رهبران نامناسب و سود جو و بافت جمعيتي کوفه که شهري نوساز بود. با همه اين مسائل کوفه تا قرن سوم هجري مهم ترين پايگاه تشيع بود. شهادت مظلومانه امام حسين ـ عليه السلام ـ و اسارت اهل بيت ـ عليهم السلام ـ و بيدارگريهاي زينب کبري ـ سلام الله عليها ـ و امام سجاد ـ عليه السلام ـ کوفيان را شرمسار کرد و محرک قيام هاي بعدي براي از بين بردن بني اميّه گرديد که مرکز برخي از اين قيام ها کوفه بود. چهارمين پايگاه تشيع در قرن اوّل هجري شهر بصره مي باشد. شهر بصره در ابتدا متمايل به عثمان بود و در جنگ جمل مرکز مخالفين حضرت علي ـ عليه السلام ـ بود. پس از فتح بصره توسط حضرت علي ـ عليه السلام ـ در جنگ جمل و ورود حضرت به مسجد و ايراد خطبه و سرزنش و نکوهش مردم بصره به تدريج جمعيت شيعه در اين شهر رشد يافت. کشتار وسيع شيعيان در سال 45 توسط زياد بن ابيه والي اموي، حاکي از وجود شيعيان فعال در اين شهر مي باشد. امام حسين ـ عليه السلام ـ در جريان قيام خود غلام خود سليمان را با نامه اي به سوي بزرگان شيعه در بصره روانه ساخت. پنجمين پايگاه تشيع در قرن اوّل شهر مدائن است. اسلام از طريق حکمراناني شيعي مانند سلمان فارسي و حذيفه اليمان در آنجا رشد يافت. عده اي از توابين بنا بر نقل مسعودي از اهالي بصره و مدائن بودند که رقم آنها در حدود 500 نفر بود که به نبرد توابين نرسيدند. گروهي از شيعيان در قرن اوّل در جبل عامل مي زيسته اند و بنا بر نقل علامه محسن امين جمعيت شيعه در صدر اسلام در اين منطقه و در زمان تبعيد ابي ذر به هزار نفر مي رسيد. با توجه به مطالبي که ذکر شد مشخص مي شود که شيعه در قرن اول در شش و يا هفت شهر نفوذ يافته است بايد توجه داشت که وجود تشيع در اين شهرها به معني اکثريت ايشان نيست و نمي توان گفت منحصر به اين مناطق بوده چون مناطق ديگري نيز از دوستداران امام بودند و نيز خود اعتقاد به تشيع نيز داراي مراتب مختلفي مي باشد و به همين سبب در قيام امام حسين ـ عليه السلام ـ هماهنگي و عکس العمل يکساني از مردم اين مناطق مشاهده نمي شود. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه