اولین مقاتل نوشته شده درباره قیام عاشورا چه بوده است؟

اولین مقاتل نوشته شده در باره قیام عاشورا عبارتند از:1. مقتل‌الحسین†؛ جابر بن‌یزید جُعْفی. وی از اصحاب امام باقر† و امام صادق† بود که در سال 128 وفات کرد.[1] طبری، گزارشی را به نقل از وی آورده است.[2] 2. تَسْمِیَةُ مَن قُتِلَ مَع الحسین† مِن وُلْدِه وَ إخْوَته وَ أهلِ‌بیتِه و شیعَتِهِ؛ فُضَیْل بن‌زَبیر اسدی رَسّان کوفی»، (از اصحاب امام باقر† و امام صادق†[3]). 3. مقتل‌الحسین†؛ قاسم بن‌اَصْبَغ بن‌نُباتَه مُجاشِعِی چنان که مشهور است، کهن ترین مقتل مکتوب، به اَصْبَغ بن‌نُباتَه نسبت داده شده است، چنان که شیخ طوسی از آثار اَصْبَغ بن‌نُباتَه، کتاب«مقتل‌الحسین بن‌علی» را دانسته است.[4] بنابر خبری که شیخ صدوق نقل کرده است، اصبغ بن‌نُباتَه، در زمان شهادت امام حسین حیات داشته است[5]، و حتّی بنابر خبری در شرح‌الاخبار، وی در عصر حکومت حَجَّاج در کوفه (سال های حکومت: 75 ـ 95) زنده بوده است[6]، پس می‌توان گفت که او در زمان حادثة عاشورا زنده بوده و امکان نگارش کتابی در این باره وجود دارد. از طرف دیگر فرزند وی قاسم، راوی برخی از اخبار واقعة عاشورا است. ‌چنان که طبری[7]، ابوالفرج اصفهانی[8] و شیخ صدوق[9] اخباری را به یک یا چند واسطه از او نقل کرده اند. در مجموع، گرچه احتمال هست که مقتل، متعلّق به پسر بوده و در مقام کتابت، نام او افتاده و به اشتباه به پدر نسبت داده شده، امّا بعید نیست هرکدام مقتل مستقلی نوشته باشند---------------------------------------------[1]. نجاشی، رجال‌النجاشی، ص128 ـ 129، شمارة 332. [2]. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج5، ص449. [3] . سید ابوالقاسم خوئی، معجم رجال‌الحدیث، ج14، ص346.[4]. شیخ طوسی، الفهرست، ص85 ـ 86، شمارة 119. [5]. شیخ صدوق در جریان آویختن سر یکی از شهدای کربلا توسط یکی از سپاهیان عمرسعد، از قول قاسم بن‌اَصْبَغ این‌گونه بیان کرده است که: «من به پدرم گفتم: ای کاش این مرد حاملِ سر، اندکی سر را بالاتر آویزان می کرد، مگر نمی بینی که دستان اسب با سر چه می کند؟...» این گفتة قاسم حاکی از آن است که اصبغ در زمان حادثة کربلا، زنده بوده است. (ثواب‌الاعمال و عِقاب‌الاعمال، ص259-260).[6]. قاضی نُعمان تمیمی مغربی، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار، ج2، ص290. [7]. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج5، ص449: قال هشام عن ابیه محمّد بن‌السائب عن القاسم بن‌الأصْبَغ بن‌نُباتَة قال...؛ ابن‌حمزة طوسی نیز این خبر را با حذف اسناد، مستقیماً از قاسم بن‌اَصْبَغ نقل کرده است. (الثاقب فی المناقب، ص341). [8]. مقاتل‌الطالبیین، ص117: قال المدائنی ابوغَسَّان، عن هارون بن‌سعد عن القاسم بن‌الأصْبَغ بن‌نُباتَة قال....[9]. ثواب‌الاعمال و عِقاب‌الاعمال، ص259-260. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه