چگونه مي توان به عمق عقيده ها و انديشه هاي ائمه ـ عليهم السلام ـ پي برد؟

عقايد و انديشه ها و معارف ائمه دارای دو بخش است: 1. عقايد و انديشه هايي که اختصاص به خود آنان دارد و هيچ کس توان درک آن را ندارد چون پي بردن به عمق انديشه و عقيده کسي يا از راه شناخت کامل شخصيت و مقام وي امکان پذير است و يا از طريق شناخت آثار وي قابل دست يابي است، در حالي که براي هيچ کس چنين شناختي ميسر و مقدور نيست. 2. عقايد و انديشه هايي که به عنوان آموزه هاي اعتقادي و معارف ديني و احکام و دستورات اسلامي به منظور آموزش و تعليم و هدايت و اصلاح جامعه انساني که مطابق با درک و فهم آنها مي باشد. راههاي رسيدن به اين عقايد و انديشه ها عبارتند از: 1. عقل: يکي از مواهب بزرگ پروردگار جهان که به انسان عطا شده عقل است که راه خير و شر را به آدمي نشان داده و او را وادار مي کند که در آن راه وارد شود. عقل آدمي دل را روشن مي کند و ترديد و تحير را از بين برده و به انسان تصميم قطعي مي دهد. عقل بر خلاف ساير چيزها هر چه بيشتر گردد، قيمت آن زيادتر مي شود. علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: خداوند در انسان عقل را به وديعت ننهاده، مگر براي آنکه روزي (روز گرفتاري) او را به وسيله آن عقل نجات دهد. هر قدر که انسان عقلش کاملتر باشد درک و فهم او بيشتر خواهد بود. انسان کامل به عقيده فلاسفه انساني است که عقلش به کمال رسيده باشد و طريقه رسيدن عقل به کمال فکر، استدلال برهان و منطق است هر کس از استدلال و برهان قوي تري برخوردار باشد عقل او کامل تر خواهد بود. بنابراين، براي رسيدن به کمال عقل، بايد مقدمات او را فراهم کرد. و زماني که انسان از عقل قوي و کاملي برخوردار باشد بهتر به عمق انديشه ها و عقايد ائمه مي رسد. سپس بايد اين اصل بسيار با اهميت را در نظر بگيريم که ارزش دريافت شخصي مربوط به کيفيت شخصيت در مسير کمال است لذا هر اندازه شخصيت يک انسان باعظمت تر و از خرد و هوش و کياست و فهم و وجدان و تهذيب بيشتر برخوردار باشد. قطعي است که دريافت هاي او درباره واقعيات اصيل تر و روشن تر خواهد بود. اين اصالت و روشنايي گاهي در حدي از عظمت و اقناع کننده است که دلايل رسمي منطقي و رياضي از عهده آن بر نمي آيد. 2. آشنايي با مباحث عرفان و عرفا و پيمودي راه آنها و عمل به توصيه هاي آنان: عارف مي گويد خودت را تصفيه کن، تهذيب نفس کن، اخلاق رذيله را از خود دور کن، توجه به غير حق را هر چه مي تواني از خود بران و بر توجه به حق بيفزا، بر خاطرات خود مسلط باش، هر چه انديشه غير خدا در دل تو بيايد ديو است و تا ديو هست فرشته که نور خداست هرگز در دل نمي آيد. همان گونه که مي دانيم علم و معارف اهل بيت ـ عليهم السلام ـ نور است. و نور در جايي قرار مي گيرد که ظلمت نباشد ما اگر بخواهيم با معارف اهل بيت ـ عليهم السلام ـ آشنا شويم بايد درون را از رذايل پاک کرده و به خدا نزديک شويم. پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي فرمايند: «من اخلص لله اربعين صباحا جرت ينابيع الحکمة من قلبه علي لسانه». هر کس چهل شبانه روز خود را براي خدا خالص کند، يعني چهل شبانه روز هيچ انگيزه اي در وجود او جز رضاي حق حاکم نباشد. حرف بزند براي رضاي خدا، سکوت کند براي رضاي خدا، نگاه کند و نگاهش را ببندد براي خدا، غذا بخورد براي خدا، و... و کسي که موفق شود چهل شبانه روز هوي و هوس را به کلي ترک کند چشمه هاي معرفت و حکمت از درونش مي جوشد و بر زبانش جاري مي شود. هم چنين پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي فرمايد: «لولا انّ الشياطين يحومون علي قلوب بني آدم لنظروا الي ملکوت السموات؛اگر نه نبود که شياطين گرد دل هاي فرزندان آدم حرکت مي کنند و غبار و تاريکي ايجاد مي کنند، بني آدم مي توانست با چشم دل، ملکوت را مشاهده کند». و هم چنين مي فرمايد: «لولا تکثير في کلامکم، و تمريج في قلوبکم، لرأيتم ما أري، و لسمعتم ما اسمع». اگر حرف هاي اضافي شما نبود و دل شما مانند چمن نبود که هر حيواني در آن مي چرخد و هر گناهي را در آن وارد نمي کرديد مي توانستيد آنچه را که من مي بينم ببينيد و صداهايي را که من مي شنوم بشنويد بنا براين تصفيه نفس، اخلاص، دور کردن هوي و هوس نه تنها اثرش اين است که قلب انسان را صاف مي کند اثر بيشتر و بالاتري دارد و آن اين است که به واسطه آن علم و حکمت از درون انسان مي جوشد و پي به عمق انديشه ها و معارف اهل بيت مي برد. البته بايد توجه داشته باشيم که پيمودن اين راه بدون استاد امکان نداشته و انسان را به ورطه هاي خطرناکي مي کشاند. زيرا که عرفا با مقدمات و طرق وصول انسان به شهود آشنا بوده و آنها با پيروي از اهل بيت و آموزه هاي آنان اين راه را پيموده و به درجات عالي رسيده اند. و کساني که مي خواهند اين راه را طي کنند حتما بايد به آنها رجوع کنند. 3. آشنايي با علم و پيشرفت هاي علوم بشري: هر چه انسان با علوم بشري بيشتر آشنا مي شود و رجوع مي کند به سخنان ائمه بهتر متوجه مي شود که ائمه در اين مسئله چه نظري داشته اند. و هر چقدر که علوم بشري پيشرفت مي کند معارف اهل بيت براي انسان ها آشکارتر مي شود. چون ائمه از علم الهي برخوردار بودند. در ميدان هاي مختلف سخن گفته اند و هر کسي در خور تخصصي که دارد به اين سخنان رجوع مي کند. 4. مطالعه تاريخ ائمه معصومين: ائمه در زمان حياتشان در موقعيت هاي بسيار حساس علم خودشان را ظاهر مي کردند که در پي اين اظهار شگفتي و تعجب اطرافيان را بر مي انگيختند. مثلا مجالس مناظراتي که براي آنها تشکيل مي دادند و علماء بلاد در آن مجالس شرکت مي کردند. و سئوالات گوناگوني را از ائمه سئوال مي کردند که به طور کامل جواب آنها را مي دادند. مثل مناظره امام رضا ـ عليه السلام ـ با پيروان اديان و مکاتب و مناظره امام جواد ـ عليه السلام ـ با يحيي بن اکثم قاضي القضات آن روزگار در حالي که امام 11 سال داشت که در پي اين مناظره دانشمنداني که در آن جلسه شرکت داشتند، خصوصا يحيي بن اکثم از علم و آگاهي امام جواد ـ عليه السلام ـ چنان بهت زده گرديد که همه اهل مجلس آثار شکست او را در چهره اش مشاهده کردند و از گفته هاي حضرت به شدت تعجب نمودند. و بالاخره يکي از راه هاي عمومي براي عامه مردم در راستاي شناخت انديشه هاي امامان ـ عليهم السلام ـ مراجعه به سخنان و آثار علماء و دانشمندان اسلامي است که در زمره غواصان در درياي علوم بي پايان ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ محسوب مي شوند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه