۱.در روایات داریم که مردم به حاکمان و امرای جامعه شبیه ترند تا به پدرانشان. با توجه به این حدیث، و عنایت به وضع اسفناک اخلاقی، اعتقادی و هنجاری جامعه که هر روز دروغ، تهمت، بی اخلاقی، فساد و فحشا در حال افزایش است. میتوانیم نتیجه بگیریم که سران و سردمداران جمهوری اسلامی ایران فاسد شده اند؟ ۲.در روایت از معصوم(ع) داریم که در آخرت، اعمال و کردار هر کسی به اندازه عقل خویش مواخذه و محاسبه خواهد شد. حالا با توجه به اینکه عقل یک موهبت خدادادی است و در عین حال یک پتانسیل بالقوه است که با تعبد و بندگی خدا باید به فعلیت برسد و ورزیده شود. سوال این است که منظور از عقل در این حدیث، صرفاً دانش و آگاهی فرد نسبت به تکالیف خویش است یا اینکه چیز دیگری است؟ اگر منظور از عقل، دانش و معلومات هر شخصی باشد پس باید تحقیق و تدبر در آموزه های دینی را ترک کنیم ولی اگر مراد از عقل چیز دیگری است بفرمایید.؟

1.این روایت در تحف العقول به صورت غیر مسند نقل شده « النَّاسُ بِأُمَرَائِهِمْ أَشْبَهُ مِنْهُمْ بِآبَائِهِمْ.» به نظر می رسد مقصود از روایت این است که به صورت کلی و غالبی خط مشی مردم بر اساس خط ومشی حاکمان است و نه در تک تک اعمال ورفتار آنان و روایت در مقام تاثیر حکومت بر جامعه است اما این تاثیر صد در صدی نیست همان گونه که تاثیر پدر بر پسر صد درصدی نیست و بسیارند پسرانی که شباهتی به پدرانشان در اعمال ورفتار ندارند بنا بر این اگر در جامعه ای فساد به جهت عوامل متعدد وجود داشته باشد نمی توان این فساد را تنها وتنها در حاکمان جستجو کرد . 2.مواخذه و بازخواست هم بر اساس عقل خدادادی است وهم عقل اکتسابی هر چند ظهور روایات در مورد اول بیشتر است چون تعبیر روایات این است «خدا در روز قیامت نسبت بحساب بندگانش باندازه عقلى که در دنیا بآنها داده است باریک بینى میکند.» عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: إِنَّمَا یُدَاقُّ اللَّهُ الْعِبَادَ فِی الْحِسَابِ- یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَلَى قَدْرِ مَا آتَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ فِی الدُّنْیَا. (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 1، ص: 11)و معلوم است عقلی که خداوند داده است و اعطایی از سوی او است عقل مورد اول است و نه مورد دوم که اکتسابی است بنا بر این ظهور روایت در این است که میزان عقلی که خداوند به افراد عنایت فرموده در بازخواست آنان تاثیر گذار است لکن نکته ای که تذکر آن لازم است این است که بر اساس معلومات یعنی عقل اکتسابی نیز افراد در روز قیامت مواخذه می شوند و به حسب آنچه در روایات آمده عقوبت جاهل این است که چرا یاد نگرفتی ولی عقوبت عالم بسیار سخت تر است که چرا به علم خود عمل نکردی و به تک تک مواردی که با علم خود مخالفت کرده مواخذه می شود و خداوند گناه جاهل را آسان تر عفو می کند تا گناه عالم . اما این دلیل بر ترک علم و دانش نیست چرا که کسب علم و دانش از دستورات و فرامین الهی است و در سایه علم و آگاهی است که دین درست فهمیده می شود و بدان عمل می شود علاوه بر اینکه همانگونه که مجازات و عقوبت عامل با جاهل یکسان نیست ، پاداش عالم نه تنها با فرد جاهل یکسان نیست بلکه بسیار بالاتر از شخص عابد است همانگونه که امام بَاقِرُعلیه السلام فرمودند : «عَالِمٌ یُنْتَفَعُ بِعِلْمِهِ خَیْرٌ مِنْ سَبْعِیْنَ اَلْفَ عَابِد»امام باقر(علیه السلام) فرمودند: عالمی که مردم از علم او بهره بگیرند از هفتاد هزار عابد بهتر است.(بحارالأنوار، ج 75، ص 173)زیرا عابد تنها به فکر هدایت و سعادت خویش است ، اما عالم به دنبال هدایت و راهنمایی دیگران است . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه