منظور از این‌که در روایات، گرانی و ارزانی به خدا نسبت داده شده، چیست؟ مانند این‌که در حدیثی از امام صادق(ع) آمده: (إِنَّ اللَّهَ جَلَّ وَ عَزَّ وَ جلَ بِالسِّعْرِ مَلَکاً فَلَنْ یَغْلُوَ مِنْ قِلَّةٍ وَ لَا یَرْخُصَ مِنْ کَثْرَةٍ). به علاوه؛ این سخن، خلاف اوّلی‌ترین اصول عرضه و تقاضا، و بدیهی‌ترین وجدانیّات هرکس است، چطور ممکن است امام صادق(ع) یک عامل روشن گرانی و ارزانی را با این صراحت نفی کنند؟

در منابع روایی احادیثی از شیعه و سنی نقل شده‌ است که ارزانی و گرانی را از سوی خدا می‌دانند؛ از این‌رو موضوع اصلی این دسته از روایات مربوط به اصول و قواعد اقتصادی نیست تا منافات با آنها داشته باشد، بلکه موضوع اصلی آنها به مباحث عقیدتی برمی‌گردد. بر سر این موضوع که قیمت‌گذاری و تعیین نرخ، فعل خداوند است یا انسان‌ها هم می‌توانند نرخ‌گذاری کنند، میان متکلمان اسلامی اختلاف نظر وجود دارد. از دیدگاه متکلمان امامیه، گرانی و ارزانی به کسی که اسباب آن‌را فراهم آورده نسبت داده می‌شود، اگر سبب آن فعل خداوند باشد آن‌را به خداوند نسبت می‌دهیم و اگر علت آن فعل بندگان باشند به آنها نسبت داده می‌شود. اگر باعث گرانی و ارزانی خداوند باشد به خاطر مصلحتی یا تفضلی بوده است و باید بر آن صبر کرد و عوض آن بر خداوند واجب است و اگر عامل آن مردم باشند مورد مدح و یا ذم قرار می‌گیرند و عوض آن برعهده آنها خواهد بود. در نظام اقتصادی اسلام، تعیین قیمت در بازار، بر اساس عرضه و تقاضا است، ولی این بازار از سوی قوانین ثابت شرعی و متغیر حکومتی، محدود و توسط دولت نظارت می‌شود. البته اگر دولت در مواردی تشخیص دهد که تعیین قیمت خاص، تأمین کننده مصالح اسلام و مسلمانان است، می‌تواند اقدام به قیمت‌گذاری نماید.   .

موتور جستجوی پرسش و پاسخ دینی امین

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/03

لینک کوتاه