معیارهای همسریابی

پرسش: قصد ازدواج دارم، چیکار کنم تا یه انتخاب خوب و مطمئن داشته باشم؟ پاسخ: پرسشگر گرامی؛ دقت عاقلانه و بدور از هیجان شما در انتخاب شریکی مناسب برای آشیانه خوشبختی تان را نشان از ذهن منطقی تان می دانیم. قدر اعتمادتان به این مرکز را دانسته، امیدواریم راهنمای خوبی برای شما باشیم. همان طور که می دانید ازدواج یکی از مهم ترین حوادث و رویدادهای زندگی است و نقش مهمی در سرنوشت، سعادت و خوشبختی انسان دارد، مضافاٌ بر این که اگر به نحو صحیح انجام پذیرد بسیاری از نیازهای انسان اعم از عاطفی و جنسی را تاْمین و باعث آرامش روحی انسان می شود. مضافا بر این که پیوند ازدواج میثاقی است که دامنه آن می‎تواند تا جهان آخرت گسترده باشد، البته به شرطی که بر اساس دستور خدا و همراه با تفکر و دوراندیشی باشد. از آنجا که ازدواج بزرگ ترین و مهم ترین حادثه زندگى انسان است لذا موفقیت یا شکست در آن سرنوشت ساز خواهد بود. ازدواج و زندگى مشترک وقتى ثمر بخش، سودمند و ماندگار است که روحیه ها، غرایز و طرز تفکر دو طرف، همسو و نزدیک باشد. در غیر این صورت، ریسمان وحدت و یگانگى به ضعف و سستى مى گراید و سرانجام گسسته مى شود. ما در زندگى خود شاهد پدیده هاى تلخ و درد آورى هستیم که دختران و پسران و خانواده هاشان را مى آزارد و کاخ زندگى مشترک زوجین را فرو مى پاشد. بى تردید محاسبات غلط، احساسات زودگذر، خیالات و توهمات بى اساس عامل اصلى تحقق این پدیده ها به شمار مى آید. اما اگر در گزینش همسر اصول و معیارهای صحیح رعایت شود، بخش عظیمى از ناگوارى ها و نابسامانى ها و مشکلات از میان مى رود و زندگى جوانان پربارتر و زیباتر مى شود. بنابراین در عین حال که نباید در انتخاب همسر خیلی وسواس گونه عمل کرد اما دقت، شناخت و اتخاذ تصمیم حساب شده و بالاخره انتخاب صحیح از شرایط ضروری یک ازدواج موفق است. اولین گام برای داشتن یک ازدواج خوب و موفق شناخت شرایط و ملاک های یک همسر خوب است. در اینجا ما به طور اجمالی این شرایط را برایتان بر می‎شماریم. 1. تدین و دین دار بودن فرد؛ زیرا انسانی که دین ندارد هیچ ندارد انسان بی دین در حقیقت مرده ی متحرک است و کسی که پای بند به دین (که اصلی ترین مسأله زندگی است) نباشد هیچ تضمینی وجود ندارد که پای بند به رعایت حقوق همسر و زندگی مشترک باشد. انسان دیندار هرگز نمی تواند با همسر بی دین کنار بیاید و با هم زندگی سعادتمندانه ای داشته باشند. رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمودند: «من تزوج أمرأة لایزوّجها الّا لجمالها لم یر فیها ما یحبّ و من تزوّجها لما لها لایزوّجها الّا له و کله الله الیه فعلیکم بذات الدین»[1]؛ هرکس که با زنی فقط برای جمالش ازدواج کند به مطلوب خود نخواهد رسید و هرکس فقط برای مال ازدواج کند خدا او را به همین امر واگذار نماید. پس شما به خواستگاری زنی بروید که دیندار باشد. 2. اخلاق نیک داشتن؛ که منظور داشتن صفات و خلق و خوهای پسندیده در نظر عقل و شرع است. در واقع اخلاق و دین دو ملاک و معیار اصلی در ازدواج و انتخاب همسر است. شخصی می گوید به حضرت رضا (علیه السلام) نوشتم که یکی از خویشان از دخترم خواستگاری کرده ولی بداخلاق است. حضرت پاسخ دادند: «لاتزوّجه أن کان سیء الخلق»[2] اگر بداخلاق است به او دختر نده. اگر بخواهیم نمونه هایی از اخلاق خوب و بد را اشاره کنیم می توان موارد زیر را ذکر کرد: الف. خوش زبانی و بدزبانی زبان ترجمان و بیانگر احوال درون است و زبان دریچه ای است از محتویات درون فرد. زبان انسان آینه ی دل اوست. ب. بزرگواری و حسادت ج. خوش خلقی و کج خلقی د. حق پذیری و لجاجت 3. شرافت و اصالت خانوادگی؛ که منظور نجابت و پاکی خانواده است؛ زیرا ازدواج دختر و پسر تنها پیوند و ترکیب دو فرد نیست؛ بلکه پیوند دو خانواده است و نمی توان گفت من می خواهم با خود این فرد ازدواج کنم و کاری به خانواده و فامیلش ندارم؛ زیرا این فرد شاخه ای است از این خانواده و از ریشه های همان درخت خانواده تغذیه کرده است و صفات اخلاقی، روحی عقل و جسمی آن خانواده را از راه وراثت و محیط و عادات به این فرد منتقل کرده است. پیامبرخدا (صلی الله علیه وآله) فرمودند: «أیها الناس أیاکم و خضراء الدمن. قیل یا رسول الله و ما خضراء الدمن؟ قال المرأة الحسناء فی منبت السوء»[3] ای مردم، از گیاهانی زیبا که در مزبله می رویند اجتناب نمایید. پرسیده شد: مقصود از گیاهی که در مزبله می روید چیست؟ فرمودند: زن زیبایی که در خانوادۀ پست و فرو مایه پرورش یابد. 4. عقل؛ در واقع همان نور افکنی است که جاده زندگی را روشن می کند و باید زن و شوهر برای اداره ی زندگی و تربیت فرزندان از نیروی عقل و فهم برخوردار باشند و رشد عقلی کافی پیدا کرده باشند، همان طور که ائمه اطهار ما را از ازدواج با افراد احمق و کم عقل نهی فرموده اند. امام علی (علیه السلام) فرمودند: «ایاکم و تزویج الحمقاء فأنّ صحبتها بلاء و ولدها ضیاع»[4] با انسان احمق و نفهم ازدواج نکنید زیرا معاشرت با او بلایی است عظیم و فرزندانش نیز ضایع خواهند شد. 5. صداقت و امانتداری امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «لاتغترّوا بصلاتهم و لا بصیامهم، فأنّ الرجل ربما لهج بالصلاة و الصوم حتی لو ترکه استوحش، و لکن اختبروهم عند صدق الحدیث و اداء الأمانة»[5] به نماز و روزه مردم مغرور (فریفته) نشوید؛ زیرا بعضی مردم به نماز و روزه عادت کرده اند، آنچنان که از ترک آنها ناراحت می شوند. در تشخیص مراتب دینداری، آنها را به راستگویی و امانتداری امتحان کنید. 6. عفت و نجابت خداوند می فرماید: «الطیبات للطیبین و الطیبون للطیبات».[6] زنان پاک، شایستۀ مردان پاک و مردان پاک، شایستۀ زنان پاکند. حضرت صادق (علیه السلام) فرمودند: «الکفو ان یکون عفیفا و عنده یسار»[7] کفو بودن در این است که عفیف باشد و از امکانات اقتصادی بهره مند باشد. 7. اهل گناه و فسق نبودن امام حسن (علیه السلام) به فردی که در مورد ازدواج دخترش با ایشان مشورت نمود، فرمودند: «زوّجها من رجل تقی، فأنّه أن أحبّها أکرمها و أن أبضغها لم یظلمها»[8] به مرد با تقوا او را شوهر بده؛ زیرا اگر او را دوست بدارد احسان و اکرامش می کند و اگر دوستش نداشته باشد به او ظلم نمی کند. 8. تدیبر و مهارت همسرداری امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «خیر نسائکم الطیبة الریح، الطیبة الطبخ التی أذا أنفقت أنفقت بمعروف و إن أمسکت أمسکت بمعروف فتلک من عمّال الله و عامل الله لایخیب و لایندم».[9] بهترین زنان شما زنی است که خوشبو باشد و خوب غذا طبخ کند. وقتی خرج می کند به جا خرج کند و اگر امساک کرد به جا امساک نماید. چنین زنی یکی از کارگزاران خداست و کارگزار خدا بودن خسران و پشیمانی ندارد. 9. تناسب همتایی و کفو همدیگر بودن که از حساس ترین نکاتی است که باید در انتخاب همسر مورد توجه قرار گیرد. همتایی و تناسب از نظر و جنبه های مختلف مثل: الف. تدین و میزان پای بندی به دستورات شرع ب. همتایی و هماهنگی فرهنگی و فکری ج. همتایی اخلاقی و پای بندی به آداب اخلاقی د. کفو همدیگر بودن از نظر تحصیلات علمی، منظور این است که از نظر تحصیلی فاصله خیلی زیاد بین زوجین نباشد مثلا ازدواج یک فرد با تحصیلات ابتدایی با فردی که کارشناسی دارد یا بیشتر توصیه نمی شود. ه. تناسب در زیبایی رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمودند: «اطلبوا الخیر عند حسان الوجوه فأنّ فعالهم احری أن یکون حسنا».[10] خوبی ها را نزد زیبا رویان بجویید زیرا کارهایشان نیز به طریق اولی نیکو خواهد بود. و. تناسب سنی ز. تناسب مالی و سطح اقتصادی؛ منظور این است که یکی از خانواده فقیر و دیگری از خانواده ثروتمند نباشد. ملاک ها و معیار و مسائل دیگری که بیشتر مربوط به سلیقه و موقعیت افراد دارد. در دسته ی دوم قرار می گیرد و می توان از آن صرف نظر کرد. ولی برای این که بتوانید به یک تصمیم صحیح و عاقلانه ای برسید بهتر است با افراد مورد اعتماد خویش، والدین، یا اقوام نزدیک دلسوز و عاقل و دارای تجربه مشورت کرده و با دقت کافی تصمیم مناسبی اتخاذ فرمایید. همسر خوب و مناسب ویژگی های متعددی دارد که ان شاء الله شما با یکایک آنها آشنا و نسبت به احراز آن کوشا هستید.   اما در خصوص ویژگی «ایمان» که یک صفت قلبی است به عرض می رسانیم که راه شناخت و پی بردن به این ویژگی درونی، دقت در اعمال و رفتار ناشی از آن است. مثلا شجاعت یک صفت نفسانی و درونی است و کسی نیست که ادعای شجاعت نکند ولی راه تشخیص فرد شجاع از ترسو دقت در رفتارهای وی و مشاهده آنها است. مثلا کسی که شب از بیرون رفتن و یا واقع شدن در تاریکی امتناع می ورزد و با مشاهده یک صحنه پراضطراب رنگ رخساره اش را می بازد، نمی تواند شجاع باشد. حال برای پی بردن به ایمان افراد نیز باید از نظر رفتاری وی را مورد دقت قرار دهید. مثلا شخص با ایمان به سهولت غیبت نمی کند، تهمت نمی زند، از انجام واجبات غفلت نمی ورزد و نمازهای واجب را در اول وقت و با حضور قلب و کیفیت برتر به جا می آورد، در رعایت حساب مالی (خمس و زکات) دقت دارد و وضعیت شخصی او از نظر پایبندی به امور شرعی دارد و... بنابراین به صرف ادعا نمی توان کسی را با ایمان دانست چون مدعیان ایمان کم نیستند و از طرفی ایمان هم مراتب متعدد دارد، لذا برای این که بدانید فرد مورد نظر، شخص مؤمنی هست یا نه؟ باید در رفتارهای دینی و عبادی او و میزان پای بندی او به این اعمال دقت و توجه داشته باشید و تنها و تنها از این راه می توان به ایمان او پی برد. مثلا دقت کنید که آیا در اول وقت به سراغ اقامه نمازها می رود یا در پایان وقت و همانند انسان های عجول نماز می گذارد و ... . شرط حسن ظاهر و زیبایی؛ زیبایی و حسن ظاهر اگر چه یکی از صفات کاملا لازم برای انتخاب همسر است ولی در عین حال معیار اساسی ازدواج نیست. در یک روایتی پیامبر اکرم(ص) می فرمایند: «من تزوّج امرأة لمالها وَکَلَّه الله الیه و من تزوّجها لجمالها رأی فیها ما یکره و من تزوّجها لدینها جمع الله له ذلک»[11]؛ ... کسی که با زنی (فقط) به خاطر زیبائی اش با او ازدواج کند در او امور ناخوشایند خواهد دید! و کسی که به خاطر دین و ایمانش با او ازدواج کند، خداوند همه آن (امتیازات) را برایش فراهم خواهد کرد؛ فلسفه ازدواج رسیدن به آرامش روانی، کمال یافتن زن و مرد در کنار یکدیگر و تولید نسل سالم و صالح برای اجتماع است و اگر ملاک تصمیم گیری و انتخاب، فقط زیبایی ظاهری بدین توجه به دیگر معیارها باشد و با تمرکز بر جاذبه های ظاهری و به دور از معیارهای اصلی و اساسی است به گزینش بزند، نمی توان تضمینی برای ادامه زندگی مشترک آنها داشت؛ زیرا پس از مدتی معمولا آن طراوت و جاذبه های ظاهری افت کرده، شور و شهوت اولیه نیز فروکش می کند و آن تنها امتیازی که به خاطر آن (زیبایی) ازدواج صورت گرفته بود کمرنگ می شود آن گاه دلسردی ها و ناگواری ها، بهانه ها و... شروع می شود. و چون از دیگر معیارهای اساسی مثل تدین و ایمان، اخلاق و ارزش های اخلاقی و... خبری نیست زیربنای زندگی مشترک متزلزل می شود و آن دلگرمی و انگیزه کافی برای زندگی سالم و با نشاط از بین می رود؛ اما اگر کسی معیارهای اساسی در انتخاب همسر (تدین، اصالت خانوادگی، اخلاق) را مدنظر قرار داد و تناسب ظاهری و زیبایی را هم در کنار آن ملاک ها قرار داد در زندگی مشترک دراز مدت به خاطر پای بندی آنها به اصول اخلاقی و دینی گرفتار نابسامانی ها نخواهند شد و از لذت آرامش و کمال نیز بهره مند خواهد شد و با بروز برخی مشکلات در پرتو آموزه های دینی و اخلاقی به راحتی و به سادگی حل خواهد شد. زیبایی ظاهری و تناسب ظاهری در حفظ و تقویت عفت و ایمان و مقابله با وسوسه های شیطانی تأثیر دارد؛ زیرا اگر همسر از زیبایی همسرش (آن گونه که او می پسندد) از حد نصاب کافی برخوردار باشد و او را پسندیده است، چشم و فکر و عملش متوجه دیگران نخواهد شد و حسرت زیبایان بیگانه را نخواهد خورد و در جامعه به دنبال بیگانگان نخواهد رفت و دچار خیانت به همسر نمی شود. در اسلام نیز بر همین مطلب تأکید شده است هم به مردان هنگام انتخاب همسر توصیه کرده به ویژگی های ظاهری دختر توجه کنند و هم به مردان لزوم آراستگی را یادآور می شود و به زنان نیز می فرماید خود را در برابر همسران خود بیارایند و به گونه ای آنها را اشباع و ارضاء کنند که دچار انحراف اخلاقی و جنسی نشوند. زیبایی یک امتیاز است و در شیرینى و سعادت زندگى زناشویى تأثیر به سزایى دارد. به طورى که لازم است یکدیگر را از نظر اندام و چهره و شکل ظاهرى همدیگر را دوست داشته باشند. مهم این نکته است که باید بین زشت بودن و زیبا نبودن فرق بگذارید. یعنی شما نباید با شخص زشت ازدواج بکنید چون باید یک عمر در کنار او زندگی و از وجود او لذت و بهره ببرید و این اهداف مشروع با شخص زشت فراهم نمی شود اما این که میزان زیبایی چقدر است و باید باشد دیگر سلیقه شما است که قضاوت می کند. لذا می گوییم اگر ایشان در چشم شما زشت می نماید ازدواج نکنید ولی اگر زیبا است ولی بهره ی وی از زیبایی کم است به سلیقه ی خودتان بستگی دارد. چون زیبایى یک معیار و اندازه معین و قانون استاندارد ندارد؛ بلکه تا حدودى به سلیقه افراد بستگى دارد. حتى ممکن است فردى در نظر کسى زیبا باشد و در نظر دیگرى زشت. مى توان گفت زیبایى به اندازه اى باید باشد که همدیگر را بپسندند و جذابیت کافى براى همدیگر داشته باشند و متناسب با ویژگى هاى خود، دیگرى را انتخاب کند. به عبارت دیگر از نظر ظاهرى نیز باید کفو همدیگر باشند. اگر انسانى قیافه ظاهرى و اندام همسرش را نپسندد و او را دوست نداشته باشد ممکن است به طور ناخواسته به او ستم و جفا کند و از او بهانه و ایراد بگیرد و زندگى را بر او تلخ نماید. به هر حال زیبایى یک صفت کمال است که اگر با صفات و معیارهاى اساسى مثل تدین، اخلاق، عقل، شرافت خانوادگى همراه باشد ارزش خواهد داشت وگرنه، ملاک اصلى و اولى را نباید زیبایى قرار داد. انشا الله با بیانات فوق مشکل حل می شود و توجه دارید که ازدواج با فرد زشت ممنوع است - البته از نظر تربیتی و مشاوره نه فقهی - و این شما هستید که باید ببینید همسری که می خواهید انتخاب کنید از نظر شما زشت است یا زیبا.   راه های علمی و عملی همسریابی 1. وساطت افراد خانواده، بستگان و بخصوص والدین البته این روش بیشتر متناسب با جایگاه طالب بودن پسرهاست، نه دخترها؛ زیرا در کشور و آیین ما (بر طبق فطرت انسانی و عقلی) این پسر است که نقش طالب و عاشق را ایفا می کند و دختر، جایگاه معشوق و مطلوب را داراست. متدوال ترین روش در فرهنگ ملی و دینی همین روش شناسایی به واسطه افراد خانواده و یا فامیل و بستگان است. افراد خانوداه اغلب به دلیل شناختی که از فرد و روحیات و عقاید و خواسته های وی دارند و همین طور شناختی که از افراد مورد نظر دارند و یا می توانند با تحقیق های مهم همه جانیه شناخت کافی پیدا کنند بهتر می توانند به تطابق داشتن و میزان هم گرایی و اشتراکات آنها آگاهی پیدا کنند. این روش ساده ترین روش عملی و سهل الحصولترین طریق کسب اطلاعات اولیه و ارتباطات بعدی و مورد نیاز است و از نظر حاصل کار نیز ثمر بخش ترین شیوه به شمار می رود. به عبارت دیگر این روش از این امتیازات برخوردار است: سهولت، سرعت کسب اطلاعات و ارتباطات، اطمینان نسبی بیشتر به صداقت و دلسوزی واسطه (که خانواده و والدین هستند) و شناخت بیشتر به روحیات، سوابق و خواسته های طرفین. علاوه بر این خالی از هر گونه تعصب و سوگیری است و بدون هیچ گونه حب و بغض شخصی انجام می گیرد. همچنین تحت تأثیر احساسات و عواطف غریزی که در ارتباطهای مستقیم به وجود می آید، نیست. 2. وساطت مراکز مشاوره مراجعه به برخی مراکز مشاوره ازدواج که به منظور شناساندن دو فرد برای ازدواج تأسیس شده است، فرد مطلوب و مطابق با خواسته ها و توقعات خود را یافت. چنین مراکز مشاوره محدود هستند و کمتر با فرهنگ ملی و بومی ما تناسب دارد و افراد کمتری برای شناسایی فرد مورد نظرشان به این مراکز مراجعه می کنند. اگر این مرکز مشاوره ازدواج مورد اعتماد باشند در محیط های دانشگاه یا غیر آن می توانند موثر باشند و از طرف دیگر چون امکان همسریابی از راه اول یعنی وساطت خانواده به هر دلیلی امکان پذیر نیست این راه می تواند اطلاعاتی که موردنیاز را در اختیار بگذارند. تأکید می شود این مراکز مشاوره باید دارای کارشناسان دلسوز، با تجربه و مورد اعتماد و سابقه روشن و مطمئن باشند. 3. مراجعه به کانون های ازدواج دانشجوئی در دانشگاه ها مراجعه به کانون های ازدواج دانشجویی، مستقر در نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه، جایی است که شما را به مقصودتان نزدیک خواهد نمود.   روش های تحقیق اقدام برای شناسایی ملاک های فوق و اطلاع یافتن از وجود آنها در یک فرد از راه های زیر امکان پذیر است: 1- تحقیق و بررسی از خانواده و چگونگی روابط خانوادگی و فامیلی. چون هر فردی تحت تأثیر محیط خانواده به دنیا آمده و رشد کرده است و از آن فضای فرهنگی و اجتماعی تأثیرپذیر بوده و هست. 2- تحقیق و شناسایی دوستان و نزدیکان و رفقای صمیمی در محل زندگی و سکونت، محل درس و محل کار. 3- گفتگوی مستقیم (ولی تحت نظارت خانواده های دو طرف) با یکدیگر و اطلاع یافتن از نقطه نظرات همدیگر درباره مسائل مختلف و آنچه در آینده می تواند در زندگی مشترک تان تأثیرگذار باشد و کسب اطلاع از میزان اهتمام وی نسبت به ملاک ها و معیارهای همسر مناسب؛ که در شکل رسمی، همان جلسه خواستگاری است. 4- حضور در مراکز مشاوره: چند سالی است که مراکزی جهت ارائه انواع مشاوره قبل و بعد از ازدواج بوجود آمده است. جوانای که قصد ازدواج دارند با حضور در یکی از این مراکز، به کمک مصاحبه و گفتگو در حضور متخصص یا پرکردن پرسشنامه هایی خاص، از میزان ملاکها در یکدیگر آگاه می شوند.   دانشجوی عزیز؛ خدای مهربان و حکیم در قرآن فرموده است؛ دختران پاک برای پسران پاکند و پسران پاک از آنِ دختران پاک. ذهن و روحتان را به نافرمانی نیالایید تا بهترین ها را روزیتان نماید.   پی نوشت ها: [1] وسائل الشیعه، ج14، ص31. [2] وسائل الشیعه، ج14، ص54. [3] همان، ص29 [4] وسائل الشیعه، ج14، ص56. [5] همان، ص104. [6] سورۀ نور، 26. [7] وسائل الشیعه، ج14، ص51. [8] مکارم الاخلاق، ص233. [9] همان،ص 15. [10] وسائل الشیعه، ج14، ص37. [11] وسائل الشیعه، ج 14، ص 31. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه