با این که افلاطون قبل از امام صادق علیه السلام میزیسته است از آنها کتاب موجود است اما از امام صادق علیه السلام کتابی نیست ؟

در پاسخ بایستی عنوان داشت که امام صادق علیه السلام در تمام جنبه ها و ابعاد علوم دارای آثار ارزنده ای هستند که اشخاص همانند افلاطون و ارسطو در ابعاد شخصیتی و علمی. همانگونه که با پیامبر اسلام (ص) قابل قیاس نمی باشند، با حضرت امام صادق علیه السلام قابل قیاس نیستند چرا که حضرت در تمام ابعاد علمی و عملی زبانزد همگان است. امام صادق (ع) و سایر امامان مانند افلاطون و سقراط و سایر دانشمندان جهان علم کسبی نداشته اند که آن را به روی کاغذ در آورد تا از ذهن و خاطر شان بیرون نشود بلکه آنان دارای علوم لدنی بودند که به اراده خداوند هرگاه که چیزی می خواستند بدانند می دانستند. آنان وظیفه داشتند که بشریت را ارشاد و هدایت کنند و به ساحل نجات برسانند و این کار را با تمام موانعی که در برابر آنان قرار داشت انجام دادند. در عین حال تعالیم و آموزه های امام صادق (ع) توسط شاگردان و اصحاب آن حضرت جمع آوری شده و از کتابهای ارزشمندی دینی به حساب میآیند. در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود: در علم کلام (هستى‏شناسى و يگانه پرستى ) علم كلام، دانشى است كه از هستى و وحدانيت خدا و صفات او و ديگر موضوعات اعتقادى (و به اصطلاح ايدئولوژيكى) مانند نبوت، امامت، معاد، عدل و غيره سخن مى‏گويد؛ آن هم نه هر نوع سخنى، بلكه سخنى بر پايه عقل و منطق صحيح. آثار در این زمینه : مطالبی که به فضل ابن عمر فرمود و او کتابت نمود در باب توحید که به نام خود مفضل مشهور است ديگرى رساله‏اى است به نام «هليله» كه آن نيز از همين مفضل روايت شده است، با اين تفاوت كه مفضل رساله نخست را مستقيماً و از دو لب مبارك امام شنيده اما رساله دوم را بطور غير مستقيم و كتباً از امام روايت نموده است. نامه حضرت به نجاشی که به رساله عبدالله بن نجاشی مشهور است . بیاناتی در باب توحید و اهل بیت علیهم السلام و ... مطالبی در خلقت انسان . در علم تفسیر بخش اعظم روایات مربوط به تفسير قرآن میباشد و حتى برخى مفسران اساس كارشان را بر احاديثی قرار داده‏اند که از ائمه و به خصوص از امام صادق (ع) نقل شده اند. و اگر کسی بخواهد روايات امام صادق (ع) را پيرامون تفسير آيات بشناسد، بايد به «تفسير مجمع البيان» مراجعه كند. امام صادق (ع) مى‏فرمايد: به خدا سوگند من دانش قرآن را از اول تا آخر مى‏دانم و تمام مطالب اين كتاب گويا در ميان مشت من است و در آن خبر آسمان، خبر زمين، خبر گذشته و خبر آينده وجود دارد كه خداى عزوجل گويد در آن تبیان همه چیزاست. و در مورد ديگر، امام انگشتان دستش را گشود و برسينه‏اش نهاد و فرمود: به خدا قسم، همه دانشهاى قرآن در اين سينه من است. بدون ترديد، هيچكس مدعى آن نبوده كه در ميان اهل بيت به روزگار امام صادق (ع)، فردى داناتر از او به تفسير و ديگر علوم بوده باشد. در ابواب مختلف فقه فقه عبارت است از فهم و شناخت احكام فرعى از طهارت تا ديات از منابع قرآن و حديث پيامبر- صلی الله علیه واله وسلم- و روایات اهل بيت علیهم السلام . بخش اعظم احادیث از وجود نازنین امام صادق (ع) است. اگر نبود احادیث حضرت استنباط احكام بر فقهاء دشوار میشد. علاوه بر این بيشتر فقهای اهل سنت مانند ابوحنيفه، سفيان، ايوب و دیگران ريزه خوار خوان پر نعمت دانش حضرت بوده اند. ابوحنیفه که از علمای اهل سنت محسوب میشود دو سالی از محضر امام صادق(ع) استفاده برده است و آلوسى در «تحفه اثنى عشريه» مى‏نويسد: اين ابو حنيفه كه در ميان اهل سنت مايه فخر و مباهات است با صراحت تمام مى‏گويد: «لولا السّنتان لهلك النعمان»اگر دو سال نبود هلاک میشدم. بیشترین احادیث شیعه در تمام زمینه ‌ها از امام صادق نقل گردیده و مذهب تشیع به نام مذهب جعفری و فقه تشیع به نام فقه جعفری خوانده می‌شود. آثا در این زمینه: رساله آن حضرت در پاسخ کسی که از کسب و کار و معامله و همچنین نفقات و نحوه زندگی و معاش و کسب درآمد ، کار و نحوه پرداخت اموال سوال نموده است. رساله رای و قیاس رساله‏ای در ابواب مختلف فقه که شیخ صدوق (ره) آنرا در کتاب خود یعنی خصال بیان نموده و به حضرت نسبت داده است. غنیمت و لزوم پرداخت خمس آن. افزون بر این‌ها غالب احادیث کتابهای روایی شیعه ازقبیل کافی، من لایحضره الفقیه، تهذیب و استبصار را سخنان این امام شیعیان تشکیل می دهد. در باب مناظرات و احتجاجات امام از فرصت ‌های گوناگونی برای دفاع از دین و حقانیت تشیع و نشر معارف صحیح اسلام استفاده می‌برد. مناظرات زیادی نیز در همین موضوعات میان ایشان و سران فرقه ‌های گوناگون انجام پذیرفت که طی آن‌ها با استدلال‌های متین و استوار، پوچی عقاید آن‌ها و برتری اسلام ثابت می‌شد. املائاتی که به فضل ابن عمر نمود به نام « اهلیجه». رساله آن حضرت در احتجاج بر صوفیه. در زمینه اخبار و مواعظ و سیر وسلوک نثر الدرر. سفارشات حضرت به ابوجعفر محمد بن نعمان احول. کتاب مصباح الشریعة (در اخبار و مواعظ) و مفتاح الحقیقة (در سیر و سلوک). مطالبی که در قالب یک رساله خطاب به اصحابش که حضرت به آنها سفارش کرده که آنها را بخوانند و با یکدیگر مباحثه نمایند و به یکدیگر بیاموزند تا از یادها نرود و به مطالب آن عمل نمایند. در زمینه علم شیمی مجموعه رسایل هزار برگی در حدود پانصد رساله به وسیله جابر بن حیان از شاگردان حضرت. ابن الندیم در « الفهرست » جابربن حیان را یاد کرده و در حدود صد و پنجاه کتاب را به او نسبت می دهد که بیشتر این کتابها در علوم تجربی و به قول آنروز در کیمیا (شیمی)، در صنعت ، در خواص طبایع اشیاء است، و امروز او را پدر شیمی دنیا می نامند. ابن خلکان نیز که او هم سنی است از جابربن حیان نام می برد و می گوید: کیمیاوی و شیمیدان و شاگرد امام صادق بود. و دیگران نیز همین طور نقل کرده اند. و این علوم قبل از جابر بن حیان هیچ سابقه ای در دنیای اسلام نداشته است. در پزشكى‏ و طب در قرآن سه جمله آمده است : «كلوا و اشربوا و لا تسرفوا» در مورد پزشکی آمده است پس جاى شگفتى نيست كه دانايان به علوم قرآن يعنى ائمه اهل بيت، دانايان به طب و پزشكى هم باشند. در علم و آگاهى امام صادق (ع) به علم طب و پزشكى ، كافى است مطالبى را كه او در رساله «توحيد مفضل» در بيان طبيعت اشياء و فوايد دواها و فيزيولوژى و شناخت وظايف الاعضاء ، فرموده در نظر بگيريم و نيز بحثى كه امام با پزشك هندى داشته و مناظره و گفتگوئى كه با او انجام داده، نشانه وسعت اطلاع و آگاهى امام ششم نسبت به علم پزشكى است. سخنان امام در امور بهداشتى و پزشكى در لابه‏لاى كتب حديثى پخش است و گاهى امام مطالبى را فرموده كه تازه دانش پزشكى به آنها دست يافته است و اگر نويسنده‏اى بخواهد در اين زمينه كتابى تأليف كند و در آن مطالبى را كه امام طى آنها خواص و فوايد اشياء را مطرح كرده و درمان انواع دردها و بيماريها را ذكر فرموده است، گردآورد كاملاً كارى آسان و در عين حال ابتكارى خواهد بود. از جمله مطالبى كه امام در مورد بهداشت و طبابت بيان كرده و دانش جديد پزشكى از برخى از آنها پرده برداشته ، مطالبى است كه امام درباره درمان تب بوسيله شستشوى با آب بيان فرموده است . و در مورد شستن ميوه پيش از خوردن فرمود: «إِنَّ لِكُلِّ ثَمَرَةٍ سَمّاً فَإِذَا أَتَيْتُمْ بِهَا فَمَسُّوهَا بِالْمَاءِ أَوِ اغْمِسُوهَا فِي الْمَاءِ يَعْنِي اغْسِلُوهَا.»؛ روى هر ميوه‏اى ممكن است سمى (ميكرب) باشد. پس هر موقع خواستيد ميوه‏اى را تناول كنيد، آب روى آن باز كنيد و یا آن را در ميان آب بگذاريد یعنی آن را بشویید. اثر منسوب به حضرت در این زمینه : کتاب تقسیم الرؤیا از طب و فقه ، مناظره و حکمت و موعظه و آداب و ... دانشهاى ديگر مقصود ما از علوم و دانشهائى كه به برخى آنها اشاره كرده و توضيح داديم كه مردم آنها را از امام صادق (ع) آموخته‏اند آن نيست كه علوم و دانشهاى حضرتش منحصر به همانها بوده است، بلكه امام به عقيده شيعه اماميه همه چيز را بايد بداند و داناترين مردم در همه علوم و فنون و زبان و لغت باشد و اين حكم عقل است. و اگر به دليل نقلى نظر افكنيم بى آنكه مسأله امامت و رهبرى الهى رابراى امام اثبات نمائيم ، به اين نتيجه مى‏رسيم كه در هر عصرى در ميان عترت، داناى به كتاب و سنت وجود داشته و دارد ، و اين مفاد حديث ثقلين است. و نيز مى فهميم داناى به كتابى كه خود بيان و توضيح همه چيز است (تبياناً لكل شى‏ء) بايد به همه چيز عالم و دانا باشد، مادامى كه اين كتاب وجود دارد و در ميان بشر است. پس وجود عالم و دانشمندى از اهل بيت و عترت پيامبر تا روز قيامت قطعى و مسلم است و در عصر مورد بحث، عالم و دانشمندی بالاتر از امام صادق (ع) وجود نداشته است؟ پس صادق آل محمد (ع) عالم اهل بيت در عصر خويش و داناى به كتاب و جامع علوم و فنون گوناگون بوده است و لذا از ذكر بقيه دانشهائى كه امام مى دانسته و شواهد فراوانى كه در اين زمينه داريم، صرف نظر مى كنيم و از نظر ما جاى تعجبی نيست كه امام صادق (ع) با اهل هر لغت و زبانى به زبان آنان صحبت مى كرد؛ مثلاً با فارسى زبان، فارسى صحبت مى فرموده و با اهل هر علم و فنى بااصطلاح خودشان بحث مى كرده است، مانند بحثهائى كه امام با ستاره شناسان و علماى نجوم و طبيعى و پزشكى و غير اينها انجام داده كه همه اينها طى احاديث و رواياتى به دست ما رسيده است. و به همین دلیل است که غربیان به علم و دانش امام صادق اعتراف نموده و در باره آن حضرت کتابی به نام« مغز متفکر شیعه» نوشته اند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه