چند کتاب می خواستم که در آنها تاریخ دقیق ایران و فعالیتهای روحانیون ما در عرصه علم و تدریس و مبارزات بر علیه ظلم ذکر شده باشد چون به تازگی اهانت به شخص روحانیت و دروغهایی بی اساس در مورد روحانیت جامعه را فرا گرفته و من نمی خواهم مثل دیگران حرفهای یک مشت سودجو را که فقط قصد سوء استفاده از مردم را دارند قبول کنم البته درست است شاید بعضی از اشخاص برای دستیابی به اهداف خود از لباس و نام روحانیت سوءاستفاده کرده باشند ولی این دلیل بر اهانت به تمامی آنان نمی شود.

برخى از منابع مربوطه عبارتند از : - روحانیت و جامعه پذیرى سیاسى ، مرتضى علویان ، انتشارات موسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى ( ره ) ، 1383 . - مجموعه متون و اسناد روحانیت ، تاریخ روحانیت تاریخ عمومى ، ناشر : موسسه فرهنگى دین - پژوهى بشرى ، تاریخ نشر : 1383 . - نهضت امام خمینى . روحانى ، حمید . ( 1381 ) . تهران : مؤسسه چاپ و نشر عروج . - نقش روحانیت شیعه در انقلاب اسلامى ایران . نقیب زاده ، احمد و حمید امانى زوارم . ( 1382 ) . تهران : مرکز اسناد انقلاب اسلامى - بیست سال تکاپوى اسلام شیعى در ایران 1320 ج 1340 حسنیان ، روح الله . . تهران : مرکز اسناد انقلاب اسلامى . مهم‌ترین کتاب‌هایى که تاکنون درباره نقش روحانیت در پیروزى انقلاب اسلامى منتشر شده ، عبارتند از : امام و روحانیت ( دیدگاه‌هاى امام خمینى ( ره ) درباره روحانیت ) / سپاه پاسداران انقلاب اسلامى . شهداى روحانیت از خرداد 1342 تا بهمن / 1357 مرکز انتشارات و تبلیغات اسلامى / . 1362 س‌داواک و روح‌دان‌دى‌دت / دف‌دت‌در ادب‌دى‌دات ان‌دق‌دلاب اس‌دلام‌دى ح‌دوزه ه‌دن‌درى / . 1371 نه‌دض‌دت روح‌دان‌دى‌دون اى‌دران ( 10 جلدى ) / ع‌دل‌دى دوان‌دى / م‌درک‌دز اس‌دن‌داد ان‌دق‌دلاب اس‌دلام‌دى / . 1377 محدودسازى مذهب ، روحانیت و حوزه‌هاى علمیه قم به روایت اسناد ساواک / مرکز بررسى اسنادتاریخى / . 1377 ام‌دام خ‌دم‌دى‌دن‌دى ( ره ) و ح‌دک‌دوم‌دت اس‌دلام‌دى ( روح‌دان‌دى‌دت ، اج‌دت‌ده‌داد ، دول‌دت ) / ک‌دن‌دگ‌دره ام‌دام خ‌دم‌دى‌دن‌دى و ان‌ددى‌دش‌ده ح‌دک‌دوم‌دت اس‌دلام‌دى / م‌دوس‌دس‌ده ت‌دن‌دظى‌دم و ن‌دش‌در آث‌دار ام‌دام خ‌دم‌دى‌دن‌دى ( ره ) / . 1378 س‌دى‌داس‌دت‌دم‌دداران اه‌دل ف‌دى‌دض‌دى‌ده ( ب‌دررس‌دى و ن‌دق‌دد پ‌دى‌دش‌دى‌دن‌ده و ع‌دم‌دل‌دک‌درد ج‌دام‌دع‌ده روح‌دان‌دى‌دت م‌دب‌دارز ت‌ده‌دران ) / ع‌دل‌دى داراب‌دى / نشر س‌دى‌داس‌دت / . 1379 ت‌دح‌دل‌دى‌دل‌دى ب‌در ن‌دق‌دش س‌دى‌داس‌دى ع‌دال‌دم‌دان ش‌دى‌دع‌دى در پ‌دى‌دداى‌دش ان‌دق‌دلاب اس‌دلام‌دى / ف‌دره‌داد ش‌دى‌دخ‌ف‌درش‌دى / م‌درک‌دز اس‌دن‌داد ان‌دق‌دلاب اس‌دلام‌دى / . 1379 آى‌دت‌ال‌دل‌ده ح‌داج س‌دى‌دد م‌درت‌دض‌دى پ‌دس‌دن‌ددى‌دده به روایت اسناد ساواک / م‌درک‌دز ب‌دررس‌دى اس‌دن‌داد ت‌دارى‌دخ‌دى / . 1380 ج‌دام‌دع‌ده ت‌دع‌دل‌دى‌دم‌دات اس‌دلام‌دى ( آى‌دت‌ال‌دل‌ده ش‌دى‌دخ ع‌دب‌داس‌دع‌دل‌دى اس‌دلام‌دى و ن‌دق‌دش اى‌دش‌دان در ان‌دق‌دلاب اس‌دلام‌دى ) / ح‌دم‌دى‌دد ک‌درم‌دى‌پ‌دور / مرکز اسناد انقلاب اسلامى / . 1380 م‌دس‌دج‌دد و ان‌دق‌دلاب اس‌دلام‌دى / رض‌دا ش‌درى‌دف‌پ‌دور / م‌درک‌دز اس‌دن‌داد ان‌دق‌دلاب اس‌دلام‌دى / . 1380 ج‌دام‌دع‌ده روح‌دان‌دى‌دت م‌دب‌دارز / ص‌دادق س‌دل‌دى‌دم‌دى‌ب‌دن‌دى / نشر ت‌دح‌دس‌دى‌دن / . 1380 ن‌دق‌دش روح‌دان‌دى‌دت ش‌دى‌دع‌ده در ان‌دق‌دلاب اس‌دلام‌دى اى‌دران / اح‌دم‌دد ن‌دق‌دى‌دب‌زاده و وح‌دى‌دد ام‌دان‌دى زوارم / م‌درک‌دز اس‌دن‌داد ان‌دق‌دلاب اس‌دلام‌دى / . 1382 آى‌دت‌ال‌دل‌ده س‌دى‌دد اح‌دم‌دد خ‌دوان‌دس‌دارى ب‌ده رواى‌دت اس‌دن‌داد / ع‌دب‌ددال‌دل‌ده م‌دت‌دول‌دى / م‌درک‌دز اس‌دن‌داد ان‌دق‌دلاب اس‌دلام‌دى / . 1383 زن‌ددگ‌دى و م‌دب‌دارزات ش‌ده‌دى‌دد آى‌دت‌الله ب‌ده‌دش‌دت‌دى / ت‌دال‌دى‌دف ع‌دل‌دى ک‌دردى / م‌درک‌دز اس‌دن‌داد و ان‌دق‌دلاب اس‌دلام‌دى / . 1384 روحانیت و حوزه هاى علمیه از دیدگاه امام خمینى ( ره ) / موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى ( ره ) / . 1384 آیت‌الله س‌دى‌دد م‌دح‌دم‌ددرض‌دا گ‌دل‌دپ‌داى‌دگ‌دان‌دى به روایت اسناد ساواک / مرکز بررسى اسناد تاریخى / . 1384 آى‌دت‌ال‌دل‌ده ح‌داج‌ش‌دى‌دخ م‌دح‌دم‌ددب‌داق‌در م‌دح‌دى ال‌ددى‌دن ان‌دوارى به روایت اسناد ساواک / مرکز بررسى اسناد تاریخى / . 1385 اى‌دران در ح‌دک‌دوم‌دت روح‌دان‌دى‌دون / دیل‌دى‌دپ ه‌دى‌درو ترجمه م‌دح‌دم‌ددج‌دواد ى‌دع‌دق‌دوب‌دى داراب‌دى / م‌درک‌دز ب‌دازش‌دن‌داس‌دى اس‌دلام و اى‌دران ( ب‌داز ) 1386 . مبارزات روحانیون و وعاظ مساجد به روایت اسناد / حشمت‌الله سلیمى / مرکز اسناد انقلاب اسلامى ? / . 1386 زندگى و مبارزات شهید آیت‌الله دکتر سیدمحمدحسین بهشتى به روایت اسناد / تدوین محمدرضا سرابندى / مرکز اسناد انقلاب اسلامى ، . 1386 جامعه روحانیت مبارز تهران از شکل‌گیرى تا انشعاب / على کردى / مرکز اسناد انقلاب اسلامى / . 1386 تاریخ شفاهى زندگانى و مبارزات آیت‌الله شهید دکتر بهشتى / امامعلى شعبانى / مرکز اسناد انقلاب اسلامى ? / . 1387 روحانیت و حکومت ( جایگاه روحانیت در اندیشه سیاسى امام خمینى ( ره ) ) / جعفر برهانى / مرکز اسناد انقلاب اسلامى / . 1387 تاریخ شفاهى جامعه روحانیت مبارز تهران / مجید نجف‌پور / مرکز اسناد انقلاب اسلامى / ? . 1387 آیت‌الله حاج‌شیخ‌غلامحسین جعفرى‌همدانى به روایت اسناد ساواک / مرکز بررسى اسناد تاریخى / ? . 1387 انقلاب اسلامى ( زمینه‌ها ، چگونگى و چرایى ) / روح‌الله حسینیان / مرکز اسناد انقلاب اسلامى / 1387 مهم‌ترین کتاب‌هایى که تاکنون درباره شهداى روحانیت در دوران دفاع مقدس منتشر شده‌اند ، عبارتند از : معراج شهادت / سپاه پاسداران انقلاب . سرود یک جهش ( یادواره روحانى پاسدار شهید حجت‌الاسلام ابراهیم ضمیران ) / احمد کوچکیان . پیام خون / وزارت ارشاد اسلامى ، دفتر تحقیقات اجتماعى . شهداى روحانیت شیعه در یکصد ساله اخیر ( جلد 1 ) / على ربانى خلخالى / پیام اسلام / . 1361 شهداى روحانیت ( جلد 2 ) / حوزه علمیه قم ، دفتر تبلیغات اسلامى / . 1362 شهداى روحانیت ( جلد 3 ) / حوزه علمیه قم ، دفتر تبلیغات اسلامى / . 1362 شهداى روحانیت شیعه در یکصد ساله اخیر ( جلد 2 ) / على ربانى خلخالى / . 1362 روحانیون شهید شیراز / بنیاد شهید انقلاب اسلامى ، واحد فرهنگى / . 1362 غروب آفتاب در محراب باختران ( جلد اول ) / وزارت ارشاد اسلامى / . 1362 شهداى مدرسه علمیه ذوالفقار اصفهان / حجت موحد ابطحى / مدرسه علمیه ذوالفقار اصفهان / . 1362 زندگى‌نامه پیشوایان انقلاب / رضا مرادى / کاظمى / . 1363 شهداى روحانیت ( جلد 4 ) / حوزه علمیه قم ، دفتر تبلیغات اسلامى / . 1364 شهداى روحانیت ( جلد 5 ) / حوزه علمیه قم ، دفتر تبلیغات اسلامى / . 1364 زندگى‌نامه و وصیت‌نامه شهید حجت‌الاسلام سید محمد نقیب‌پور / وزارت ارشاد اسلامى ، اداره کل کرمان / . 1365 پرواز خونین / فخرالدین صابرى / بنیاد شهید انقلاب اسلامى شهرستان تنکابن / . 1366 ذبیح عاشق / ن . شهرام مهر / سازمان تبلیغات اسلامى ، معاونت فرهنگى / . 1369 سیرت پاسداران نهضت امام خمینى ( ره ) / . 1370 محو جمال دوست / گروهى از طلاب رزمنده زرند کرمان / سازمان مدارک فرهنگى انقلاب اسلامى و بنیاد حفظ آثار و ارزش‌هاى دفاع مقدس / . 1374 جاودانه‌هاى تاریخ ( زندگى‌نامه شهداى طلاب استان کهگیلویه و بویراحمد ) / مجمع فاتحین و حوزه علمیه قم / . 1374 سخن شمع خاتم / تیپ مستقل 83 امام جعفر صادق ( ع ) / سپاه پاسداران انقلاب اسلامى ، نیروى زمینى / . 1374 فرزانگان شاهد / ستاد بزرگداشت کنگره شهداى روحانیت آذربایجان / . 1374 با یاران سپیده / محمد خامه‌یار / سپاه پاسداران انقلاب اسلامى ، لشکر 17 على بن ابى‌طالب ( قم ) / . 1375 دسته پرستوها / على آقاغفار / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان تهران / . 1376 ستاره‌هاى صبح طولانى / بازآفرینى فکورى / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان‌هاى کرمان و سیستان و بلوچستان و سپاه پاسداران انقلاب اسلامى ، لشکر 41 ثارالله / . 1376 شاگرد اول کربلاى 5 / حسین فتاحى / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان تهران / . 1376 روح آسمانى / مجید حسین‌زاده / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان تهران / . 1376 تجلى عشق / محمود شاهرخى / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان تهران . 1376 عبور از صاعقه / حسین اسرافیلى / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان تهران / . 1376 تا اوج آسمان / احمد عربلو / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان تهران / . 1376 سلوک سرخ / حسین مسجدى / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان اصفهان و سپاه پاسداران انقلاب اسلامى ، لشکر 14 امام حسین ( ع ) / . 1376 پرواز در پرواز / مسعود انصارى‌راد / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان تهران و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى / . 1376 حماسه‌سازان عصر امام خمینى ( ره ) ( جلد 1 ) / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان تهران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامى / . 1377 همراه آفتاب ( جلد 1 ) / دادخدا خدایار / کنگره بزرگداشت سرداران و شهداى استان سیستان و بلوچستان / . 1377 همراه آفتاب ( جلد 2 ) / دادخدا خدایار / کنگره بزرگداشت سرداران و شهداى استان سیستان و بلوچستان / . 1377 یک پله بالاتر / حسین فتاحى / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان تهران / . 1377 عنقاى عرش / محمدعلى محمودى / کنگره بزرگداشت سرداران و شهداى استان سیستان و بلوچستان / . 1377 سیماى ایلام سراى صداقت / على علیزاده / عصمت ( قم ) / . 1377 فریاد محراب / صادق شریف مقدم و عبدالرضا مزارى / کنگره بزرگداشت سرداران و شهداى استان سیستان و بلوچستان / . 1377 هشت بهشت / مهدى فراهانى / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان‌هاى کرمان و سیستان و بلوچستان و سپاه پاسداران انقلاب اسلامى ، لشکر 41 ثارالله / . 1377 لاله‌هاى حوزه / اسفندیار مبتکر سرابى / نشر شاهد ( بنیاد شهید انقلاب اسلامى ) / . 1377 ایوب عشق / محمدعلى محمودى / کنگره بزرگداشت سرداران و شهداى استان سیستان و بلوچستان / . 1377 آسمان نزدیک است / فاطمه حسنوند / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان تهران / . 1378 مهتاب شب سوم / على‌آقا غفار / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان تهران / . 1378 عارفان بیدار / نشر شاهد ( بنیاد شهید انقلاب اسلامى ) / . 1378 سیماى سیر و سفر / محمدعلى غریب شائیان / نشر شاهد / . 1378 لاله‌هاى کویر / على محمدپور و على آقایى بجستان / نشر شاملو ( مشهد ) / . 1379 سکوى پرواز / حمید حاذق / کنگره بزرگداشت سرداران و 3000 شهید استان قزوین / . 1379 حماسه‌سازان همیشه جاوید / عبدالرحیم اباذرى / شاکر ( قم ) / . 1379 پرواز در خون / حسین انجم‌شعاع / نشر روح ( قم ) / . 1379 سفیر بهشت / علیرضا عالمى / نشر شاهد / . 1380 عوامل معنوى و فرهنگى دفاع مقدس ( وحدت مردمى حضور روحانیت ) / محمد منصورنژاد و على شیخیان / سپاه پاسداران انقلاب اسلامى ، مرکز تحقیقات اسلامى / . 1380 یادگاران ( جلد 8 ) / نفیسه ثبات / روایت فتح / . 1381 لاله‌هاى روحانى / امیر رجبى / باغ اندیشه / . 1382 شکوفه‌هاى سرخ فقاهت / کنگره بزرگداشت سرداران و چهار هزار شهید استان گلستان / . 1382 حجره‌هاى ملکوت ( جلد 3 ) / پروانه نجاتى / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان فارس / . 1382 چهل روز دیگر / مهرالسادات معرک‌نژاد و شبنم غفارى / بوستان فدک ( اصفهان ) / . 1382 ساحت سرخ اجابت / سیدمحمدرضا هاشمى‌زاده / نگین امین ( بوشهر ) / . 1383 آیه‌هاى عشق / ستاد کل نیروهاى مسلح و بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش هاى دفاع مقدس آذربایجان‌غربى / . 1383 با خط سرخ / اسماعیل ماهینى / نور النور ( قم ) / . 1384 بوى بهشت / مهدى قرقانى / بصائر ( اصفهان ) / . 1384 چیدن سپیده دم / مریم زاغیان / نشر صریر و نسیم حیات ( قم ) / . 1384 حماسه و خطابه / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان خراسان / . 1384 ذبیح محراب / سیداسماعیل حسینى / نشر شاهد / . 1384 حماسه و خطابه / بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌هاى دفاع مقدس استان خراسان / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان خراسان / . 1384 روحانى مبارز / على آقاغفار / سازمان نهضت سوادآموزى / . 1384 سفیر / اسماعیل ماهینى و محمدحسن خسروى / نور النور ( قم ) / . 1384 سفیران عشق ( دفتر 1 ) / محمدعلى رخ / کنگره بزرگداشت سومین شهید محراب ، سرداران و 4000 شهید استان یزد / . 1384 شعر حضور / زمزم هدایت ( قم ) / . 1384 منبرهاى آتشین / اسماعیل ماهینى و محمدحسن خسروى / نور النور ( قم ) / . 1384 پیشگامان دین و شهادت / نشر شاهد / . 1384 رسولان عرش / محمدحسین انصارى‌نژاد / موعود اسلام ( قم ) / . 1384 ماه گویان / یادواره شهداى روحانى استان بوشهر / نقش ( قم ) / . 1384 شکوفه‌هاى ایمان ( 3 جلد ) / مصطفى زینى‌پور / چویل ( یاسوج ) / . 1385 شاهدان قدسى / محمود پسندیده / سخن گستر ( مشهد ) / . 1385 بارقه سرخ / منصور هرنجى / ستاد یادواره سرداران شهید شهرستان چالوس / . 1385 مطالبات شهدا / ستاد کنگره بزرگداشت شهداى روحانى و طلبه لشکر 27 محمد رسول‌الله ( ص ) / زمزم هدایت ( قم ) / . 1385 هابیل در میقات / اسماعیل حسینى / نشر شاهد / . 1385 مفاخر این سرزمین / محمد طالبیان / سخن گستر ( مشهد ) / . 1386 خلوت مهتابى / على‌اصغر تقوى / چویل ( یاسوج ) / . 1386 سه مزار براى یک شهید / عبدالرحیم سعیدى‌راد / پیام آزادگان / . 1386 شیخ شریف / جواد کامور بخشایش / نشر عروج / . 1386 شهاب شاهد / على‌اکبر عسگرى / نشر ستاره‌ها ( مشهد ) / 1386 من از دیار حبیبم / یارمحمد عرب‌عامرى / زمزم هدایت ( قم ) / . 1387 دلم براى چشمانت تنگ شده است / نسرین مومنى‌راد / ستاد کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان مازندران ( سارى ) / . 1387 روحانى شهید محمدحسن شریف قنوتى / عبدالرضا سالمى‌نژاد / نیلوفران / . 1387 سفیران عشق / نیازعلى بهرامى و لیلى ابراهیمى / خاتم‌الانبیاء ( اصفهان ) / . 1387 مسلخ عشق / حسن شکیب‌زاده / اندیشه زرین ( قزوین ) / . 1387 پروانه عاشق / موسى جرجانى / پیک ریحان ( گرگان ) / 1388 تاریخچه روحانیت : {J واژه روحانیت J} ابتدا لازم است نگاهى به تعریف واژه روحانیت و ویژگى‌هاى آن در اسلام بیندازیم و سپس فرق بین آن و روحانیت در دین مسیح را بیان کنیم . واژه روحانیت به معناى « روح محورى » در برابر « جسم محورى » است . گاهى این اصطلاح به جاى واژه « عالم دین » و یا « دین شناسى » و نظیر آن به کار مى‌رود که چندان رسا نیست , چنانکه برخى از اصطلاحات زمان‌هاى پیشین چون « آخوند » ( پیشواى مذهبى یا دانشمند ) و « ملا » ( درس خوانده ) نیز چندان رسا نبود و علاوه بر نداشتن دلالت لازم بر مراد , گاهى با تحقیر و توهین دشمنان دین و روحانیت همراه بود . در فرهنگ قرآن و اهل بیت ( ع ) در مورد دین شناسان و ادامه دهندگان رسالت پیامبران واژه « عالم » به کار رفته و با القایى چون « وارثان پیامبر » , « جانشینان پیامبر » , « دژهاى اسلام » ، « صاحبان فهم عمیق » , « منذران قوم » و . . . به آنان اشاره شده است . اما از نظر اصطلاحى , روحانى یا عالم دینى به معناى « دین شناس و دین دار عصر خویش ، الگوى عینى اجراى دین و هادى جامعه و ناظر بر اجراى دین به منظور عروج در رسیدن انسان به کمال نهایى است » . {J ویژگى‌هاى روحانیت J} ویژگى‌هاى روحانیت عبارت است از : . 1 اسلام شناسى . 2 زمان شناسى . 3 شایستگى براى فهم دین و تبلیغ و تبیین آن , . 4 تبلور دین در ظاهر و باطن ، . 5 صلاحیت براى اجراى دین در عرصه اجتماع ، . 6 شایستگى براى هدایت و نظارت بر اجراى دین . 1 مقایسه روحانیت در اسلام و مسیحیت با بررسى ویژگى‌هاى روحانیت در دین مسیحیت در مى‌یابیم که بین این دو اصطلاح ( روحانیت در اسلام با روحانیت در مسیحیت ) اختلافات ماهوى متعددى وجود دارد که به هیچ وجه قابل اقتباس از دیگرى نیست : . 1 روحانیت در مسیحیت ، تنها مقام صاحب اعتبار در مسایل دینى و رابطه و واسطه خدا و انسان به شمار مى‌آید که به نوعى از عصمت و قداست خاصى برخوردار است . کمتر به جنبه عملى و معرفتى اخلاقى و علمى او توجه مى‌شود و به عنوان یک طبقه ممتاز از سایر طبقات شناخته مى‌شود . به خلاف روحانیت شیعه که بر بعد معرفتى و علمى او توأم با بعد اخلاقى و عملى توجه مى‌شود و . . . . 2 . 2 مطالعه تاریخ به روشنى بیانگر این مطلب است که علماى شیعه در برابر مبلغان مسیحى ، موضع‌گیرى‌هاى متعددى داشته و کتاب‌هاى بى‌شمار در جهت مقابله با ترویج عقاید و افکار آنان نگاشته‌اند . نتیجه اینکه هر چند استفاده از واژه روحانى درباره عالمان شیعه رسا نیست اما نگاهى به کارکردها و ویژگى‌هاى روحانیت مبیّن این حقیقت است که روحانیت در اسلام ربطى به روحانیت در مسیحیت نداشته و از صدر اسلام عالمان دینى همواره حضور داشته‌اند . 3 لباس روحانیت J} یکم . این نوع لباس از زمان پیامبر اکرم ( ص ) و امامان معصوم ( ص ) رایج بوده است و آن بزرگواران ، چنین لباس مى‌پوشیدند . دوم . عمامه بر سر بستن ، از مستحبات بوده و تأکید فراوانى بر آن شده است . احادیث متعددى در این زمینه از حضرت رسول اکرم ( ص ) و ائمه معصومین ( ع ) وارد شده است از جمله : امام رضا ( ع ) مى‌فرماید : « حضرت رسول ( ص ) عمّامه بر سر بستند و یک طرف آن را به جلو وطرف دیگر را به عقب انداختند » . از امام صادق ( ع ) نقل شده است : « حضرت رسول ( ص ) با دست خود بر سر حضرت على ( ع ) عمامه پیچیدند » . 4 سوم . جایگاه صنفى بسیارى از اقشار جامعه ، اقتضا مى‌کند که از سایر اقشار مردم باز شناخته شوند لذا داراى یک نوع لباس مشخص مى‌باشند ( مانند نیروهاى نظامى و انتظامى و . . . ) درباره روحانیان نیز چنین است . بر اساس روایات متعددى چون « H العلماء ورثه‌الانبیاء E » « H و اما الحوادث الواقعه فارجعوا الى رواه احادیثنا فانهم حجتى علیکم E » روحانیان ، امانت داران ائمه اطهار ( ع ) و مرجع دینى ، سیاسى و اجتماعى مردم مى‌باشند لذا به لباس خاصى نیاز دارند مشخص مى‌باشند تا بدین وسیله در جامعه مشخص شوند و مراجعه به آنان در مواقع نیاز آسان‌تر باشد . چهارم . پوشیدن این لباس ، هر چند شأن و منزلتى نسبت به سایر اقشار مردم براى روحانیان ایجاد نمى‌کند ولى موجب تعظیم شعائر الهى مى‌گردد . وجود شخصیت‌هاى وارسته جامعه که به عنوان نماد و مظهر علم و تقوا و وارستگى و ارزش‌هاى اسلامى و ملبس به لباس رسول اکرم ( ص ) و ائمه معصومین ( ع ) باشند ، از شعائر الهى است و در حفظ و گسترش ارزش‌هاى الهى و اسلامى در جامعه و تقویت هویت مذهبى ، در مقابل تهاجم ارزش‌هاى بیگانه ، بسیار مؤثر است . {J ضرورت روحانیت در اسلام J} سؤال درباره ضرورت و فلسفه وجودى قشرى به نام « روحانیت » مانند سؤال درباره قشرهایى همچون پزشکان ، مهندسان و دیگر اقشار جامعه است . بیان این نکته به توضیحى چند نیازمند است : یکم . امروزه « دین » مسئله‌اى پیچیده و بغرنج است چه از نظر اعتقادات و جهان‌بینى و چه از نظر احکام فقهى و چه از بعد اخلاق و مسائل اجتماعى . بنابراین ، از چند جهت وجود روحانیت ضرورت پیدا مى‌کند : 1 . 1 قرآن به عنوان اساس اسلام ، به تفسیر و بیان مطالب نیازمند است . تفسیر قرآن در درجه اول بر عهده شخص رسول خدا بود . 5 بعد از نبى اکرم ( ص ) تفسیر قرآن بر عهده جانشینان آن حضرت امامان دوازده‌گانه قرار گرفت و در زمان غیبت نیز بر عهده علما و دانشمندان راستین است که در حقیقت ، پیروان انبیا و جانشینان آنان هستند . 1 . 2 منبع دیگر در معارف اسلامى ، احادیثى است که از نبى اکرم ( ص ) و ائمه هُدى ( ع ) به یادگار مانده و نیازمند بیان و تفسیر است . 1 . 3 تطبیق احکام و موضوعات ، با منابع فقهى ، نیاز به اجتهاد و تلاش دانشمندان متخصص این فن دارد . دوم . بیان و ابلاغ مسائل نیز به افراد آگاه و متخصص این فن نیاز دارد تا به درستى مردم را با معارف دین آشنا سازند . طبیعى است که حرفه و فن تبلیغ ، کار هر کسى نیست و هنر ویژه خود را مى‌طلبد . سوم . در بُعد رهبرى عملى نیز باید افراد شاخص و لایقى باشند که عملاً در جامعه به اجراى دین بپردازند و با رفتار خویش ، دیگران را به سوى اسلام و اهداف قرآن فراخوانند . چهارم . گه‌گاه افرادى پیدا مى‌شوند و نظرهایى ابراز مى‌کنند که از حقیقت دین به دور است و اگر جلوى این انحراف گرفته نشود ، چه بسا شکاف عمیقى در دین ایجاد گردد و همین امر ، موجب فرقه گرایى و هرج و مرج شود . باید چهره‌هاى راستین و صاحبْ نظر در حقایق دینى ، وجود داشته باشند تا دین و مکتب را از انحرافات برهانند و وحدت امت و کیان جامعه اسلامى را در این بُعد ، صیانت بخشند . پیامبر اکرم ( ص ) مى‌فرماید : « H یَحملُ هذا الدین فى کلّ قرنٍ عدول یَنفَوْنَ عنه تأویلَ المبطلین و تحریفَ الغالین وانتحالَ الجاهلین E » « پیوسته این دین را در هر قرن و زمانى ، افرادى امین و شایسته حافظ و نگاهبان هستند و جلوى تأویلات اهل باطل ، و تحریف افراد غلو کننده و تندرو ، و نسبت‌هاى نارواى افراد جاهل را مى‌گیرند » . 6 پنجم . هر چه زمان به پیش مى‌رود ، فکر زاینده و خلاّق بشر به مسائل جدیدى دست مى‌یازد و شبهات و سؤال‌هایى درباره معارف دینى پیش مى‌آید . بنابراین ، باید افراد آگاه و خبره‌اى باشند که به شبهات خودى و بیگانه پاسخ دهند و ابهام زدایى کنند . شش . با پیشرفت زمان ، موضوعات متنوع و جدیدى نیز پیش مى‌آید که در گذشته مطرح نبوده است ( مثل چگونگى خواندن نماز و گرفتن روزه در ایستگاه‌هاى فضایى ) . در چنین شرایطى ، باید محققان و دانشمندان دینى به استنباط احکام بپردازند و جواب‌گوى نیازها باشند . هفتم . ادیان راستین ، همیشه چونان سدى مستحکم در برابر مطامع و منافع سردمداران بشرى بوده‌اند . دین ، همیشه حامى مستضعفان بوده و با ستم و اجحاف سر ستیز داشته است . شاهد بارز آن در قرن اخیر ، لغو قرارداد رویتر ( انحصار تنباکو ) درپى فتواى میرزاى شیرازى ( ره ) است . طبیعى است که زمامداران خودکامه ، از این سدى که در برابر خویش احساس مى‌کنند ، دلِ خوشى ندارند و همیشه در صدد شکستن و ویرانى آن برآمده‌اند . از این رو ، با دسیسه‌هاى مختلف ، براى پیکار با دین تلاش مى‌کنند و با استهزا و تهمت و تحریف حقایق و جا زدن افراد شیّاد به نام روحانى و رهبران دینى ، به خواسته‌هاى خود جامه عمل مى‌پوشانند . چه کسى باید با همه وجود و تمام وقت ، در برابر چنین توطئه‌هاى گسترده بایستد و از موجودیت دین پاسدارى کند ؟ قرآن مى‌فرماید : « لَوْ لا دَفْعُ اللّهِ النّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِیَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ یُذْکَرُ فیهَا اسْمُ اللّهِ کَثیرًا » « اگر نبود این سنت خداوندى که پیوسته جلوى افراد متجاوز به حریم دین و مقدسات ، توسط افراد شجاع و پاکباخته گرفته شود ، هر معبدى اعم از کلیسا و کنیسه و مسجد ویران مى‌گشت و اثرى از آنها باقى نمى‌ماند » . 7 بنابراین ، فلسفه وجود روحانیت ، در سه بُعد علمى ، رفتارى و سیاسى خلاصه مى‌شود . در بُعد علمى ، این موارد را باید در نظر داشت : . 1 استنباط احکام به طور کلى . 2 ابلاغ و تبلیغ معارف دینى به مردم . 3 تفسیر و تبیین حقایق و معضلات دین . 4 استنباط احکام درباره موضوعات جدید . 5 شبهه زدایى و جواب‌گویى به پرسش‌ها . در بُعد رفتارى نیز روحانیان ، باید شاخص و الگوى جامعه باشند تا علاوه بر بیان ، با رفتار خود نیز حقایق دینى را عینیت و تجسّم ببخشند . در بُعد سیاسى نیز در برابر خودکامگى سردمداران سیاسى جامعه بایستند و از انهدام و ویرانى دین جلوگیرى کنند . این امر در سایه اقتدار ولایت و مرجعیت و با حمایت مردم تاکنون امکان‌پذیر بوده و شاهد بسیار بارز آن ، همین انقلاب اسلامى ایران است . مقاله : مانیفست روحانیت تاریخ ایران تقریبا در تمام ادوار آن به‌ویژه پس از گسترش آیین تشیع در کشور گواه حضور مردانى است که تمام اهتمام خود را صرف دفاع و صیانت از اسلام و ایران نموده‌اند . تقریبا هیچ بعدى از زندگى اجتماعى ، فرهنگى و حتى سیاسى مردم را نمى‌توان یافت که اولا تاثیر آموزه‌هاى دینى در آن مشهود نباشد و ثانیا برقرارى این ارتباط ، تعامل و کنترل را روحانیون برعهده نداشته باشند . کافى است نگاهى به تاریخ معاصر ایران بیاندازیم . در واقعه تحریم تنباکو ، مشروطه ، ملى‌شدن نفت ، قیام پانزدهم خرداد و از همه مهمتر انقلاب اسلامى مى‌توان نقش برجسته و ردپاى روحانیت را به‌وضوح مشاهده کرد . از آنجاکه کارکرد فوق تنها محدود به گذشته نبوده و این کشور همواره به ایفاى نقش روحانیان نیازمند مى‌باشد و همچنین به دلیل‌آنکه پس از پیروزى انقلاب اسلامى و به‌ویژه در سالهاى اخیر روحانیت شیعه وارد مرحله تعمیق و ثبات اندیشه مترقى دینى خود شده است ، نگاهى دقیق به قوتها ، ضعفها و اهداف . . . سازمان روحانیت ایران خواهد توانست ضمن ارائه الگویى مناسب ، جامعه ما را در سالهاى پیش‌رو از روحانیونى به‌مراتب‌آگاه‌تر و هماهنگ‌تر با مقتضیات و نیازها بهره‌مند سازد . علاوه‌براین ، تبیین این موضوع به ارزیابى صحت عملکرد افراد و تشخیص مسئولیتها نیز کمک شایانى نموده و نگاه مردم به روحانیت را از سطح به عمق منتقل مى‌نماید . گفتار پیش‌رو که یکى از جدیدترین رویکردها به سازمان و مختصات روحانیت در مقطع کنونى است در همین راستا تقدیم شما مى‌گردد با این امید که فتح بابى باشد جهت مطالعات گسترده‌تر علاقمندان به تاریخ و مذهب این سرزمین . رسالت روحانیت حراست از ساختارها و مفاهیم دین و تبیین و ترویج آن در سطوح مختلف زندگى فردى و اجتماعى . اهداف 1 ساماندهى و تبیین معارف دینى با در نظر گرفتن مقتضیات زمان و نیازهاى نوین 2 ترویج و تبلیغ پیامهاى دین به مخاطبان 3 حراست از چارچوب و اصول دین در نظر و عمل و زدودن خرافه‌ها و پیرایه‌هاى موهوم از آن 4 تلاش براى ایجاد زمینه مساعد در راستاى تحقق اهداف دین و اقامه شعائر اسلامى در زندگى فردى و اجتماعى و زمینه‌سازى براى ظهور مهدى موعود ( عج ) و تحقق حکومت جهانى آن حضرت 5 تلاش براى رفع موانع موجود بر سر راه توسعه کمى و کیفى دین در زندگى فردى و اجتماعى . منابع جهت‌گیرى فکرى الف فلسفه و حکمت اسلامى ب فقه پویا و کارا ج اخلاق اسلامى که البته هرسه این منابع نیازمند بازپژوهى مى‌باشند . تعریف روحانى استفاده از عنوان روحانى براى فرد دارنده رسالت و اهداف مزبور ( بر حسب مراتب ) بى‌ارتباط با تفکر و مشى این فرد نیست . در این عنوان ، همسو با معناى لغوى آن ، پرهیز از دنیاگرایى و اشتیاق به امور معنوى و روحانى در زندگى فردى و اجتماعى شخص دارنده آن ، جزء مختصات ذاتى فرد قلمداد مى‌شود که در صورت ازمیان‌رفتن این خصیصه در یک شخص روحانى ( به هر دلیل ) عملاً فرد مزبور از مسئولیت مقتضى اطلاق این عنوان خلع مى‌شود . براین‌اساس روحانى فردى است که در محدوده پیگیرى اهداف مورد اشاره حرکت و تلاش کرده و داراى ویژگیهاى معنوى و اخلاقى برجسته باشد . باید توجه داشت ، قرارگرفتن در کسوت روحانیت ، مشمول اعطاء هیچ‌گونه امتیاز اجتماعى خاص نمى‌شود . احترام و علاقه مردم به روحانیان در کشورمان بیش از هرچیز از سه عامل اصلى منشا گرفته است : 1 در فرهنگ و سنت ایرانیان ، احترام و تجلیل از علما و دانشمندان وجود دارد و در این میان ، عالم دین از ارزش خاصى برخوردار است . 2 پذیرش این مسئولیت مهم و موثر از ناحیه روحانى ، وى را از جایگاه معنوى در نگاه مردم برخوردار مى‌سازد و از آنجا که خود دین در قلب مردم در جایگاه نخست قرار دارد ، مروج و حافظ آن نیز حائز احترام خواهد بود . 3 خدمات روحانیت جهت رسیدگى به امورمستمندان و ستمدیدگان و نیز کوشش جهت رفع تبعیض و فساد در جامعه و حتى ایثار در این راه ، این مقام را همواره در نگاه مردم دوست‌داشتنى کرده است . تعریف سازمان روحانیت جایگاه والاى روحانیت یک صنف یا شغل نیست که نیازمند اتحادیه صنفى باشد بلکه یک وظیفه است که بر حسب ضرورت عقلى و شرعى بر دوش افراد داوطلب و علاقمند نهاده شده و از این جهت جامعه اسلامى مرهون افرادى است که به نیابت از سایر اعضاء جامعه این وظیفه مهم را بر دوش مى‌کشند . نباید اینگونه پنداشت که قرار گرفتن بخشى از اعضاء جامعه در این سمت ، هرگز به معنى رفع مسئولیت از سایرین در مسیر حفظ و ترویج دین نخواهد بود و قرارگرفتن در این مقام تنها به منزله تمحض ، تمرکز و ورود تخصصى در این عرصه خطیر تلقى مى‌شود . براین‌اساس باید گفت : سازمان روحانیت بر فرض وجود خارجى ، سازمانى است که بدون سلب استقلال فکرى و عملى از روحانیان ، سعى دارد زمینه‌اى را ایجاد کند که ایشان قادر باشند ماموریت خود را به نحو سازمان‌یافته و به دور از هرگونه تفرقه و ناهماهنگى در تحقق رسالت و اهداف یادشده انجام دهند . مقاله پیش‌رو سعى دارد با نگاهى حرفه‌اى و تخصصى ، با لحاظ لزوم حفظ وضعیت فعلى ، از سازمان روحانیت ترسیمى ارائه دهد که این سازمان بتواند با تمرکز بودجه و امکانات ، از هرگونه پراکنده‌کارى جلوگیرى نموده و حرکت روحانیت را هدفمندتر از گذشته نماید . البته شرح این تشکیلات خود نیازمند مقالات جداگانه خواهد بود . وظایف سازمان روحانیت 1 جذب ، آموزش و پرورش افراد روحانى در سطوح مختلف و نیز کوشش براى ارتقاء علمى و مهارتى طلاب و فارغ‌التحصیلان در حوزه‌هاى مرتبط . 2 ایجاد هماهنگى و انضباط در حوزه آموزش ، پژوهش و تبلیغ دین . 3 شناسایى و معرفى راههاى جدید در جهت گسترش کمى و کیفى فعالیت روحانیان . 4 برقرارى ارتباط روشمند میان روحانیت و حکومت صالح جهت تحقق اهداف و ماموریتها . 5 ساماندهى و مدیریت منابع مالى روحانیت در مسیر تحقق رسالت و اهداف . 6 حمایت و تشویق عناصر کوشا و ممتاز و عزل و معرفى عناصر نامطلوب . لباس روحانیت : لباس روحانیت یونیفرمى است براى روحانیان که در حقیقت ، معرف سمت و جایگاه فکرى و عملى آنها در جامعه مى‌باشد تا شناسایى و دسترسى مردم به ایشان با سهولت بیشترى صورت گیرد . از آن جهت که از سویى این لباس شبیه به لباس پیامبراکرم ( ص ) ، ائمه اطهار ( ع ) و اصحاب صالح ( س ) و از دیگر سو ، داراى ویژگیهاى مورد توصیه شرع و اخلاق اسلامى مى‌باشد ، در طول تاریخ ، همواره از ارزش ویژه‌اى برخوردار بوده و مى‌باشد . البته بدیهى است که صرف پوشیدن این لباس ارزش خاصى براى فرد دارنده آن ایجاد نخواهد کرد بلکه التزام فرد مزبور به اصول و قواعدٍ مقتضى سمت روحانیت ، تنها عاملى است که فرد دارنده لباس و خود لباس را تواماً داراى ارزش مى‌نماید . انواع و عرصه‌هاى فعالیت 1 پژوهش و پژوهشگرى به منظور بازپیرایى ذخایر فکرى و نوآورى و گره‌گشایى در قلمرو معارف اسلامى برحسب نیازهاى روز . 2 تبلیغ به‌منظور شرح و عرضه مداوم پیام اسلام به مخاطبان و ایجاد زمینه فکرى فرهنگى براى تحقق اهداف اسلامى در زندگى فردى و اجتماعى که امر مهم آموزش و تربیت نیز در این بخش مى‌گنجد . 3 رسیدگى و پیگیرى امور مستمندان و مظلومان و تلاش جهت رفع نیازها و احقاق حقوق آنها و نیز ایجاد زمینه عدم تسلط کفار و مستکبران بر امور فردى و اجتماعى مسلمین . 4 سایر امور و سمتهایى که شرع ، فرد دارنده آن را لزوما از میان دارندگان مختصات یک روحانى با مراتب مقتضى تعیین نموده است مانند : مقام قضاوت . خطمشى در اینجا ، خطمشى عمدتا شامل سیاستها و روشهایى مى‌باشد که توجه به آنها ، فرد روحانى و سازمان روحانیت را در تحقق رسالت خود موفق مى‌دارد : 1 به‌کاربستن دائمى ابزارها ( فناورى ) ، روشها و ادبیات نو ، موثر و جذاب در جهت تحقق اهداف ، به‌ویژه با بهره‌گیرى از هنر و ادبیات . 2 حفظ مداوم استقلال فکرى و مادى از حکومت و گروههاى مختلف ، به‌ویژه ثروتمندان ( در امور شخصى و سازمانى ) . 3 حضور صمیمى ، جدى و کاملا حقیقى در میان و عمق زندگى مردم در سطوح مختلف و شفاف‌سازى زندگى شخصى و منابع مالى ، به‌طورى که روحانیون ، پدر ، مادر ، برادر یا خواهر دلسوز و امینى براى مردم قلمداد گردند . 4 بازنگرى و اصلاح مداوم مسیر و روش حرکت و ایجاد دایره خودانتقادى . 5 حفظ وحدت ، وفاق و اجتناب از اختلاف و تنش در درون مجموعه روحانیت . مختصات سازمان روحانیت ( فکرى و عملى ) 1 برخوردارى از اهداف ، سیاستها و برنامه روشن و کارآمد : سازمان روحانیت باید مظهر انضباط و مدیریت روشمند باشد . لذا وجود اهداف دقیق ، سیاستهاى روشن و برنامه کارآمد و جامع براى تحقق اهداف از ضروریات محسوب مى‌شود و هرگونه ابهام و آشفتگى در سازمان روحانیت برازنده این سازمان مهم نخواهد بود . 2 هماهنگى و انسجام : فعالیت سازمان روحانیت لزوما باید با هماهنگى و انسجام منطقى همراه بوده و از هرگونه پراکنده‌کارى ، موازى‌کارى و تداخل اجتناب شود . سازمان روحانیت باید از جهت ادارى کاملا حرفه‌اى و براساس روشها و قواعد روز مدیریت و سامان‌دهى گردیده و خود را از شائبه مدیریت نامنظم و غیرمنضبط برى سازد . لازمه تحقق این امر ، استفاده از مدیرترین و مدبرترین روحانیان در ساماندهى سازمان روحانیت است . با به کار گرفتن چنین عناصرى ، مسلما دست‌یابى به این هدف دشوار نخواهد بود . 3 استقلال و خودگردانى مالى : پرواضح است که افراد روحانى در قبال انجام وظایف خود ، هیچ‌گونه مطالبه مادى از مردم ندارند ، ضمن آن‌که دین به‌منظور تامین مایحتاج معیشتى روحانیونى که تمام وقت خود را صرف تحقق اهداف روحانیت مى‌کنند پیش‌بینى لازم را نموده است . البته ، مباحث مربوط به منابع مالى روحانیت از جمله مسائل مهمى مى‌باشد که همواره مورد توجه صاحب‌نظران بوده است . عدم استفاده از منابع دولتى با این استدلال که امکان دارد استقلال فکرى و عملى روحانیان را به مخاطره اندازد و همچنین احتمال وابستگى مستقیم این مروّجان به مردم به‌ویژه عناصر ثروتمند و در نتیجه عدم رعایت حرمت و شان مبلّغ و مروّج دین ، به‌گونه‌اى که فرد روحانى را در امور محتوایى نیز تاثیرپذیر نماید ، موجب گردید تا راهکارهاى مقبول و شفاف‌ترى اتخاذ شود تا سهم قابل اختصاص به امور سازمان روحانیت و روحانیان از سهم امام ( ع ) در اختیار ولى‌فقیه قرار گرفته و برنامه‌ریزى‌هایى جهت مصرف صحیح آن از سوى این مقام از طرف پیشکسوتان حوزه دنبال شود . اصولا در زمانى‌که ولى‌فقیه در جامعه عهده‌دار زعامت مسلمین مى‌باشد ، طبیعى است که باید کلیه منابع مالى دینى و یا وابسته به دین ، به صورت متمرکز در اختیار وى بوده و براساس مصالح کلان مسلمین و سازمان روحانیت بر طبق اصول شرع ساماندهى و مصرف گردد . 4 ایجاد مسیرهاى جدید و رفع ضعفها و کاستیها : گسترش امور و تنوع و عمق عرصه‌هاى فعالیت موجب گردیده تا لزوم برخوردارى سازمان روحانیت از یک پشتوانه سیستمى و اطلاعاتى به‌عنوان یک نیاز مبرم روزبه‌روز تقویت گردد . شناخت دقیق تحولات حال و آینده ، نیازهاى روز مخاطب ، موانع و ضعف‌ها و . . . مسائلى هستند که باید از سوى یک سازمان مشرف و قدرتمند در یک قالب روشمند و سیستماتیک دنبال شود . سازمان روحانیت باید بدون سلب استقلال فکرى از روحانیان ، همواره ضمن ارائه اطلاعات مربوط به ضعفها و کاستیها ، مسیرهاى جدیدى را در راستاى تحقق اهداف ، پیش‌روى آنان قرار دهد . 5 وارد نشدن به منازعات سیاسى روزمره و یا گرایش به جناحهاى سیاسى ، فرهنگى و اقتصادى : گرچه مشارکت سیاسى فعال و حفظ شعائر و اصول دین در امور سیاسى و اقتصادى کشور جزء اهداف و وظایف روحانیان شمرده شده است ، با این همه قرارگرفتن روحانیت در گروهها و جناحهاى سیاسى ، فرهنگى و اقتصادى و یا جانبدارى از آنها در جهت دسترسى به منافع خاص ، با هر توجیهى ، بسیار خطرساز و مشکل‌آفرین است . لذا روحانیت باید ضمن پیروى از ولایت‌فقیه ، با در پیش‌گرفتن یک حرکت مستقل و آزاد ، در کنار فراهم نمودن زمینه مشارکت سیاسى مردم و آبادانى کشور ، خود نیز مانند سایر شهروندان در این امور مشارکت نماید . براین‌اساس ورود برخى عناصر روحانى در امور جناحى باید به منزله ورود شخصى آنها قلمداد شود نه مجموعه روحانیان یا سازمان روحانیت . مختصات فردى روحانى : ( فکرى و عملى ) 1 ایمان و تقوا : بدون شک کسى که به‌عنوان یک روحانى مسئولیت مى‌پذیرد ، ضمن برخوردارى از مرتبه مناسبى از ایمان ، باید ظاهراً و باطناً تقواى اسلامى را مبناى نظر و رفتار خود قرار دهد چنان‌که قرآن‌کریم مى‌فرماید : « کونوا دعاه الناس بغیر السنتکم » یعنى ایمان و تقواى عملى یک روحانى باید موجبات رشد جامعه را فراهم نماید . همان‌طور که پیشتر اشاره شد ، سازمان باید به‌گونه‌اى باشد که چنانچه یک روحانى از مسیر تقوا و اخلاق خارج گردید ، خودبه‌خود از مقام خود عزل گردد و صلاحیت وى براى انجام این ماموریت خطیر منتفى شود . 2 علم و تخصص : یک روحانى بر حسب عرصه و مرتبه فعالیت خود باید از دانش و تخصص کافى برخوردار باشد و چنانچه خلاف این باشد ، مسلما امکان انجام‌وظیفه ، عملا از او سلب گردیده و در نتیجه نقض غرض خواهد شد . یک فرد روحانى باید در هر موضوعى که وارد مى‌شود از اطلاعات و اشراف کافى برخوردار باشد لذا اهتمام به تحصیل با کیفیت مطلوب و در مقاطع عالى و نیز دغدغه‌مندى جهت ارتقاء دائم دانش و مهارت از ضروریات قرارگرفتن در این کسوت مى‌باشد . براى نمونه ، یادگیرى مهارتهاى خاص ، آشنایى با دانش و فناورى جدید و آشنایى با مجموعه تحولات جهانى در کنار معارف اسلامى بسیار حائز اهمیت مى‌باشد . از آنجا که عرصه فعالیت دینى ، چه در محتوا و چه در عمل ، بسیار وسیع و متنوع است ، طبعا یک روحانى نمى‌تواند مدعى تخصص در تمامى حوزه‌ها باشد . لذا معقول آن است که هر روحانى متناسب با ظرفیت و استعداد شخصى و ضرورتها ، عرصه و موضوع مشخصى را براى فعالیت خود انتخاب نموده و در آن زمینه از جهت علمى و مهارتى ، صاحب تخصص گردد و در صورت تامین شرایط ، طبعا جامعه نیز انتظارات خود را از یک روحانى به تناسب تخصص او تعدیل خواهد نمود . از جمله سایر موارد مرتبط با علم و تخصص ، ضرورت آشنایى روحانى با آداب و رسوم اقوام مختلف کشور و سایر کشورهاى حوزه ماموریتى خود مى‌باشد . پرواضح است که مخاطبان روحانیون از این حیث تفاوتهاى قابل‌توجهى از یکدیگر دارند . لذا حتى حوزه فیزیکى ماموریت هر روحانى نیز باید ترجیحا با وابستگى قومى خود وى هماهنگ باشد تا زمینه اثرگذارى وى دوچندان گردد به‌عنوان‌مثال ، اشتغال یک روحانى از جنوب کشور در شمال یا بالعکس ، به‌دلیل فاصله آن روحانى با فرهنگ ، آداب و زبان آن منطقه از میزان تاثیرگذارى وى خواهد کاست و حتى بعضا به عامل ناکارآمدى روحانى در آن منطقه تبدیل مى‌گردد . 3 اشتیاق ، انگیزه و خلوص : فردى که داوطلب پذیرش این مسئولیت خطیر مى‌شود ، بدیهى است که آزادانه و با بینش کافى راه خود را انتخاب کرده و بر مشکلات و پیچیدگیهاى این راه واقف است . روحانیان هیچ منّتى بر مردم به خاطر پذیرش این مسئولیت ندارند و چنانچه اشاره شد ، وظیفه شرعى و نیاز ضرورى جامعه از سویى و نیز اشتیاق و علاقه آنها به دین و مردم موجب گردیده تا روحانیون با یک انگیزه ارزشمند و خالصانه و بدون هرگونه تزویر و ریا در این عرصه قدم گذارند . 4 شجاعت : حق‌گرایى و خدمت در مسیر دین ، همواره با مخالفت اهل باطل ، افراد نادان و مستکبران مواجه بوده است . هر نوع تسلیم ، معامله یا عقب‌نشینى ، روحانى را از مسیر واقعى خود خارج نموده و نقض غرض محسوب مى‌شود . کسى که در کسوت روحانى است با آگاهى از خطرات بالقوه و بالفعل ، شجاعانه بر اقامه اصول و شعائر دین پافشارى مى‌نماید . همچنین تردیدى نیست که افشاکردن حق و رفع تصورات موهن از ساحت دین ، که ممکن است همواره با مقاومت مقدس‌مآبان جاهل همراه باشد ، نیازمند شجاعت است . 5 صبر و استقامت : تحقق اهداف یادشده ، بدون شرح‌صدر ، صبر و استقامت امکان‌پذیر نخواهد بود و لذا اسوه‌قراردادن پیامبراکرم ( ص ) و صبر و استقامت در برابر ناملایمات و مشکلاتى که در این راه متوجه یک روحانى و حتى خانواده وى مى‌باشد ، کاملا ضرورى است . در طول تاریخ اسلام نیز همواره روحانیان ، فداکارانه و با بذل جان و مال خود ، از اصول و مرزهاى دین حراست کرده‌اند . 6 حسن خلق و معاشرت : یک روحانى باید در تمامى عرصه‌هاى فعالیت داراى حسن‌خلق و رفتار در میان مردم باشد ، به‌گونه‌اى که اعضاى جامعه او را الگوى واقعى خود در زندگى قلمداد کنند . در حقیقت روحانیانى که از قدرت کافى در جذب مردم و نیز برقرارى ارتباط دوسویه و فعال با آنها برخوردار نبوده و یا مشهور به برخى رذائل اخلاقى مى‌باشند در پیشبرد اهداف روحانیت ناکام مانده و به حرکت مجموعه روحانیان و سازمان روحانیت آسیبهاى فراوانى وارد مى‌سازند . لذا یکى از ضرورتهاى مقدماتى براى برعهده‌گرفتن این مسئولیت ، تمرین برخوردارى از حسن خلق و معاشرت در مواجهه با مردم خواهد بود . صداقت و یکرنگى ، تواضع و فروتنى ، تعادل ، وقار ، محبت‌ورزى ، رعایت قانون ، انضباط فردى ، نظافت ، ورزش و سلامتى ، اهتمام به داشتن ظاهر و پوشش مناسب و زیبا و . . . بطورى‌که مردم در سطوح مختلف از هم‌نشینى و مصاحبت با او لذت ببرند از جمله مصادیق حْسن‌خلق و معاشرت شمرده مى‌شود . باید توجه داشت که بیان ، رفتار و ظاهر یک روحانى نباید با سایر مردم هیچ تفاوتى داشته باشد و اگر احیاناً تفاوتى مشاهده شود ، باید صرفا در مسیر رعایت موازین شرعى و نیز ادبى که قرارگرفتن در کسوت روحانى آن را اقتضا مى‌کند باشد . همچنین روحانیان هیچ نیازى به نامیده شدن با القاب و اوصاف متملقانه و گاه عجیب ندارند و استفاده یا عدم استفاده این القاب از سوى مردم ، هیچ تاثیرى در حرکت روحانیان نخواهد داشت . بدیهى است گسترش به کاربردن عناوین و اوصاف زائد از سوى افراد در مورد روحانیون ، لزوما براى روحانیت خیرخواهانه تلقى نخواهد شد . 7 هوش و تیزبینى : یک روحانى در راهى قدم مى‌گذارد که بدخواهان و دشمنان دین همواره به دنبال فریب او ، وارونه‌سازى واقعیتها و نیز منحرف‌ساختن وى از مسیر اصلى مى‌باشند . ازسوى‌دیگر ، لازمه تحقق اهداف یادشده ، جامع‌بینى ، آینده‌نگرى ، عمق‌نگرى و درک به‌موقع حواشى و مقتضیات مى‌باشد لذا برخوردارى از هوش و تیزبینى لازمه فعالیت یک روحانى مى‌باشد . یک روحانى باید همواره مصالح کلان اسلام و جامعه اسلامى را در بیان و رفتار خود در نظر داشته باشد که این امر نیز بدون وجود و تقویت یک هوشیارى یا تیزبینى در وى میسور نخواهد بود . 8 خوش‌بینى ، روشن‌اندیشى و گریز از تحجر : در کار تربیتى ، یک معلم همواره به شاگردان خود با نهایت خوش‌بینى نگاه مى‌کند براى‌مثال ، در محیط یک کلاس هیچ‌یک از شاگردان نباید از دایره عنایت معلم خارج شوند یا برخى افراد مورد غفلت قرار گیرند . داشتن عینک بدبینى نسبت به بخشى از مردم و یا اعتقاد به اصلاح‌ناپذیرى برخى طیفها ، یک روحانى را در کار خود ناموفق خواهد ساخت . صرف‌نظر از کسانى که زودتر جذب دین شده و در دین خود ثابت‌قدم مى‌مانند ، یکى از دلمشغولى‌هاى فرد روحانى باید پرداختن به افرادى باشد که به هر دلیل امکان جذب آنها تاکنون فراهم نشده یا در ذهن آنها شبهات و سوءبرداشتهایى درباره دین رسوخ کرده است . لذا روحانى باید از قدرت برقرارى ارتباط با تمامى قشرهاى جامعه و تاثیرگذارى بر روى آنها برخوردار باشد . همچنین ، داشتن ذهنى باز ، متحرک ، پیشرو ، نوگرا و نوآور براى یک روحانى بسیار ضرورى است و منشاء تاثیرات فراوان خواهد بود . بدون شک یک روحانى باید همواره با حفظ اصول ، از هرگونه نوگرایى و نوآورى استقبال نموده و خود نیز خلاّق و نوآور باشد . 9 ثبات قدم : عدم ثبات در مسائل فردى ، اجتماعى و سیاسى و نیز تاثیرپذیرى از افراد و جریانها ، همچنین تغییر مداوم راى و رفتار ، در صورتى‌که بدون انگیزه تکامل صورت بگیرد ، باعث سلب اطمینان مردم از روحانى خواهد بود لذا لازم است که یک روحانى در مسائل ، بى‌آنکه دچار تصلب و تحجر شود ، از ثبات قدم و راى برخوردار باشد . 10 انتقادپذیرى : انتقادپذیرى از صفات برجسته‌اى است که فرد برخوردار را عملا در مرتبه‌اى موفق‌تر از دیگران قرار مى‌دهد . یک روحانى موفق هرگز با ایجاد ابهت کاذب ، میان خود و دیگران خطکشى ننموده و باب نصیحت و نقد را از سوى مردم برخود نمى‌بندد . بلکه با استقبال از نقد و نصیحت ، این امر را زمینه‌ساز رشد و ترقى خود قرار مى‌دهد . 11 روحیه مشورت و همکارى : در امورى که روحانیان متکفل آن مى‌شوند ، ایجاد فضاى مشارکت جمعى و نیز استفاده از مشورت مردم به‌ویژه افراد صاحب‌راى و دیدگاه ، بسیار ضرورى و کارساز است . حرکتهاى فردى و مستقل از همکاریهاى مردمى معمولا با موفقیت همراه نیست . چنانکه اشاره شد ، مسئولیتى که روحانى برعهده دارد ، از سایر مردم سلب مسئولیت نمى‌کند و لذا لازم است که افراد روحانى از پتانسیل فکرى و عملى همه مردم در مشاغل مختلف براى تحقق اهداف یادشده حداکثر بهره‌بردارى را به عمل آورند . البته در تشخیص بسیارى از موضوعات ، استفاده از گروههاى متخصص اجتناب‌ناپذیر مى‌باشد چراکه در بسیارى از عرصه‌ها ، روحانى بیانگر حکم شرعى است نه مبین موضوع و یا انطباق‌گر حکم با موضوع . 12 روحیه عدالت‌گرایى و ظلم‌ستیزى : داشتن روحیه عدالت‌گرایى و ظلم‌ستیزى در میان روحانیان ، در طول تاریخ آنان را به پناهگاه و ملجاء مستضعفین و مستمندان مبدل ساخته است . ایستادگى و مقابله در برابر تبعیض و ظلم و نیز تلاش براى گسترش عدالت در جامعه یکى از مختصاتى است که روحانیان از آن برخوردارند . وجود روحیه بى‌تفاوتى و بى‌حسى نسبت به تفکر و مصادیق ظلم و ستم در جامعه ، قطعا روحانى را به عنصر فاقد صلاحیت تبدیل خواهد کرد . چراکه فریاد یک روحانى در برابر ظلم هیچ‌گاه خاموش نخواهد شد . 13 ساده‌زیستى و قناعت : بر فرض این‌که یک روحانى از طریق اشتغال به تجارت و به صورتى کاملا صحیح و قانونى از ثروت زیادى برخوردار شده باشد ، باید توجه داشت که اقتضاى قرارگرفتن در کسوت روحانیت ، ساده‌زیستى و قناعت است . تجمل‌گرایى ، اسراف و دل‌بستن به دنیا از جمله معضلاتى است که یک روحانى و سازمان روحانیت را همواره تهدید مى‌کند . البته ، طبیعى است یک روحانى نیز مانند سایر مردم باید از حداقل رفاه برخوردار باشد چراکه فقر یک روحانى به حال روحانیت و جامعه بسیار مضر بوده و روحانى را در انجام وظایف خود با مانع و شکست مواجه خواهد ساخت البته قرار گرفتن دائمى روحانى در طبقه ثروتمند ، او را عملا از کسوت روحانیت خارج مى‌سازد . ازدیگرسو ، ساده‌زیستى و قناعت روحانى ، موجب مى‌شود چشم طمع مستکبران به وى کور شده و باب هرگونه سوءاستفاده از روحانیان بسته بماند . 14 اهتمام خاص به امور خانواده : گرچه این ویژگى را در سایر خصایص یک روحانى نیز مى‌توان ادغام کرد ، اما به جهت اهمیتى که دارد ، به صورت مستقل ذکر مى‌گردد . همسر و فرزندان یک روحانى نزدیک‌ترین افراد به وى محسوب مى‌شوند و طبعا یک روحانى در اولین گام نسبت به رشد و تربیت دینى و اخلاقى آنها اهتمام داشته و به هیچ‌وجه از امور فکرى و فرهنگى آنها غافل نخواهد بود . طبعا خانواده روحانى در کنار خود او الگوى مهمى براى جامعه قلمداد مى‌شوند . 15 شادابى و طراوت : یک روحانى باید در زندگى و کار خود فعال ، شاداب ، باطراوت و پرنشاط بوده و از هرگونه رخوت ، کسالت و یاس به‌دور باشد . یک فرد باید تلاشگر و همواره امیدوار بوده و توجه به اصل حیات‌بخش انتظار فرج ، باید در بطن زندگى فردى و اجتماعى او نمایان باشد و بیش از آن‌که در کارها به نتیجه فکر کند ، باید به وظیفه بیندیشد . سخن آخر بدون شک در شرایط فعلى ، روحانیت شیعه در یک موقعیت استثنایى قرار گرفته و به نظر مى‌رسد فرصتهاى موجود و پیش‌رو قابل‌توجه‌تر از تهدیدات مى‌باشد بدین‌معنا که پیروزى انقلاب اسلامى از یک سو و رویکرد جهانى به اسلام از دیگر سو ، زمینه تحقق اهداف اسلام را فراهم کرده است . لذا پاسخگویى به تازه‌ترین مسائل و پرسشهایى که تحولات سریع حوزه دانش و فناورى نیز بیش‌از پیش بر دامنه آن افزوده است ، به‌علاوه کمک به توسعه جهانى اسلام حقیقى با شعار منطق و صلح از مهم‌ترین وظایف کنونى روحانیت قلمداد مى‌شود . در چنین موقعیتى هرگونه کوتاهى و تاخیر از سوى روحانیون غیرقابل توجیه و جبران‌ناپذیر خواهد بود . از زاویه دیگر ، درحال‌حاضر اثبات تجربه موفق انقلاب اسلامى در تاسیس جمهورى اسلامى ایران با رهبرى روحانیت ، مساعدت‌بخش‌ترین عنصر براى تثبیت اندیشه دینى در کشور و نیز توسعه قلمرو جهانى اسلام قلمداد خواهد شد . پى‌نوشت‌ها ? عضو هیات علمى پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى . سازمان روحانیت باید در جذب افراد به‌عنوان طلبه حداکثر دقت را معمول نماید . ورود افراد فاقد استعداد ، انگیزه و کارایى ، حرکت روحانیت را با اختلالات جدى مواجه خواهد ساخت . استفاده از لباس روحانیت باید براساس ضوابط خاص میسور بوده و هرگونه سوءاستفاده از آن از سوى افراد فاقد صلاحیت ، قابل پیگرد و جبران باشد . شهید مطهرى ، ده‌گفتار ، ص 305 : « [ بودجه روحانیت ] راه اصلاحش منحصرا سازمان‌دادن به این بودجه است از راه ایجاد صندوق مشترک و دفتر و حساب و بیلان . . . . » شهید مطهرى ، همان : « چرا بیکاره و علف هرزه در محیط مقدس روحانى زیاد است به‌طورى که یک زعیم روحانى مجبور است براى آب دادن یک گل ، خارها و علف هرزه‌ها را آب بدهد ؟ چرا در محیط روحانى ما سکوت و مسکون و مرده‌وشى بر منطق و تحرک و زنده‌صفتى ترجیح دارد ؟ . . . چرا برنامه تعلیمات طلاب و محصلین علوم دینى مطابق احتیاجات روز تنظیم نمى‌شود ؟ چرا روحانیون ما به جاى آن‌که پیشرو و پیشتاز و هادى قافله اجتماع باشند از دنبال قافله حرکت مى‌کنند ؟ » کلینى ، کافى ، ج 2 ، ص 78 ، ح 9 و 14 امام خمینى ( ره ) ، منشور روحانیت : « مجتهد باید به مسائل زمان خود احاطه داشته باشد . . . . » امام خمینى ( ره ) ، منشور روحانیت : « امروز عده‌اى با ژست تقدس‌مابى چنان تیشه به ریشه دین و انقلاب و نظام مى‌زنند که گویى وظیفه‌اى غیر از این ندارند . خطر تحجرگرایان و مقدس‌نمایان احمق در حوزه‌هاى علمیه کم نیست ، طلاب عزیز لحظه‌اى از فکر این مارهاى خوش‌خطوخال کوتاهى نکنند . » امام خمینى ( ره ) ، منشور روحانیت : « آنان [ روحانیان ] در هر عصرى از اعصار براى دفاع از مقدسات دینى و میهنى خود مرارتها و تلخیهایى متحمل شده‌اند و همراه با تحمل اسارتها و تبعیدها ، زندانها و اذیت و آزارها و زخم‌زبانها ، شهداى گرانقدرى را به پیشگاه مقدس حق تقدیم نموده‌اند . . . . » امام خمینى ( ره ) ، منشور روحانیت : « یک مجتهد باید زیرکى و هوش و فراست هدایت یک جامعه بزرگ اسلامى و حتى غیراسلامى را داشته باشد و علاوه بر خلوص و تقوا و زهدى که در خور شان مجتهد است واقعا مدیر و مدبر باشد . » وجود نوعى کلان‌نگرى با انگیزه رعایت مصالح و مقتضیات عمده جامعه عظیم اسلامى در جهان ، از ضرورتهاى شایان توجه در این موقعیت حساس قلمداد مى‌شود . در حالى‌که امروز جهان اسلام از هر طرف در معرض تهاجم و فشار استکبار جهانى قرار دارد ، بیش از هر زمان رعایت این مصالح اهمیت دارد . از جمله این موارد التزام به وحدت اسلامى و اجتناب از بیان و رفتار تفرقه‌افکنانه میان مذاهب مختلف در جهان اسلام مى‌باشد . روحانیت باید تمام تلاش خود را در جهت جذب افراد خوش‌ذات به اسلام برحسب مراتب مختلف در تمام نقاط جهان مصروف دارد و هر میزان موفقیت در این مسیر را به فال نیک بگیرد . نباید افراد به صرف تفاوت در ظاهر یا تفکر از دایره عنایت روحانى خارج شوند . لذا هنر روحانیت باید در جذب عناصر گریزان از دین تعریف شود . امام خمینى ( ره ) ، منشور روحانیت : « صدها سال است که روحانیت اسلام تکیه‌گاه محرومان بوده است . » امام خمینى ( ره ) ، منشور روحانیت : « علماء اصیل اسلام هرگز زیربار سرمایه‌داران و پول‌پرستان و خوانین نرفته‌اند و همواره این شرافت را براى خود حفظ کرده‌اند . . . . » ( منبع : مانیفست روحانیت ، رضا غلامى ، مجله زمانه ش 28 ) ( 1 ) . ک : محمدجواد حیدرى کاشانى , مجموعه امام خمینى و حکومت اسلامى , ج , 8 ص 166 165 ( 2 ) . ک : مهندس جلال الدین آشتیانى , تحقیق در دین مسیح , ص . 409 ( 3 ) . ک : رسول جعفریان , دین و سیاست در دوره صفوى , ص 301 ( 4 ) . ک : علامه مجلسى : حلیه المتقین ، ص 18 ( 5 ) نحل ، آیه 44 ( 6 ) وسائل الشیعه ، ج 27 ، ص 150 ( 7 ) حج ، آیه 40 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه