در آیه اول سوره حجرات که میفرماید بر خدا و رسول تقدم مجویید، منظور از تقدم جستن بر خدا و رسول چیست?

« یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَینَ یدَی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! (در هیچ کاری) بر (حکم) خدا و پیامبر او پیشی نگیرید و از خداوند پروا کنید، که خداوند شنوا و دانا است.»در این آیه خداوند از تقدّم و پیشی و پیشدستی بر رهبر جامعه اسلامی به شدّت نهی نموده است، و اینکه هیچ حکمی را بر حکم خدا و پیغمبرش مقدم ندارید. پیش از فهم و دریافت سخن و دستور خدا و رسول درباره حکم چیزی، سخنی نگوئید. پیش از اخذ فرمان از خدا و پیغمبرش، عملی را انجام ندهید. در جائی که خدا و پیغمبرش حکمی‌ دارند، شما حکم نکنید، یعنی حکمی نکنید مگر به حکم خدا و رسول او، و باید که همواره این ویژگی در شما باشد که پیرو و گوش بفرمان خدا و رسول باشید. زیرا کسی که در کارهایش از خدا و پیامبر پیشی و سبقت می گیرد، در مدیریت نظام اسلامی خلل وارد کرده و جامعه را به هرج ومرج می کشاند و در حقیقت نظام قانون گذاری را بازیچه تمایلات خود قرار می دهد و قرآن، موارد تقدّم و پیشی گرفتن بر پیامبر را بیان نکرده است تا شامل نهی از انواع پیش افتادن ها در امور عقیدتی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و غیر آن در گفتار وکردار گردد.عمل به این آیه، جلوی بسیاری از خطاها را می گیرد. زیرا گاهی خواستۀمردم، پیروی انسان از حدس و تخمین یا میل به ابتکار ونوآوری و یا قضاوت عجولانه و یا گمان آزاداندیشی، انسان را وادار به گفتن، نوشتن و یا گرفتن تصمیماتی می کند که ناخودآگاه از خواستۀخدا و رسول جلو می افتد. همان گونه که گروهی به گمان عبادت، قاطعیت، انقلابی بودن و زهد و ساده زیستی، از خدا و رسول پیشی گرفتند و به قول معروف کاسۀداغ تر از آش شدند.پذیرش و عمل به آن دسته از آداب و عادات و رسوم اجتماعی و یا مقرّرات و قوانین بشری که ریشه در قرآن و حدیث ندارد و برخاسته از عقل و فطرت نیست، نوعی پیش افتادن از خدا و رسول است.در ذیل به چند نمونه تاریخی از پیشی گرفتن بر پیامبر که در تفاسیر و روایات آمده:1- در عید قربان، گروهی قبل از پیامبر صلی الله علیه و آله قربانی کردند، به آنان گفته شد: «لا تُقَدِّمُوا بَینَ یدَی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ»( تفسیر کشّاف).2- پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله گروهی را برای تبلیغ نزد کفّار فرستاد. کفّار نمایندگان پیامبر را کشتند و تنها سه نفر توانستند فرار کنند. این سه نفر در مسیر بازگشت دو نفر از کفّار قبیلۀ بنی عامر را به انتقام کشته شدن دوستان خود کشتند، در حالی که آن دو نفر بی تقصیر بودند. قرآن آنان را به خاطر این عمل خودسرانه توبیخ کرد که چرا بدون دستور پیامبر دست به این عمل زدید؟ « لا تُقَدِّمُوا بَینَ یدَی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ» ( تفسیر کشّاف).3- قوم بنی تمیم از پیامبر صلی الله علیه و آله امیر و حاکم خواستند. خلیفۀاوّل و دوّم هر کدام شخصی را پیشنهاد کردند و با هم مشاجره می کردند که کاندیدای من بهتر است، آیه نازل شد: « لا تُقَدِّمُوا بَینَ یدَی اللَّهِ . . . و لا تَرْفَعُوا أَصْواتَکمْ» (صحیح بخارى، ج 3، ص 123).4- امام معصوم علیه السلام به شخصی فرمود: این دعا را بخوان: لا اله الا الله. . . تا آنجا که می فرماید: «یحیی و یمیت». شنونده از پیش خود جمله ای اضافه کرد و گفت: «و یمیت و یحیی» حضرت فرمودند: جملۀ تو صحیح است، امّا آنچه من می گویم بگو و سپس آیۀ « لا تُقَدِّمُوا بَینَ یدَی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ» را برای او تلاوت فرمودند. (خصال صدوق، ج 2، ص 62).5- بعضی اصحاب پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله خواب و خوراک و آمیزش با همسر را بر خود حرام کردند.حضرت ناراحت شده و مردم را جمع کرده و فرمودند: من خودم غذا می خورم، می خوابم و با همسرم زندگی می کنم. راه و روش و سیرۀ زندگی من این است، پس هرکس از این راه پیروی نکند، از من نیست. «فمن رغب عن سنتی فلیس منی» (وسائل، ج 23، ص 244).6- با این که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله ازدواج موقّت را شرعی و قانونی اعلام فرمودند، امّا خلیفۀ دوم آن را حرام کرد. این خود، نوعی پیش افتادن از پیامبر صلی الله علیه و آله است که در این آیه از آن نهی شده است. «لا تُقَدِّمُوا بَینَ یدَی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ».7- در سال هشتم هجری که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله برای فتح مکه از مدینه حرکت کردند، بعضی از مسلمانان در این سفر روزه خود را افطار نکردند، با این که می دانستند مسافر روزه ندارد و می دیدند که پیامبر صلی الله علیه و آله افطار کرده است. اینها در واقع از پیامبر صلی الله علیه و آله پیشی گرفتند. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه