اگر وجود خداوند بر همه وجودات (از جمله افعال انسان) محیط است، گناهان انسان در ظرف این وجود مطلق چگونه صورت می‌گیرد؟ می‌دانم و می‌پذیرم که نه جبر مطلق پذیرفتنی است و نه اختیار مطلق، بلکه امری میان این دو (امر بین الامرین). اما پرسشم این است که اگر همه ماجرای آفرینش در ذهن خداوند است که صورت می‌پذیرد در آن صورت چگونه می‌توان گناه و عصیان آدمیان را در ذهن الهی تبیین نمود و اگر فرض ذهن الهی منتفی است، پس اعمال آدمیان در چه ظرفی تحقق می‌یابد؟ در ظرف ذات الهی یا بیرون از ذات او؟ در حالی‌که او وجود مطلق است و مطلق وجود، چگونه می‌توان خارج از ذات او را فرض یا تصوّر نمود؟

هر چند وجود حضرت حق به دلیل این‌که وجود مطلق و مطلق وجود است، تمام جهان هستی را پر کرده است، ولی اهل معرفت می‌گویند با توجه مراتب و ترتیبی که در عالم هستی مشاهده می‌شود، ذهن ما چنین تحلیل می‌کند که ذات حضرت حق دارای مراتب است؛ یک مرتبه را مرتبه غیب الغیوب و مرحله کنه ذات می‌گویند که از دسترس اندیشه بشر خارج است؛ مراتب دیگر را مراتب ظهور ذات می‌دانند که ظهور ذات گاهی ظهور در صقع ذات است و گاهی ظهور در مرتبه عینیت و وجود خارجی است. همه موجودات در مرتبه صقع ذات به وجود علمی موجودند و در مرتبه عینیت به وجود خارجی وجود می‌یابند. انسان‌ها در مرتبه عینی و وجود خارجی همان‌گونه که در مرتبه علمی تحقق داشتند آفریده شدند؛ انسان در مرتبه علمی، موجودی مختار (به همان معنای الامر بین الامرین) در نظر گرفته شده و در مرتبه عینی نیز همان‌گونه آفریده شد. بنابراین، گناه و عصیان آدمیان با حفظ جنبه اختیاری بودن آن، خارج از ذات خدا تحقق نمی‌‌یابد. .

موتور جستجوی پرسش و پاسخ دینی امین

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/03

لینک کوتاه