چرا خداوند در سوره بقره فرمودند اگر می توانید یک سوره مثل آن بیاوردید اما در سوره هود آیه 13 فرموده است 10 سوره بیاوری؟

همانگونه که می‏دانیم قرآن مجید در یک جا مخالفان را به آوردن مثل قرآن[1] و در جای دیگر به آوردن ده سوره همانند قرآن[2] و در مورد دیگر به آوردن یک سوره مثل سوره‏های قرآن[3] دعوت کرده است.  به همین دلیل در میان گروهی از مفسران بحث شده که این تفاوت در تحدی و دعوت به مبارزه برای چیست؟ چرا یک جا همه قرآن و جای دیگر 10 سوره و جای دیگر یک سوره؟ در پاسخ این سؤال طرق مختلفی پیموده‏اند: الف- بعضی معتقدند این تفاوت از قبیل تنزل از مرحله بالاتر به مرحله پائین تر است درست مثل اینکه کسی به دیگری می گوید: اگر تو هم مثل من در فن نویسندگی و شعر مهارت داری کتاب و دیوانی همچون کتاب و دیوان من بنویس بعد تنزل می‏کند و می‏گوید یک فصل مانند آن را و یا حتی یک صفحه مثل آن ارائه بده! ولی این پاسخ در صورتی صحیح است که سوره‏های" اسراء" و" هود" و" یونس" و بقره به همین ترتیب نازل شده باشد، البته آن با ترتیبی که در کتاب" تاریخ القرآن" از" فهرست ابن ندیم" نقل شده سازگار است: چرا که او می‏گوید: اسراء سوره 48 و هود 49 و یونس 51 و بقره نودمین سوره است که بر پیامبر نازل شده. اما متاسفانه این سخن با ترتیب معروفی که برای سوره‏های فوق در تفاسیر اسلامی آمده است سازگار نمی‏باشد. ب- بعضی گفته‏اند گرچه ترتیب نزول سوره‏های فوق منطبق بر تنزل از مرحله بالا به مرحله پائین نیست، ولی می‏دانیم که همه آیات یک سوره با هم نازل نمی‏شده چه بسا آیاتی که مدتی بعد نازل می‏شد به دستور پیامبر (ص) به خاطر تناسبهایی که داشت در سوره قبل قرار داده می‏شد. در محل کلام ما نیز ممکن است چنین باشد، و از این رو تاریخ سوره‏های فوق منافاتی با تنزل از مرحله بالاتر به پائین‏تر ندارد. ج- احتمال دیگری که برای حل این مشکل وجود دارد این است که اصولا واژه "قرآن" واژه‏ای است که به "تمام" و" بعض" قرآن هر دو اطلاق می‏شود، مثلا در آیه اول سوره جن می‏خوانیم "إِنَّا سَمِعْنا قُرْآناً عَجَباً[4]": "ما قرآن عجیبی شنیدیم" پیدا است که آنها قسمتی از قرآن را شنیده بودند. اصولا "قرآن" از ماده قرائت است، و می‏دانیم قرائت و تلاوت، هم بر کل قرآن صادق است و هم بر جزء آن، بنا بر این تحدی به مثل قرآن مفهومش تمام قرآن نیست و با ده سوره و حتی یک سوره نیز سازگار می‏باشد. از سوی دیگر "سوره" نیز در اصل به معنی مجموعه و محدوده است، و بر مجموعه‏ای از آیات نیز تطبیق می‏کند هر چند یک سوره کامل به اصطلاح معمولی نبوده باشد. و به تعبیر دیگر سوره در دو معنی استعمال می‏شود یکی به معنی مجموع آیاتی که هدف معینی را تعقیب می‏کند و دیگر یک سوره کامل که با بسم اللَّه شروع و پیش از بسم اللَّه سوره بعد پایان می‏پذیرد. شاهد این سخن آیه 86 سوره توبه است آنجا که می‏فرماید: "وَ إِذا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ أَنْ آمِنُوا بِاللَّهِ وَ جاهِدُوا مَعَ رَسُولِهِ ..." (هنگامی سوره‏ای نازل می‏شود که ایمان به خدا بیاورید و با پیامبرش جهاد کنید ...) روشن است که منظور از سوره در اینجا همان آیاتی است که هدف فوق (یعنی ایمان به خدا و جهاد) را تعقیب می‏کند هر چند قسمتی از یک سوره کامل باشد. "راغب" نیز در کتاب "مفردات" در تفسیر آیه اول سوره نور "سُورَةٌ أَنْزَلْناها ..." می‏گوید:" ای جملة من الاحکام و الحکم ..." همانگونه که ملاحظه می‏کنیم سوره را به معنی مجموعه‏ای از احکام تفسیر کرده است. بنا بر این فرق چندانی میان "قرآن" و "سوره" و "ده سوره" از نظر مفهوم لغت باقی نمی‏ماند یعنی همه اینها به مجموعه‏ای از آیات قرآن اطلاق می‏گردد نتیجه اینکه تحدی قرآن به یک کلمه و یک جمله نیست که کسی ادعا کند من می‏توانم مثل آیه "وَ الضُّحی[5]‏" و آیه "مُدْهامَّتان[6]ِ" و یا جمله‏های ساده‏ای از قرآن را بیاورم، بلکه تحدی در همه جا به مجموعه‏ای از آیات است که هدف مهمی را تعقیب می‏کند. (دقت کنید).[7]   .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه