در حدیثی از امام علی(ع) خواندم که( با دوست شوخی مکن که دشمنت می شود و با دشمن شوخی مکن که ترا می آزارد) اما سوالهای من:الف. این حدیث را برایم لطفا به زبان عربی بنویسید( با ترجمه کامل)ب. منظور از این حدیث چیست و دوست و دشمن به چه کسی گفته شود؟ج. آیا هیچ وقت نباید با دوست خود شوخی کرد؟س. آیا شوخی با خانواده( پدرـ برادرـ ... ـ فامیل) هم در این حدیث قرار می گیرد؟خ. آیا انسان حسود و کینه توز هم جز دشمنان انسان هستند؟

حدیثی به این مضمون نیافتیم در نامه بعدی منبعی را که حدیث را در آن دیده اید بنویسید .گفتنی است در روایات دو گونه مزاح و شوخی وارد شده است : 1- مزاح ممدوح رسول اکرم (ص) می فرمایند: «انی أامزح و لا اقول الاحقا»; همانا من شوخی می کنم در حالی که جز حق نمی گویم , (میزان الحکمه , ج 11، ح 18854) یعنی ; آن شوخی ممدوح است که از مدار حق تجاوز نکند و به سخنان باطل و ناروا کشیده نشود. در روایتی دیگر امام محمدباقر(ع ) می فرمایند: »ان الله یحب المداعب فی الجماعه بلا رفث; خداوند کسی را که در بین جماعت و اجتماع شوخی می کند دوست دارد به شرط اینکه این شوخی همراه فحش نباشد«, (همان , ح 18863) یعنی ; آن شوخی ممدوح است که از فحش بدور باشد. 2- مزاح مذموم رسول اکرم (ص ) می فرمایند: «لا یبلغ العبد صریح الایمان حتی یدع المزاح و الکذب ...; بنده به ایمان صریح (و صاف و بی شائبه از کفر) نمی رسد تا اینکه شوخی و دروغ را رها سازد» (همان , ح 18877). اینجا شوخی با دروغ جمع شده است و با هم ارتباط دارند علی (ع ) می فرمایند: «لا یجد عبد طعم الایمان حتی یترک الکذب هزله وجده; هیچ بنده ای مزه ایمان را نمی چشد تا این که دروغ را ترک کند چه شوخی آن و چه جدی آن». (همان , ج 8, ح 17114). معلوم می شود آن شوخی مذموم است که آمیخته با دروغ باشد. امام صادق (ع) می فرمایند: «لا تمازح فیجترأ علیک; شوخی و مزاح نکن تا بر تو جرائت راه پیدا کند, (همان , ج 9, ر 18879) یعنی; حد شوخی را نگه دار و آن قدر شوخی نکن تا نسبت به تو گستاخی و جسارت شود. علی (ع ) می فرمایند: «من کثر مزاحه استجهل; هر کس زیادی شوخی کند جهالت را پذیرفته است» (همان , ح 18896) یعنی شوخی زیاد مذموم است حال می رسیم به روایت مورد سؤال که ظاهرا متن عربی آن این است : علی (ع ) می فرمایند: «مامزح امرؤ (رجل) مزحه الا مج من عقله مجه; هیچ مردی (و انسانی ) شوخی و مزاح نکرد شوخی کردنی مگر این که پاره ای از عقلش را رها ساخت رها کردنی»(همان , ح 18865). مزحه بر وزن فعله در ادبیات عرب دلالت بر مره (یکبار) می کند و مفعول مطلق تاکیدی برای مزح می باشد بنابراین ترجمه دقیق آن این می شود که هیچ مردی شوخی نکرد حتی یکبار شوخی کردن مگر اینکه ... این روایت را باید با روایات دیگر تفسیر کرد تا معلوم شود چقدر زیبا با همدیگر جمع می شوند جمع آن اینگونه است که آن مزاحی پاره ای از عقل را می برد که با دروغ همراه باشد (روایت اول بخش 2), با گستاخ کردن دیگران بر خود همراه باشد (روایت سوم بخش 2) و... به طور کلی همه مواردی که مزاح در آن مذمت شده مواردی است که حتی یکبار انجام دادن آن هم با عقل سلیم سازگار نیست و این روایت حضرت آن موارد را نظر دارد و همه مواردی که مزاح در آن ممدوح شمرده شده مواردی است که با عقل سلیم سازگار است مثل شوخی به هدف ادخال سرور به قلب مؤمن , شوخی به هدف بیان سخنی حق و بر مدار حق (روایت 1 بخش 1) شوخی به هدف شادمان کردن و الفت قلوب گروه و اجتماعی بدون فحش (روایت 2 بخش 1). با این بیان پاره ای از حدود شوخی سالم بلکه ملاک آن هم بیان شد. در صورتی که در چارچوب شرایط فوق باشد از نظر اسلام اشکال نداشته و از باب ادخال سرور در قلوب مؤمنان نیکوست. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه