در قرآن سوره قصص آیه ۱۵ که داستان حضرت موسی علیه السلام را نقل می کند؛ می فرماید در آن درگیری که پیش آمدبود توسط یکی از شیعیان حضرت موسی علیه السلام با یکی از دشمنان ایشان حضرت دخالت کرده و با یک ضربه دشمن خود را به قتل رساند . آیا انجام قتل یک شخص بدون عذر در زمان حضرت موسی علیه السلام جرم نبود؟ هر چند که آن شخص دشمن بود اما جرمی نداشت که مستحق قتل باشد ( ظاهرا به اندازه فهم بنده ) .و جریان درگیری حضرت موسی را چه کس به مردم خبر داده بود که در روز بعد که زمینه درگیری مجددی برای حضرت ایجاد شد . مرد قبطی گفت که ای موسی می خواهی مرا هم مثل دیروزی بکشی ؟

این سوال بر پیش فرضهایی استوار است که نه تنها در آیات قرآن نیامده بلکه از آیات قرآن کریم ضدّ آنها استنباط می شود. توضیح : 1. آن دو نفری که حضرت موسی (ع) در دعوای آنها دخالت نمود یکی قبطی (کافر و طرفدار فرعون) و دیگری سبطی ( موحّد و طرفدار موسی) بود. لذا آن حضرت در دعوای بین دو تن به نفع فردی از خداپرستان و اقشار تحت ستم و بر ضدّ فردی کافر و فرعونی وارد مناقشه شد. این نه تنها خلاف نبود که وظیفه ی شرعی هر اهل ایمان است .2. قصد حضرت موسی(ع) از دخالت در دعوا کشتن شخص قبطی نبود بلکه قصدش دفع او و فیصله دادن به درگیری بود. لذا خداوند متعال نفرمود « فقتله (او را کشت) » بلکه فرمود: « فَوَکَزَهُ مُوسى فَقَضى عَلَیْهِ . ــــ پس به قصد دفع مشتی بر او زد و کار بر او تمام شد ». در لغت عرب «وکز » به معنی طعن ، دفع و زدن است نه به معنی کشتن. لذا مردن او امری اتّفاقی بود.و چنین قتلی ، از نظر فقهی و حقوقی قتل خطائی محسوب می شود و در هیچ نظام حقوقی اعم از دینی و سکولار حکمش اعدام نیست ، بویژه اینکه موسی (ع) ار هیچ آلت قتاله ای هم استفاده نکرده بود. در کتاب عیون الاخبار به سند خود از على بن محمد بن جهم روایت کرده که گفت: من در مجلس مامون حضور یافتم، وقتى که امام رضا (ع) هم نزد او بود، مامون به آن جناب عرضه داشت: یا بن رسول اللَّه آیا اعتقاد تو آن نیست که انبیاء معصوم از گناهند؟ فرمود: بلى، عرضه داشت پس بگو ببینم معناى آیه فَوَکَزَهُ مُوسى فَقَضى عَلَیْهِ قالَ هذا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ چیست؟ فرمود: موسى (ع) وارد یکى از شهرهاى فرعون شد، هنگامى وارد شد که مردم از ورودش غافل بودند، یعنى بین مغرب و عشا بود، و در همان موقع دو نفر را دید که یکدیگر را مى زدند، یکى از پیروانش، و یکى از دشمنانش، دشمن را به حکم خداى تعالى دفع کرد، و لطمه اى (کف دستی) به او زد، که منجر به مرگش شد، با خود گفت: این از عمل شیطان بود، یعنى این نزاع که بین این دو نفر درگرفت نقشه شیطان بود، نه اینکه کشتن من از عمل شیطان بود، إنه، یعنى شیطان دشمنى گمراه کننده و آشکار است. مامون گفت: بنا بر این ، پس چه معنا دارد که موسى بگوید: « رَبِّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی ـــــ پروردگارا من به خود ستم کردم مرا بیامرز» ؟ امام فرمود: معنایش این است که: پروردگارا من خود را در غیر آن موقعیتى که باید قرار دادم، که وارد این شهر شدم،« فَاغْفِرْ لِی » یعنى پس مرا از دشمنانت پنهان کن، (چون غفران به معناى پوشاندن است) تا به من دست نیابند، و مرا به قتل نرسانند، خدا هم« فَغَفَرَ لَهُ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ ــــــــ او را از چشم دشمنان پوشانید، که او پوشاننده ی رحیم است.» موسى گفت: « رَبِّ بِما أَنْعَمْتَ عَلَیَّ» خدایا به پاس این نعمت و نیرو که با یک سیلى یکى از دشمنان را از پا درآوردم و به شکرانه آن تا زنده ام، پشتیبان مجرمین نخواهم شد، بلکه با این نیرو همواره به مجاهدت و مبارزه ی ایشان برمى خیزم تا تو راضى گردى. « فَأَصْبَحَ فِی الْمَدِینَةِ خائِفاً یَتَرَقَّبُ ـــــــ آن شب را موسى با ترس و نگرانى به صبح رسانید،» « فَإِذَا الَّذِی اسْتَنْصَرَهُ بِالْأَمْسِ یَسْتَصْرِخُهُ ـــــــ که ناگهان همان مرد دیروزى باز او را به کمک طلبید،و دست به دامنش شد» ، موسى گفت: تو براستى مرد گمراه آشکارى هستی ، دیروز با مردى دعوا کردى، امروز با این مرد دعوا مى کنى، سوگند که تو را ادب خواهم کرد، و خواست تا بر او خشم بگیرد، همین که با خشم به سوى او که از پیروان او و دشمن قبطى امروز و قبطى دیروز بود رفت، گفت: اى موسى آیا مى خواهى مرا بکشى همچنان که دیروز یک نفر را کشتى؟ تو به نظرم به غیر این منظورى ندارى که در زمین جبارى باشى، و تو نمى خواهى اصلاح جو بوده باشى. مامون از این بیان لذت برد و گفت: خدا تو را از جانب انبیایش جزاى خیر دهد اى ابا الحسن.( ترجمه المیزان، ج 16، ص: 29) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه