شردرواقع به نقص و عدم برمی گردد؛ و در مقابل، خیر یعنی کمال و وجود؛ لذا به هر چیزی که مستلزم نقص یا عین نقص باشد، کلمه شر قابل اطلاق است. شرور اخلاقی مثل حسد، دروغ و ... در واقع حکایت گر نوعی نقص نفسانی هستند. شر اخلاقی یعنی میل به طبیعت - که وجود ناقص است - و روی گردانی از ملکوت - که وجود کامل است- به عبارت دیگر شر یعنی توجه به کثرت ها و روی گردانی از وحدت، یعنی خارج شدن از مسیر سیر الی الله، و برعکس نظام تکوین حرکت کردن. به صاحبان این شرور نیز کلمه شر اطلاق می شود چون جایگاه این نقصها ، نفس آنهاست.

شردرواقع به نقص و عدم برمی گردد؛ و در مقابل، خیر یعنی کمال و وجود؛ لذا به هر چیزی که مستلزم نقص یا عین نقص باشد، کلمه شر قابل اطلاق است. شرور اخلاقی مثل حسد، دروغ و ... در واقع حکایت گر نوعی نقص نفسانی هستند. شر اخلاقی یعنی میل به طبیعت - که وجود ناقص است - و روی گردانی از ملکوت - که وجود کامل است- به عبارت دیگر شر یعنی توجه به کثرت ها و روی گردانی از وحدت، یعنی خارج شدن از مسیر سیر الی الله، و برعکس نظام تکوین حرکت کردن. به صاحبان این شرور نیز کلمه شر اطلاق می شود چون جایگاه این نقصها ، نفس آنهاست. «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابّ ِ عِنْدَ اللّهِ الصُّمُّ الْبُکْمُ الَّذینَ لا یَعْقِلُون؛ قطعا بدترین جنبندگان نزد خدا کران و لالانى اند که نمى اندیشند ». (انفال، 22) «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابّ ِ عِنْدَ اللّهِ الَّذینَ کَفَرُوا فَهُمْ لا یُؤْمِنُونَ؛ بى تردید بدترین جنبندگان پیش خدا کسانى اند که کفر ورزیدند و ایمان نمى آورند ». (انفال، 55) «بکم و صم و لایعقلون و کفر و لایؤمنون» همگی اموری عدمی هستند و حکایت از نقص روحی می کنند ؛ و از همین امور، رذائل اخلاقی دیگر ظهور می یابد.شرور طبیعی، مثل زلزله، سیل و ... به خودی خود اموری وجودی بوده و خیرند ؛ و وجود همه آنها در طبیعت و نظام تکوین لازم است، تا تعادل طبیعت محفوظ بماند. « جهان چون خط و خال و چشم و ابروست     که هر چیزی به جای خویش نیکوست» « اگر یک ذره را بر گیری از جای     خلل یابد همه عالم سراپای »(گلشن راز، شیخ محمود شبستری)اما از آن جهت که این امور گاه به انسان آسیب می رسانند و باعث نقصی در مال یا بدن یا سایر امور متعلق به انسان می شوند، شر نامیده می شوند؛‌ لذا شر بودن این امور، نسبی است نه واقعی ؛ اما شرور اخلاقی حقیقتا شرند، چون هیچ گونه امر وجودی در آنها موجود نیست . حسد و غیبت و دروغ و ... ظهورات نقایص نفسانی هستند؛همان طور که نبود برق باعث خاموش شدن لامپ می شود ؛ یا نبود چشم باعث می شود که انسان دست به عصا راه رود ؛ یا نقص پا باعث می شود که انسان سوار ویلچر شود؛اینها فعلند ولی عامل این افعال یک نوع نقص است. علی علیه السلام می فرماید: «حسد رأس عیبها و نقصهاست» و «حسود همیشه بیمار (ناقص) است»، «حسد مرضی است که شفا ندارد» ، «حسود دائم المرض است اگر چه جسمش سالم باشد». (مستدرک الوسائل، ج 12، ص 21-23) و فرمودند: «غیبت نهایت درجه ی تلاش عاجز است». (نهج البلاغه، قصار 461) یعنی منشأ غیبت نداشتن قدرت روحی است. و فرمودند : «انسان غیور زنا نمی کند». (نهج البلاغه، قصار 305) یعنی زنا نتیجه عدم غیرت است وغیرت امری وجودیست.بنابراین نقطه ی اشتراک شر اخلاقی و شر طبیعی این است که هر دو مستلزم امر عدمی هستند. همچنین شرور اخلاقی می توانند منجر به شرور طبیعی شوند. آیات و روایات بسیاری حاکی ازاین هستند که بسیاری از بلایای طبیعی نتیجه ی فساد اخلاقی و عقیدتی مردم است. «ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النّاسِ لِیُذیقَهُمْ بَعْضَ الَّذی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ؛ به سبب آنچه دستهاى مردم فراهم آورده فساد در خشکى و دریا نمودار شده است تا [سزاى] بعضى از آنچه را که کرده اند به آنان بچشاند باشد که بازگردند».« وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ »(اعراف 96) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه