در سیر انسان ها به سوی نقطه کمال (من الخلق الی الحق)، هیچ فرقی میان مردان و زنان نیست ولی چگونه است که در مسیر بازگشت (من الحق الی الخلق) پیامبران تنها از میان مردان برگزیده شده اند؟ آیا خداوند میان زنان و مردان تبعیض قائل شده است؟ آیا این دلیل بر برتری و کمال ذاتی مرد بر زن نیست؟

عارفان و سالکان کوی دوست، مراحل سفر را به چهار قسم تقسیم کرده اند که در تمام مراحل آن، حق حضور دارد.1. سفر از خلق به حق و از کثرت به وحدت.2. سیر از حق به حق و سفر در دریای وحدت و شهود اسماء و اوصاف همان واحد یگانه و یکتا.3. سفر از حق به خلق و از وحدت به کثرت آثار و افعال.4. سیر از خلق به خلق با همراهی حق و سفر از کثیر به کثیر در صحبت واحد یگانه.آنچه تذکر آن در این جا لازم است این نکته است که مراحل یاد شده عهده دار ترسیم خطوط کلی ولایت و آثار ولایی آن می باشد و همسفران این سفر اعم از زن و مردند. و این سیر به سوی حق هیچ فرقی بین مذکر و مونث نیست، و آن چه در سفر سوم و چهارم مطرح است همانا درجات گوناگون ولایت است که هرگز بین زن و مرد در آن تفاوتی راه نداشته، و هیچ ارتباطی با مساله نبوت و رسالت تشریعی ندارد، یعنی سفر سوم و چهارم بدون نبوت و رسالت هم تامین می شود، چون رجوع حق به خلق و برگشت از وحدت به کثرت، گر چه نبوت انبائی و تعریفی را به همراه ندارد ولی مستلزم نبوت و رسالت تشریعی هم نمی باشد. بنابراین آنچه زن از آن محروم است یعنی نبوت و رسالت تشریعی، لازمه برگشت از حق به سوی خلق نیست و ان چه لازمه این برگشت است، یعنی نبوت انبائی و تعریفی بین زن و مرد فرقی نیست. و همین عدم تمییز بین این دو مطلب، باعث داوری و حکم به محرومیت زن از سفر سوم و چهارم شده است. (ر.ک: جوادی آملی، زن در آیینه جلال و جمال، ص 187)گر چه پیغمبر کسی است که وحی بر او نازل می شود، اما این گونه نیست که هر کسی وحی دریافت کرد پیغمبر باشد چون گاهی وحی، انبائی است و گاهی تشریعی، چه این که نبوت گاهی نبوت انبائی است و گاه نبوت تشریعی.قرآن کریم مساله نبوت تشریعی را که به صورت رسالت بیان می شود چون یک کار اجرایی است و حشر با مردم را همراه دارد و رهبری جنگ و صلح و دریافت مسائل مالی و توزیع اموال و تنظیم کار جامعه را به عهده دارد، این نوع نبوت را در اختیار مردها قرار داده و در سوره یوسف، آیه 109، چنین می فرماید: «وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ إِلاّ رِجالاً نُوحی إِلَیْهِمْ مِنْ أَهْلِ الْقُرى أَ فَلَمْ یَسیرُوا فِی اْلأَرْضِ فَیَنْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَدارُ اْلآخِرَةِ خَیْرٌ لِلَّذینَ اتَّقَوْا أَ فَلا تَعْقِلُونَ ؛ به راستى در سرگذشت آنان براى خردمندان عبرتى است سخنى نیست که به دروغ ساخته شده باشد بلکه تصدیق آنچه [از کتابهایى] است که پیش از آن بوده و روشنگر هر چیز است و براى مردمى که ایمان مى آورند رهنمود و رحمتى است».یعنی رسالت یک کار اجرایی است و ما قبل از تو ای پیامبر (ص) هیچ کسی را جز مرد به عنوان رسول نفرستاده و فقط به مردها وظیفه رسالت دادیم. پس رسالت، به معنای رهبری جامعه، بیان حلال و حرام، واجب و مستحب، مکروه و مباح و مانند آن، نبوت خاصی است که چون مقام اجرایی است به عهده مردها گذاشته شده، ولی نبوت انبائی بدین مفهوم است که فردی از طریق وحی مطلع شود که در جهان چه می گذرد، آینده جهان چیست؟ و آفرینده خودش را بییند و از آینده دیگران نیز با خبر شود، و این نوع از نبوت، به ولایت بر می گردد، نه به نبوت تشریعی و رسالت اجرایی، اگر چه این نوع از نبوت، پشتوانه هر گونه رسالت و نبوت تشریعی است، اما اختصاص به مردان ندارد بلکه زنان نیز می توانند به این مقام دست یابند. و لذا همه عرفا حکما و محققان اهل تفسیر، نبوت انبائی را برای حضرت مریم (ع) می پذیرند.اگر بخواهیم از زنانی که قرآن از آن ها به عنوان الگو یاد کرده کسانی را نام ببریم می توان از زنانی مانند: فاطمه زهرا (س)، حضرت مریم، هاجر، ساره، مادر حضرت مریم (آل عمران، آیه 23-24)، زن فرعون (تحریم، 11)، همسر ابراهیم خلیل (هود، 71) و ... یاد کرد. (ر.ک: همان، ص 142-147)آن جا که قرآن از عفاف و پرهیزکاری سخن به میان می آورد، از حضرت یوسف و حضرت مریم یاد می کند و چون از نبوغ فکری و سیاسی حرف می زند، داستان ملکه سباء (نحل، 23-24) را ذکر می کند.مطلب دیگری که ذکر آن لازم است این است که گر چه بین مرد و زن در نبوت و رسالت تشریعی فرق است، یعنی زن نمی تواند پیامبر و صاحب شریعت شود یک کار اجرایی است و مرد توان آن را دارد، لیکن بعد از ختم نبوت تشریعی و پایان پذیرفتن رسالت تشریعی این راه برای همگان بسته شده است خواه زن و خواه مرد، لذا امیر المومنین (ع) بعد از ارتحال پیامبر گرامی اسلام فرمودند: «هذا انقطع بموتک ما لم ینقطع بموت احد؛ با مرگ تو راهی بسته شد که با مرگ هیچ کس بسته نشده بود».از این رهگذر هیچ ثمره ای بر این تفاوت مترتب نیست و آنان که قصد بیرون کردن زنان از صحنه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را دارند هیچ بهانه ای در دست ندارند، زیرا اگر محرومیت از رسالت تشریعی نقص است، مرد نیز چون زن، بعد از ختم نبوت محروم است. (ر.ک: همان، ص 188) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه