علامه حلی(ره) در «تذکرة الفقهاء» گفته است که: قیام امام حسین(ع) از بُعد اجتماعی یک حرکت کاملاً انتخابی بوده است و از دیدگاه شرع نیز هیچ الزامی نداشته است. آن‌حضرت مانند برادر بزرگوارش امام حسن(ع) می‌توانست صلح کند، ولی خواست قلبی حضرت این بود که بجنگد تا با شهادت به ملاقات پروردگار برسد و این خواست نیز منطبق بر موازین کلی و ضوابط شرعی و همراه با مصلحت بوده است.دو سؤال در این سخن برایم مطرح است:1. واقعاً حضرت مخیّر بودند که صلح یا شهادت را انتخاب کنند، در حالی‌که بقای شریعت و رفع انحراف از آن محقق نمی‌شد جز با شهادت حضرت. ما شنیده‌ایم که حفظ شریعت اهم واجبات است و بر هر واجب دیگری مقدم می‌شود با این حساب مخیّر بودن حضرت معنایش این است که حضرت مخیّر شود میان این‌که واجب اهمی را که متعیّن است ترک نماید یا آن‌که بدان عمل کند.2. این دیدگاه معنایش این است که امام حسن(ع) هم مخیّر بود، لکن شهادت و لقاء الله را با شهادت انتخاب نکرده است و این با شأن امام سازگار نیست.

مراد اندیشمندانی که این نظر را مطرح کرده‌اند آن است که در حرکت امام حسین(ع) - و نیز صلح امام حسن(ع) - رمز و رازی نهفته است که تا حدودی وابسته به علم امامت بوده و نباید آن‌را تنها با مبانی مرسوم فقهی تجزیه و تحلیل کرد.در برخی شرایط دشوار اجتماعی یک فرد عادی نمی‌تواند تحلیل درستی از موقعیت داشته و اهم و مهم را به درستی تشخیص دهد و بر همین اساس، طبق مبانی فقهی چنین شخصی بین گزینه‌های نبرد و صلح مخیر بوده و حق انتخاب با خود او است.از دیدگاه فقهی تنها در موردی جنگ و جهاد واجب می‌شود که علم و یا ظن غالب وجود داشته باشد که با صلح و خودداری از جنگ، اساس دین از بین خواهد رفت و نیز زمانی صلح واجب خواهد بود که علم و یا ظن غالب وجود داشته باشد که با آغاز و یا ادامه جنگ، موجودیت دین در خطر نابودی قرار گیرد. در دیگر موارد، مسلمانان حق انتخاب دارند.اما امام که با علم امامت خود کاملاً به شرایط آگاه بوده و به خوبی اهم و مهم را تشخیص می‌دهد، چنین انتخابی برای او معنا نخواهد داشت، جز در مواردی استثنایی که صلح و جنگ هیچ‌کدام بر دیگری ترجیح نداشته و تأثیر آنها بر بقای اسلام مساوی باشد. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه