آيا فرقه اسماعيليه قائل به خاتميت پيامبر اسلام است؟

رسالت و نبوت، حقيقتي است که در ذات رسول نهفته است، آنچه رسول به عنوان فرستاده الهي ميگويد بر گرفته از وحي است که در نفس او نقش بسته است، اين توان دريافت وحي که در ذات پيامبران وجود دارد، سبب شده است که خداوند آنان را به رسالت برگزيند. در انديشه اسماعيليه، رسالت، حقيقتي است که مرسل در نفس رسول قرار ميدهد و به وسيله آن دستيابي به لطايف هستي با استعانت و تأييد الهي ممکن ميشود، بنابراين از ديدگاه اسماعيليه نبوت عبارت است از تعالي نفس به مرتبهاي که صلاحيت تحمل وحي را پيدا کند. به بيان ناصر خسرو هر نفسي که بالفطرة پذيراي آثار نفس کلي که بر طبيعت تابيده است باشد و اين صلاحيت را پيدا کند رسول ناميده ميشود. اسماعيليان خداوند را شارع قوانين دانسته و آورنده احکام و شرايع را پيامبر «ناطق» نام نهادهاند. به پندار آنان شرايط مختلف هر عصر ايجاب ميکند که پيامبران و ناطقان فرستاده شوند، در تفکر اسماعيلي شش پيامبر ناطق، کتاب و شريعت خاص خود را داشته است که ششمين آنها پيامبر اسلام است. دوره هر يک از آن پيامبران هزار سال بوده است به پيامبران بعد از پيامبر، ناطق، تا ظهور پيامبر ناطق ديگر پيامبر حاجت گفته مي شود. ديدگاه خاص اسماعيليه در باره نبوت اين است که هدف از آفرينش انسان رسيدن او به کمالات و درجات والاي انسان است. هيچ انساني نميتواند با تکيه بر عقل و تواناييهاي خود به اين مهم نائل آيد، از اين رو لازم است خداوند او را در اين راه راهنمايي کرده به هدف برساند، پيامبران واسطههاي تعليم طريق تکامل انسان اند، اين انديشه مبناي لزوم بعثت در تفکر اسماعيليه است به نظر آنان انسان در هفت دوره به تکامل کامل ميرسد و هر دورهاي به پيامبر اولوالعزم آغاز ميشود، پيامبران اولوالعزم داراي جانشيناني به نام وصي هستند که وظيفه شان آشکار سازي حقايق دروني و باطني مستور در قرآن و شريعت است. از نظر اسماعيليان، عقايد و انديشههاي انسانها و معارف و احکام الهي و شريعت، داراي دو مرتبه است، ظاهر و باطن. ظاهر چيزي است که متعلق به روش عملي و علائق بين افراد است، باطن، بدين معنا است که آيات در اعتقادات داراي معاني باطني است که کسي جز امام يا مقربان به او از آن آگاه نيست. از ديدگاه اسماعيليه ادوار نبوت از هفت دور تشکيل ميشود و هر مرحله از دور نبوت يعني هر دوره غيبت به وسيله يک ناطق و يک وصي افتتاح ميگردد و يک يا چند دسته هفت گانه از امامان جانشين آنان ميگردد و امام حاکم بر عالم باطن است و معلم ديگران است، کسي جز به واسطه او عالم بالله نميگردد، پيامبر حاکم بر عالم ظاهر و قوام شريعت به اوست و هرگز زمان از پيامبر و شريعت خالي نخواهد بود چنانچه از وجود امام و دعوت او نيز خالي نخواهد بود. اسماعيليان براي امامت درجاتي را بيان کردهاند، يکي از اين درجات، امام مقيم است و او کسي است که به قيام رسول ناطق ميپردازد و عهده دار تربيت و تعليم و پاسداشت هفت رسول ناطق و هفت پيامبر الوالعزم ميباشد و رسول ناطق را ارسال ميکند و به آن رب الوقت نيز ميگويد. مرتبهاي ديگر امام اساس است و او جانشين هر يک از پيامبران اساس دوره صامت است علوم تأويل ميدانند و امامان هفت گانه بعدي از نسل او است، امام متمّ هفتمين امام در هر دوره را گويند هر چند امام متم هر دوره بايد ناطق دوره بعدي باشد در هيچ يک از ادوار شش گانه که تاکنون سپري شده است چنين چيزي واقع نشده و هيچ امام متم، ناطق دوره بعدي نبوده است مگر در دور ششم که محمد بن اسماعيل امام متم دور ششم و ناطق دور هفتم شناخته شده است، وظيفه هر امام متم اين است که شريعت قبل را نسخ و ناطق شريعت را بيان کند. فقط در دور آخر است که محمد بن اسماعيل شريعت قبل را نسخ ميکند، ولي شريعت جديدي جايگزين نميکند، بلکه باطن همه شرايع سابق را بيان ميکند و در اختيار مؤمنان اسماعيلي قرار ميدهد. امام مستقر، امامي است که امامت در فرزندان او ادامه مييابد و امام مستودع امامت در نسل او ادامه نمييابد. با توجه به مطالبي که بيان گرديد، اين نتيجه به دست ميآيد که فرقه اسماعيليه به صراحت خاتميت رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ را نفي نکرده است. ولي عقايد آنان در مورد نبوت و امامت آن گونه که به اختصار بيان گرديد مستلزم نفي خاتميت ميباشد. زيرا اين عقيده آنان که ميگويند، هر عصر ايجاب ميکند که پيامبر ناطق فرستاده شود و اين که هرگز زمان از پيامبر خالي نخواهد بود و هر ششمين امام، پيامبر ناطق است و اين که ادوار نبوت از هفت دور تشکيل شده و هر دور با امام متم به پايان ميرسد، با خاتميت نبوت سازگار نميباشد. بنابراين ميتوان گفت که اسماعيليه قائل به خاتميت پيامبر اسلام نميباشند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه