جریان‌شناسی چه علمی است؟ و چه فایده‌‌ای دارد که جریانهای‌ فکری‌ و فلسفی‌ اسلامی‌ و یا غربی را بشناسیم؟

شناخت بسترهای تاریخی هر جریان فکری - فرهنگی را جریان‌شناسی می‌نامند؛ همان چیزی که غالبا تحت عنوان تاریخچه در ابتدای هر تحقیق و پژوهش بیان می‌شود. به بیان دیگر، به شناخت زادگاه، چگونگی پیشرفت، تحول‌ها و احیانا نابودی جامعه و گروهی که دارای یک اندیشه مشخص بودند، جریان‌شناسی می‌گویند.برخی نیز جریان‌شناسی را شناخت رفتار و تفکر جمعیتی می‌دانند که دارای تشکل باشند؛ و بر این باورند که برای روشن شدن مفهوم «جریان‌شناسی» ابتدا لازم است معنای «جریان» مشخص شود. و در تعریف جریان می‌گویند: «جریان عبارت است از تشکل، جمعیت و گروه اجتماعی معینی که علاوه بر مبانی فکری، از نوعی رفتار ویژه اجتماعی برخوردار است». در نظر آنان جریان دارای سه ویژگی و شاخصه اساسی است که عبارت‌اند از:اجتماعی بودن و برخورداری از نوعی رفتار ویژه اجتماعی،دارا بودن تشکل و جمعیت،برخورداری از اندیشه‌ی مشخص و رفتار معین مرتبط با آن،از این‌رو به اندیشه‌ی منسجم و نظام‌مند یک شخصیت علمی که به صورت تشکل اجتماعی در نیامده است، جریان گفته نمی‌شود.بر این اساس، جریان‌شناسی در نظر آنان عبارت خواهد بود از «شناخت منظومه و گفتمان، چگونگی شکل‌گیری، معرفی مؤسسان و چهره‌های علمی و تأثیرگذار در گروه‌های فکری، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی است».[1]فایده‌ی جریان‌شناسی این است که شناخت عمیق بسترهای تاریخی هر جریان فکری – فرهنگی، لازمه ضروری فهم متن‌هایی است که با گذر از پیچ و خم‌های تاریک روزگاران گذشته به دست ما رسیده‌اند و در فضایی متفاوت قرائت می‌شوند.[2]توضیح این‌که فرهنگ، اصطلاحات و گویش‌ها در اثر گذشت زمان، دچار تغییر و تحول می‌شوند؛ از این‌رو شناخت تاریخ صدور هر متنی در فهم اصطلاحات آن متن می‌تواند به ما کمک کند؛ علاوه بر این‌که شرایط سیاسی، اجتماعی، علمی و فرهنگی حاکم بر زمان صدور متن نیز ممکن است نویسنده را تحت الشعاع قرار دهد و ناگزیر کند که در تعبیرات، مراعات جو و فضای حاکم را بنماید.بنابر این، هر کس آگاهی بیشتری نسبت به شرایط فرهنگی- اجتماعی و تاریخی داشته باشد، می‌تواند فهم دقیق‌تری از متون علمی پیدا کند. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه