انسان در دنيا با جسم مادي مرتکب گناه مي شود اما در آخرت روح او گرفتار عذاب و شکنجه مي شود آيا اين عادلانه است؟

پاسخ سؤال در چند محور ارائه مي‌شود:اولاً: قبل از هر چيز بايد اشاره شود كه انسان مركب از روح و بدن است تنها به روح انسان گفته نمي‌شود چه اينكه تنها به بدن بدون روح نيز انسان گفته نمي‌شود بلكه به تعبير برخي از بزرگان انسان موجود چند طبقه است مثلاً يك طبقه آن بدن و جسم است و طبقه ديگر آن روح او است. و به مجموع بدن و روح انسان گفته مي‌شود و هر عملي را كه انسان انجام مي‌دهد در واقع با تمام طبقه‌هاي وجودي خود انجام مي‌دهد نه اينكه گناه را جسم مادي انجام دهد عذاب را روح بچشد بلكه گناه را انسان انجام مي‌دهد كه مركب از جسم و روح است.[1]ثانياً: در آخرت هم جسم و بدن عذاب مي‌شود و هم روح زيرا معاد هم جسماني است و هم روحاني، قرآن كريم در آيات متعدد جريان عذاب جسماني و روحاني را مطرح كرده از جمله فرمود: «اذالاغلال في اعناقهم و السلاسل يسحبون في الحميم ثم في النار يسجرون»[2] در آن هنگام كه غل‌ها و زنجيرها برگردن آنها قرار گرفته و آنها را مي‌كشند و در آبي سوزان وارد مي‌كنند سپس در آتش دوزخ افروخته مي‌شوند.در اين آيه آن گونه كه پيداست به صراحت از عذاب جسماني و اين که جسم و بدن عذاب مي‌شود و زنجير به گردن‌ها انداخته مي‌شود سخن گفته شده است در آيه ديگر نيز فرمود: «كساني كه به آيات ما كافر شدند به زودي آنها را در آتشي وارد مي‌كنيم كه هر گاه پوستهاي تن آنها درآن عريان گردد پوست‌هاي ديگري به جاي آن قرار مي‌دهيم تا كيفر را بچشند خداوند توانا و حكيم است.»[3]در رابطه با اين آيه كه جريان عذاب جسماني و روحاني را مطرح كرده است سؤالي در ميان مفسران پيدا شده و آن اين كه اگر آن پوست‌ها به پوست‌هاي ديگري تبديل شود گناه پوست‌هاي تازه چيست كه آنها بسوزند؟مفسران بزرگ پاسخ‌هاي متعددي از اين سؤال داده‌اند كه از همه بهتر پاسخي است كه عيناً در حديث امام صادق ـ عليه السّلام ـ در جواب شخصي مادي‌پرست كه دربارة اين آيه سؤال كرد فرمود: «پوست‌هاي نو همان پوست هاي سابق است و در عين حال غير آن است» آن شخص چون نتوانست به عمق اين سخن برسد تقاضاي توضيح بيشتري با ذكر مثال كرد، امام فرمود: اين مانند آن است كه كسي خشتي را بشكند و دو مرتبه آن را در قالب بريزد و به صورت خشت تازه‌اي در آورد، اين خشت دوم همان خشت اول است و در عين حال خشت تازه‌اي است. طبق اين روايت پوست‌هاي جديد از همان مواد پوست‌هاي گذشته تشكيل مي‌شود كه در عين تازه بودن صورت وحدت ماده محفوظ است.[4] پس اين گونه نيست كه عمل را جسم انجام دهد و عذاب را روح بچشد بلكه انسان مركب از جسم و روح عمل را انجام مي‌دهد و همان انسان عذاب مي‌شود.ثالثاً در آخرت عذاب هم براي جسم است و هم براي روح يعني گذشته از آن كه روح انسان از طريق عذاب‌هاي جسماني عذاب را مي‌چشد، گرفتار عذاب روحي نيز مي‌شود كه اثر آن در بدن ظاهر نمي‌گردد اما خود روح شديداً در عذاب است و در اين باره در قرآن كريم آيات متعددي آمده است از جمله فرمود: «و الذين كفروا و كذبوا بآياتنا فاولئك لهم عذاب مهين»[5] كساني كه كافر شدند و آيات ما را تكذيب كردند عذاب خوار كننده‌اي براي آنهاست. در ذيل اين آيه گفته‌اند: منظور از كيفرهاي روحاني مجموعه اموري است كه روح و جان انسان را در فشار قرار مي‌دهد، هر چند تأثيري در جسم او ظاهراً نداشته باشد و يا آن كه تأثير دو گانه دارد هم جسم را مستقيماً آزار مي‌دهد و هم روح را، در آيه ياد شده آمده دوزخيان دچار ذلت و خواري مي‌شوند و اين بيان بسياري از جنبه‌هاي تحقير‌آميز عذاب‌هاي دوزخ را شامل مي‌شود كه مبتكران گردنكش و خودبين را به پائين‌ترين مرحله ذلت مي‌كشاند. پس عذاب‌هاي دوزخي‌ آميخته با انواع اهانت‌هاست كه مايه آزار روح و جان نيز مي‌شود به همين سبب گفته شده كه مجازات‌هاي روحاني در قيامت دردناكتر است.[6] بنا بر اين همان طور که در دنيا روح وجسم هردو مرتکب گناه شده اند در آخرت هم روح و جسم هردو عذاب مي شوند .معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:1. محمد شجاعي، معاد يا بازگشت به سوي خدا، ج 1 و 2، نشر شركت سهامي انتشار، چاپ اول، سال 1362 ش.2. جعفر سبحاني، الهيات، ج 4، نشر مؤسسه امام صادق ـ عليه السّلام ـ ، سال 1417 ق.3. ناصر مكارم شيرازي، پيام قرآن، ج 6 و 7، نشر دارالكتب اسلامي، تهران، 1377 ش. .

سامانه پاسخگویی به سوالات و شبهات

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/28

لینک کوتاه