لطفا عبارت بازگرداندن امانت در حدیث زیر را توضیح و تفسیر کنید. حضرت علی (ع): چهار چیز به هرکس داده شد خیر دنیا وآخرت را داراست،سخن گفتن به راست، بازگرداندن امانت، پاکدامنی وداشتن خوی خوش. (غررالحکم)

حضرت علی (ع): أربع من أعطیهن فقد أعطی خیر الدنیا و الآخرة صدق حدیث و أداء أمانة و عفة بطن و حسن خلق [1] حضرت علی(ع): چهار چیز به هرکس داده شد خیر دنیا وآخرت را داراست، سخن گفتن به راست، بازگرداندن امانت، پاکدامنی وداشتن خوی خوش. (غررالحکم)                    انواع امانت در اسلام در فرهنگ اسلام امانت به دو چیز اطلاق می شود:   الف) تکالیف بندگی   ب) مال سپرده شده.   تکالیف بندگی: این نوع امانت، نمونه های گوناگونی دارد که به آن ها اشاره می شود.     1. اعضا و نیروهای وجود انسان: تمام اعضا و جوارح توانایی ها، استعدادها، نیروها و محرکه وجودی انسان نعمت هایی هستند که به صورت امانت در اختیار انسان قرار گرفته اند و بر ایشان است که از این امانت ها به طریقی شایسته و نیکو در راه رضای خدا و اطاعت کردن از او به کار گیرد و از بندگی شیطان و اسیر وسوسه های او شدن دست بردارد.     نمونه هایی از امانات زبان به عنوان یکی از امانات الهی وظیفه دارد سخنان حق را بگوید و از گفتن سخنان لغو و بیهوده خودداری کند.   زبان آمد از بهر شکر و سپاس   به غیبت نگردانش ای حق شناس   یکی دیگر از امانات انسان، گوش است که باید از آن در راه شنیدن سخنان حق و غیر حرام استفاده کرد و از شنیدن سخنان باطل و ناروا دوری گزید.   چشم نیز باید از دیدن منظره های گناه آلود و فسادانگیز که تیری از تیرهای شیطان است، فرو بندد و در عوض مناظر و آیات عبرت انگیز را نظاره کند.   هان ای دل عبرت بین از دیده نظر کن هان/ ایوان مدائن را آیینه عبرت دان   دست و پا، دو امانت دیگر الهی هستند که در اختیار انسان قرار گرفته است که از هر کدام باید در کارهای خیر و عام المنفعه بهره جست و از رفتن به مجالس فساد و عیاشی دست داشتن در کارهای غیر اخلاقی و شرعی خودداری کرد.   امام خمینی(ره) در این باره می فرماید: (و باید دانست که حق تبارک و تعالی تمام قوا و اعضای ظاهریه و باطنیه را به ما مرحمت فرموده و بسط نعمت و رحمت در مملکت ظاهر و باطن ما فرموده و در تحت قدرت ما تمام آن ها پاک و پاکیزه و طاهر از قذارات صوریه و معنویه بودند، و آن چه از عالم غیب برای ما نازل فرموده تمام آن ها مطهر از آلایش بوده اند؛ پس اگر ما در وقت ملاقات آن ذات مقدس، آن امانات را بدون آلایشی به عالم طبیعت و قذارات ملک دنیا به او رد کردیم، امین در امانات بوده ایم والا خیانت کار بوده ایم؛ از اسلام حقیقی خارج و از ملت رسول اکرم(ص) بیرون هستیم.)[2]     2. علم دین و دانش به احکام الهی: دانش، امانتی است در دست دانشمندان و علما که باید از آن به نحو احسن و نیکو استفاده کنند و در جهت رشد و نمو آن در راه خیر و صلاح جامعه و رضای پروردگار کوشا باشند، تا به خوبی از عهده این امانت الهی برآیند.   علم بال است مرغ جانت را   بر سپهر او برد روانت را   دل شود گر به علم بیننده   راه جوید به آفریننده [3]     3. راز مردم: رازهای مردم نیز امانت اند و هیچ فردی حق ندارد بدون مصلحت خاص، اسرار دیگران را به هر طریقی فاش نماید.   حکایت است که: (فاضلی به یکی از دوستان صاحب راز خود نامه می نوشت. شخصی پهلوی او نشسته بود و به گوشه چشم، نوشته او را می خواند. بر وی دشوار آمد، بنوشت اگر پهلوی من دزدی ننشسته بودی و نوشته مرا نمی خواندی، همه اسرار خود بنوشتی.   آن شخص گفت: والله ، من نامه تو را نمی خواندم. گفت: ای نادان، پس از کجا دانستی که یاد تو در نامه است؟)[4]   از پیامبر است که فرموده اند: (مجلس ها امانت است، جز سه مجلس: مجلسی که در آن خونی به حرامی ریخته شود، مجلسی که در آن ناموس حرامی حلال شمرده شود و مجلسی که در آن مال و ثروتی به ناحق روا شمرده شود.)[5]     4. اسلام: اسلام نیز یکی از امانات الهی است که خداوند به وسیله رسول اکرم(ص) بر بشر عرضه کرده است و همه انسان ها ملزم به رعایت و حفظ این امانت الهی هستند. پیامبران(ص)، ائمه معصومین(ع)، علم، فضل، شهیدان و... پاسبانان و حافظان این مکتب بزرگ بشری بوده اند و انسان ها را نیز به حفظ این امانت الهی توصیه و سفارش کرده اند. امام خمینی در این خصوص می فرماید: (اسلام نه از من است و نه از شم، اسلام از خدا است و همه ما مکلفیم با تمام قدرت آن را حفظ کنیم.)[6]     5. فریضه های الهی: وظایف الهی مانند نماز، روزه، حج و... امانت های خداوند هستند که انسان ها باید در انجام صحیح و شایسته آن فرایض کوشا باشند تا از عهده انجام این امانت های الهی به خوبی برآیند.   6. پست ها و مقام ها: افرادی که دارای مناصبی در دستگاه حکومتی هستند، ضامن امانت هایی اند که بر عهده آنان نهاده شده است. پس باید چنین افرادی از پست و مقام خود در جهت رضایت عامه مردم استفاده کنند و از مال اندوزی و شخصیت گرایی نامطلوب و رشوه خواری دوری کنند. حضرت علی(ع) در نامه ای به یکی از فرماندارانش که ظاهرا از مقام خود سوءاستفاده کرده بود، نوشت: (فقد بلغنی عنک امر، ان کنت فعلته فقد اسخطت ربک وعصیت امامک واخزیت امانتک؛ از تو به من خبری رسیده است؛ اگر چنان کرده باشی، پروردگار خود را به خشم آورده، و امام خود را نافرمانی کرده، و امانت خود را از دست داده باشی.)[7]     ب) مال سپرده شده: منظور از مال سپرده شده، اموال و دارایی ها و احیانا اشیایی است که به انسان امانت داده می شوند و او باید از این امانت ها به نحو احسن نگه داری کند. به چند نمونه از انواع امانت از نوع مال سپرده شده اشاره می شود.   1. نامه ها و پیغام ها: فرد امین باید در حفظ و نگه داری اسرار، مطالب و نوشته های دیگران کوشا باشد و آن را از دسترس بیگانگان هرزه و سودجو دور نگاه دارد.   2. اجناس و کالاها: فرد امین موظف است از وسایلی که به او سپرده می شود همانند جان خویش مواظبت کند و بدون رضایت فرد امانت دهنده به اموالش دست نزند و آن ها را خراب نکند.   3. بیت المال مردم: از مهم ترین امانت ها، بیت المال مردم است. میز، کلاس، آب، برق، وسیله های نقلیه عمومی و هزاران وسیله دیگر همگی از اموال عمومی هستند که نزد همه به امانت سپرده شده است. البته بعضی از اموال عمومی وجود دارند که به یک گروه خاص و یا فرد معینی به امانت گذاشته می شوند؛ مثل: مدرسه، اداره، شرکت و... ولی هدف در همه این اموال یکی است و آن پاسبانی و مراقبت لازم و مفید در حفظ و نگه داری از این اموال می باشد.   روزی عقیل خدمت حضرت علی(ع) شرف یاب شد و گفت: (یا علی تو برادر منی و خزانه بیت المال در دست تو است، من نیز فقیر و عیالوار هستم؛ لطفا سهم بیش تری از بیت المال را به من بده.   علی(ع) فرمود: ای عقیل! بیت المال حق عموم مردم و امانت در دست من هست و هرگز چنین کاری را (خیانت در بیت المال) مرتکب نخواهم شد. و آن گاه که اصرار عقیل را می بیند، آهنی داغ بر کف دست او می گذارد. عقیل می گوید: سوختم! حضرت علی(ع) می گوید: تو از این آهن داغ این گونه فریاد می زنی؟ چگونه می خواهی مرا با انجام این کار در آتش جهنم بسوزانی؟)[8]   4. حیوانات: انسان هایی که از چهارپایان استفاده می کنند، باید از آن ها نیز مراقبت و نگه داری کنند؛ یعنی آن ها را گرسنه و تشنه نگذارند، تازیانه نزنند، بیش از توانشان بار نکشند و آزار و اذیتشان نکنند.   حضرت علی(ع) در این باره می فرماید: (اگر تمام دنیا را به من بدهند که در مقابل آن پوست جوی را از دهان مورچه ای بگیرم، چنین گناهی مرتکب نخواهم شد.)[9]   5. زمین: انسان ها مکلف اند که این امانت خداوندی را ویران نکنند و با کشت و کار استفاده بهینه و سودمند، آن را آباد کنند.   حضرت علی(ع) در خطبه ای می فرماید: (انکم مسئولون حتی عن البقاع والبهائم؛ شما مسئولیت دارید و مکلفید و حقوقی بر عهده شما هست، حتی نیست به چهارپایان و نسبت به زمین.)[10]   در نامه ای به مالک اشتر نیز می فرماید: (وعماره بلدها؛ و دیگر این که سرزمین های آن ها را آباد کند.)[11]     [1] غررالحکم          217    أهمیة الصدق .....  ص : 217 [2] امام خمینی(ره)، چهل حدیث، ص479 [3] اوحد مراغه ای، مثنوی جام جم. [4] عبدالرحمان جامی، بهارستان [5] ملا محسن فیض کاشانی، المحجه البیض، ج3، ص327. [6] سخن رانی امام از رادیو [7] نهج البلاغه، ترجمه دکتر شهیدی، ص313، نامه 4. [8] اقتباس از داستان راستان، ج1، ص38. [9] نهج البلاغه فیض الاسلام، خطبه 215. [10] نهج البلاغه، نامه 53. [11] همان. .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه