با سلام و سپاس از اینکه مرکز ما را برای پاسخ و راهنمایی برگزیده اید. پرسشگر گرامی؛ گزارش و توضیحات شما در باره‌ مشکلی که با آن مواجهید، مرا بر آن داشت تا جوانب مختلف مسئله را بررسی و توضیحاتی به حضورتان تقدیم دارم. در ابتدا لازم می دانم در مورد مفاهیم منابع تکوین خود مطالبی را خدمتتان عرض کنم. البته اگر مایل به مطالعه بیشتر در این رابطه باشید من در پی نوشت، منبعی برای مطالعه این موضوع ذکر نموده ام.[۱] ما برای شناخت خود از سه منبع کمک می گیریم. این سه منبع از این قرارند : ۱) خود مشاهده گری ۲) مقایسه اجتماعی ۳) بازخوردهای اجتماعی

با سلام و سپاس از اینکه مرکز ما را برای پاسخ و راهنمایی برگزیده اید. پرسشگر گرامی؛ گزارش و توضیحات شما در باره‌ مشکلی که با آن مواجهید، مرا بر آن داشت تا جوانب مختلف مسئله را بررسی و توضیحاتی به حضورتان تقدیم دارم. در ابتدا لازم می دانم در مورد مفاهیم منابع تکوین خود مطالبی را خدمتتان عرض کنم. البته اگر مایل به مطالعه بیشتر در این رابطه باشید من در پی نوشت، منبعی برای مطالعه این موضوع ذکر نموده ام.[1] ما برای شناخت خود از سه منبع کمک می گیریم. این سه منبع از این قرارند : 1) خود مشاهده گری 2) مقایسه اجتماعی 3) بازخوردهای اجتماعی روانشناسان معتقدند شخصیتی سالم است که از این سه منبع بطور مساوی برای ساختن شخصیت خود استفاده کند و براساس میزان استفاده از هریک از این منابع و اینکه هر یک از این منابع چه مقدار سهم در شناخت خود دارند، افراد تفاوتهای بارزی با یکدیگر داشته و بر این مبنا میزان سلامت و یا ناهنجاری روانی افراد در سطح فرد واجتماع مشخص می شود. دوست گرامی مسئله توجه به بازخوردهای اجتماعی بیش از دو منبع دیگر در شما دیده می شود به دیگر سخن، توازن منابع شناخت خود درشما بهم خورده است و همین موضوع باعث بروز برخی از نابسامانیها در شما شده است. برهمین اساس لازم می‌دانم آن را برایتان مختصری توضیح دهم. مفهوم خود در افراد می تواند توسط بازخوردهای اجتماعی که آنها از افراد پیرامون خود دریافت می کنند‌ شکل گرفته و تحت تأثیر قرار گیرد. محققان اذعان دارند که آگاهی از خود زمانی شکل می‌گیرد که شخص از دیدگاه دیگران آگاه می شود. از کلمه Feedback (بازخورد) برای سالها در فیزیولوژی استفاده شده است. در فیزیولوژی قسمتی از پاسخ می تواند به محرک بازگشته و آن را اصلاح کند. این فرآیند بازخورد نامیده می شود. در روان شناسی، دیدگاهی که شخصی در رابطه با اعمال، رفتار، عقاید وحتی قیافه ظاهری ما بیان می کند می تواند برای خود ما بازخوردی را فراهم کند که ما بر اساس آن، تغییرات لازم را در خود ایجاد کنیم. ما انسان ها در روابط اجتماعی خود به طور دایمی این بازخوردها را دریافت می کنیم؛ بعضی را می پذیریم و بعضی را رد می کنیم. چنانچه منابع بیرونی( بازخوردها و مقایسه های اجتماعی) بر منبع درونی (خودمشاهده گری) در رابطه با تکوین خود، ترجیح یابند، ما شاهد پرسونای ورم کرده در فرد خواهیم بود. «پرسونا»، ماسک و نقابی است که افراد به چهره خود می زدند تا تأثیر خوبی بر دیگران بر جای گذارند. در حقیقت عدم آگاهی فرد از آنچه خود در روابط با دیگران انجام می دهد، می تواند نوعی از خود بیگانگی را در این فرآیند نتیجه دهد. درواقع کاهش شدید خود مشاهده گری و افزایش سایر منابع تکوین خود (مقایسه اجتماعی، بازخوردهای اجتماعی) می تواند بیگانگی از خود را تشدید کند. د رمواقعی این تورم می تواند باعث کاهش شدید رفتارهای جرأت آمیز شده و انسانهایی را بسازد که بله گو هستند ، به طوری که جرأت سخن گفتن به صورت مخالف در مقابل دیگران را بر طبق میل درونی شان ندارند. افرادی که توجه زیادی به بازخوردهای اجتماعی می کنند در موقعیت های اجتماعی آسیب پذیری زیادی برای ابتلا به اضطراب اجتماعی دارند. افراد دارای اضطراب اجتماعی، توانمندی های خود را بسیار پایین و امکان تظاهر علایم اضطراب خود به دیگران را بسیار زیاد تخمین می زنند. برای تعدیل فید بک های اجتماعی و متوازن ساختن آن با دو منبع دیگر، می توان از تقویت خود مشاهده‌گری سود جست که تکنیکهای جرأت ورزی می تواند در این رابطه سود مند باشد. تعریف مهارت جرات ورزی : جرأت ورزی به معنی دفاع از حقوق خود و بیان افکار و احساسات خویش به طور مستقیم، صادقانه، و مناسب است. افراد جرأت مند برای خود و دیگران احترام قائلند. آنها منفعل نیستند و به خواسته ها و نیازهای دیگران احترام می گذارند؛ البته در عین حال اجازه نمی دهند دیگران از آنها سوء استفاده نمایند و به آنان زور گویی کنند. انواع سبکهای زندگی : هر یک از افراد برای خود در زندگی روش خاصی را بر می گزینند که متأثر از تجربیات آنها در مواجهه با مسائل مختلف در گذشته است، که ما در اینجا به علت محدودیتهای نوشتاری که وجود دارد فقط به انواع سبک های زندگی اشاره می کنیم و بیان مبانی و علت اتخاذ هر یک توسط افراد را به مطالعات خود شما در این زمینه وا می نهیم. الف) سبک سازشکارانه و یا منفعلانه؛ در این سبک، فرد با عذر خواهی های افراطی و کوچک انگاشتن خود، افکار، احساسات و حقوق شخصی‌اش را به نفع دیگران نادیده می گیرد. البته پر واضح است که این خوی با خصلت زیبای ایثار تفاوت بنیادین دارد. ب) سبک پرخاشگرایانه؛ در این نوع، شخص برای رسیدن به خواسته های خود، حقوق و خواسته های دیگران را نادیده می گیرد و خود را برحق مطلق می پندارد. ج) سبک جرأتمندانه؛ در این مدل، شخص به آراء و افکار دیگران احترام می گذارد و به ارزشمندی خود و دیگران معتقد است؛ البته انتخاب این سبک در زندگی به این معنا نیست که فرد همواره پیروز میدان است، بلکه به معنی مدیریت کار آمد موقعیت ها و وقایع است. چگونگی دست یابی به مهارت جرأت ورزی : 1. فکر کردن در مورد پیامد های منفی و طبیعی و منطقی رفتار سازشکارانه و نیز پرخاشگرایانه و اُفت شخصیتی که به بار می آورند. باید به عقب ماندگی ها و ضربات بی شماری که کمرویی برایتان به بار آورده و خواهد آورد فکر کنید تا انگیزه لازم جهت رهایی از دام آن ایجاد شود. برای تغییر، ابتدا باید به طور مفصل و هر روز مثلا چند دقیقه که رفته رفته زیادتر هم می‌شود، در ذهن خود موفقیتهایی را که جرات ورزی در زندگی تان ببار خواهد آورد را مجسم کنید، تصور کنید که مثلا پدرتان و یا مادرتان و یا مثلا کسی که طرز نگاه و تشویق او به شما در زندگی خیلی مهم است با دیدن این تحول عظیم در شما چقدر خوشحال خواهد شد وچقدر به شما افتخار خواهد کرد و جایگاه اجتماعی تان چقدر از رتبه فعلی خود به درجات بسیار بالاتری صعود خواهد کرد. این کار انگیزه شما را در به چنگ آوردن مهارت جرات ورزی بالا خواهد برد. 2. بکوشید برای اینکه حرف خودتان را بزنید، نخست احساس فرد مقابل را منعکس کنید و با او تا حدی همدلی کنید؛ این کار نشان می دهد شما قصد لجبازی یا دعوا با او ندارید؛ مثلا بگویید که : من می دانم که شما به این صندلی نیاز دارید اما این صندلی من است و خود به آن احتیاج مبرم دارم. 3. علت رفتار و احساس خود را به طور شفاف بیان کنید و از سرزنش، برچسب زدن و تحقیر دیگران جدا خود داری نمایید 4. « نه» گفتن را تمرین نمایید و اگر اصرار شد باید در مورد درخواست سکوت کرده و موضوع بحث را عوض نماییم. برخی از جملاتی را که افراد جرأت مند و قاطع به صورت آرام و مودبانه در برخورد با دیگران بکار می برند را یاد بگیرند و در خلوت، جلوی آینه بایستند و با خود تمرین کنید تا بتوانید آنها را در موقعیتهای خاص به راحتی بکار ببرید و بدون تپق زدن آنها را بیان کنید. پس روزی چند دقیقه جلو آیینه قرار بگیرید و نه گفتن و یا آن جملاتی که به آنها اشاره شد را تکرار کنید 5. سعی کنید ابتدا در جمع های دوستانه و کوچک مهارت های فوق را بکار گیرید و سپس در محیط های بزرگتر به آن اهتمام ورزید. 6. اول نسبت به کاری که می خواهید انجام دهید و یا حرفی که می خواهید بزنید مطمئن شوید تا با طیب خاطر و بدون دغدغه آنرا بر زبان برانید و یا انجام دهید. 7. تا جایی که می توانید پاسخ های کوتاه بدهید و از توضیحات طولانی خود داری کنید. 8. از واژه ی «من» در مکالمات خود استفاده کنید. 9. هرگز در مقابل نه گفتن و رد منطقی درخواست کسی، احساس گناه نکنید و همیشه به یاد داشته باشید که امکان ندارد که همه را از خود راضی و خوشحال سازید. 10. اگر قصد کمک به فردی را دارید، می توانید پس از نه گفتن، جایگزینی را پیشنهاد بدهید، برای مثال به کسی که از شما جزوه می خواهد بگویید: من نمی توانم جزوه ام را به تو بدهم اما می توانی بیایی و و از آن یک کپی تهیه نمایی. 10. قبل از اینکه مثلا در میان جمع دوستان و یا فامیل حاضر شوید وشروع به صحبت کنید ، خود را آرام سازید؛ مثلا با چند تنفس عمیق دیافراگمی برخودتان مسلط شوید و آنگاه سعی نمایند بیانات خود را بصورت آرام، مودبانه ولی قاطعانه مطرح کنید. 11. مسالة دیگری که باید به آن توجه داشته باشید اینست که یکی از دلایل گرفتار شدن افراد در دام بی جرأتی، رودربایستگی و انفعال، عدم آگاهی آنها ازحدود حقوق خود و دیگران است؛ لذا موقعیت هایی را که در آنها ناجرأت مندانه عمل می‌کنید، شناسایی کنید و سپس با تحلیل منطقی این موقعیت ها، خود را برای مواجهه صحیح و جرأت مندانه در موقعیت مشابه بعدی آماده کنید. 12. گسترش ارتباطات اجتماعی با اقوام و خویشاوندان و دوستان؛ باید تدریجا و با برنامه ریزی رویة زندگی خود در عرصه اجتماعی را عوض کنید تا وضع روحیتان کم کم بهبود یابد. مثلا با خود قرار بگذارید که به دید و بازدید خویشاوندان بروید اما در اوایل بیش از ده دقیقه توقف نداشته باشید و کم کم مدت آن را بیشتر کنید. 13. در صورت امکان سعی کنید حتما در کارگاه های عملی آموزش مهارت جرأت مندی شرکت کنید؛ زیرا شرکت در این کلاسها می تواند بصورت محسوسی جرات مندی شما را افزایش دهد. 14. راهکار دیگر، تقویت اراده است؛ افراد کمرو بخاطر پایین بودن اراده، توان انجام برخی از کارها را ندارند، در حالیکه اگر اراده تقویت شود به راحتی قادر به انجام آن کار خواهند بود. البته ضعف اراده می تواند علل مختلفی داشته باشد که باید ملاحظه و بررسی گردد تا راهکار مناسب تجویز گردد. 15. اضطراب جزء جدایی ناپذیر کمرویی است ویکی از روشهای مهم در درمان کمرویی، شناخت کانون اصلی اضطراب است؛ بدین معنی که شخص باید شناسایی کند که در چه موقعیت هایی اضطراب به او روی می آورد تا با مطرح کردن آن به یک مشاور مبادرت به درمان آن نماید. 16. استفاده از روش ریلکسیشن می تواند تاثیر بسزایی در کاهش تنش حاصل از اضطراب داشته باشد. لذا توصیه می شود این روش را تحت نظر یک مشاور فرا گیرید و قبل از ورود به کانون های اضطراب، بکار گیرید. 17. می توانید از طریق الگو گیری از افراد جرأت مند (اسرتیو) کم کم به این مشکل خود فایق آیید. مثلا ملاقات با اشخاص جرأت مند، رفت و آمد داشتن با آنها، دیدن فیلمها و یا خواندن داستانهایی در این زمینه. 18. ارتباط با خدا، در بالا بردن آرامش و زدودن اضطراب که نقش مهمی در تداوم ناجرأت مندی دارد بسیار موثر است. 19. ورزش کردن عامل مهمی در تقویت اراده است و ضعف اراده که از ریشه های کمرویی است را کاهش می دهد. به این نکته توجه داشته باشید که کلید حل مشکل این گونه افراد، تمرین و تمرین و تمرین آن ‌چیزهایی است که گفته شد. و همیشه به یاد داشته که علی علیه السلام فرموده است : از بزدلی و ناجرأت ورزی بپرهیزید که ننگ و نقص است.( منتخب میزان الحکمه روایت 1046) همچنین توجه به مفهوم دیگری در زمینه مشکل شما ضروری به نظر می رسد. ابتدا در درون خود بررسی کنید و ببینید چقدر از رفتارهای شما با علایم زیر همراه است : - در موقعیت هایی که مرکز توجه نیستید، ناراحتید و در رنج و مشقت به سر می برید. - مشخصه تعامل تان با دیگران رفتار نامتناسب است. - ابراز احساسات به سرعت تغییر کرده و سطحی است. - همواره در پی جلب توجه دیگران هستید. - سبک تکلم به نحوی افراطی مبتنی بر حدس و گمان و فاقد جزئیات است. - خودنما و نمایشی هستید و در ابراز احساساتتان مبالغه می‌کنید. - القا پذیرید؛ یعنی به راحتی تحت تاثیر افراد یا موقعیت ها قرار می گیرید. - روابط را خودمانی تر از آنچه واقعا هستند، می پندارید. موارد بالا همگی نشانه هایی از اختلال هیستریایی یا نمایشی می باشد که جلب توجه دیگران یکی از علائم حتمی آن است. نیاز شدید شخصیت های نمایشی به توجه دیگران نوعی دفاع در برابر عزت نفس شکننده و متزلزل زیربنایی آنهاست. از آنجا که عزت نفس پایین است و مطمئن نیستند که نزد دیگران جاذبه دارند و چون احساس دوست داشتنی بودن نمی کنند، سعی دارند تا خود را مطمئن و آرام سازند. «نیاز به توجه مثبت و احترام» در انسان یک نیاز عمومی و بسیار جدی و شایع است؛ یعنی نیاز فرد به احترام، همدردی، گرمی و عشق از جانب دیگران؛ ولی گاهی جلب توجّه دیگران از آن محدوده طبیعی خارج می شود؛ یعنی همه ما برای زندگی کردن مجبوریم نظر رئیس، معلم، دوست و همسر خود را جلب کنیم تا بتوانیم توانایی های خود را به آنها نشان دهیم و در کنار این کار، هم زمینه تعامل و هم زمینه پیشرفت خود را فراهم نماییم ؛ اما گاهی مشاهده می شود که کسی بیش از حد برای جلب توجّه دیگران تلاش می کند. البته رفتارهای انسان، بسیار پیچیده هستند و نمی شود در مورد همه افراد به یک گونه قضاوت نمود ؛ اما گاهی بعضی علل، فراگیرند. مثلاً مشکل «خود کم بینی» در بعضی مواقع می تواند به عنوان علت برای این رفتارهای نمایشی باشد؛ یعنی تلاش به شیوه هایی متفاوت برای جلب توجّه شخص خاص یا گروهی خاص، که گاه این تلاش در سطح جامعه نیز شکل می گیرد. البته اشتباه نشود، احساس خود کم بینی در حدّی مفید است، چرا که اگر این احساس نباشد، دیگر کسی برای کامل شدن و بهتر شدن تلاش نمی‌کند. به همین دلیل تا وقتی این احساس، باعث تلاش و کوشش شود، مطلوب و حتی مورد نیاز است. اگر «جلب توجّه دیگران» حالت افراطی پیدا کرد و این امر به خاطر عقده حقارت و خودکم بینی باشد، یعنی شخص و دیگران به گونه ای متوجه این امر بشوند (مخصوصا خود آن فرد)، در این صورت، یک وظیفه به عهده خود اوست که با مراجعه به مشاوری آگاه و متخصص، در پی حل مشکل خویش باشد. پی نوشت : [1] درمان ناهنجاریهای روانی /دکتر سید جلال یونسی/ دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی/ص 13 نویسنده : غلامرضا مهرانفر .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه