اقسام حرص را نام برده و توضیح دهید ؟

اقسام حرص: الف ) حرص زشت و ویرانگر ب ) حرص زیبا و ارزشمندالف ) حرص زشت و ویرانگرعلاقه بی حد و حساب به جمع آوری ثروت و رغبت شدید به اندوختن اموال نیرومندترین و مشهورترین قسم از حب دنیاست. پول دوستی بی پایان و ثروت اندوزی بی نهایت علت غرق شدن در دنیاگرایی و عامل هلاکت و نابودی است(2).امام رضا علیه السلام فرموده اند: ایاکم و الحرص والحسد فانهما اهلکاالامم السابقه(3). از حرص و حسد بپرهیزید و دوری کنید همانا آن دو امت های پیشین را هلاک و نابودکرده اند. مطابق این حدیث رضوی زیان حرص آن قدر زیاد است که منتهی به هلاکت امت هاشده و می شود. حرص در رفاه طلبی و سرمایه داری و افزون خواهی های مادی عمومی تنها افراد را نابود نمی کند بلکه عامل نابودی امت ها و حکومت ها و تمدن هاست.با دعوت به زهد و قناعت و تقوا و بازداشتن مردمان از روی آوردن به انباشت ثروت و کالا و مبارزه با زرق و برق دنیا و تجمل گرایی و تشریفات دنیوی می توان قدری حرص آنان را محدود و کنترل نمود.علاقه شدید و تمایل فراوان به ثروت و سرمایه عامل آلودگی انسان ها به روش های کثیف و راه های ننگین و ابزارهای پلید برای رسیدن به هدف های مادی است و باعث سقوط فرد و جامعه می شود. رباخواری دزدی رشوه خواری ظلم اقتصادی قتل قاچاق فروشی غارت و چپاول اموال عمومی خودفروشی جاسوسی رواج فحشا کم فروشی غش زدن فریبکاری و... راه کارهایی است که حریص با آن ها به جمع آوری مال و ثروت می پردازد. بنابراین حرص موجب پیدایش و گسترش فساد اقتصادی و در نهایت سقوط اخلاقی و هلاکت است. حرص فضیلت ها و مکارم و ارزش های اخلاقی را از بین می برد. این لوازم ایجابی و سلبی حرص که همواره با حرص است و از آن جدا نمی شود عوامل و علل هلاکت امت هاست. امام رضا علیه السلام نیز با آگاهی و شناخت این لوازم تفکیک ناپذیر حرص مسلمانان را از حرص برحذر داشته و اثر نهایی حرص ورزی عمومی را که هلاکت امت ها است بیان کرده اند.در حدیث دیگر امام رضا علیه السلام فرموده اند: لاتحدثوا انفسکم بالفقر ولا بطول العمرفانه من حدث نفسه بالفقربخل و من حدثها بطول العمر حرص(4). به خودتان از فقر و طول عمر سخن مگوئید هرکس به خودش از فقر سخن بگوید بخیل شود و هرکس به آن از طول عمرسخن گوید حریص گردد.مطابق این حدیث رضوی ترس از فقر عامل بخل است و وحشت از ناداری دستان انسان را می بندد و او را از سخاوت و انفاق در راه خدا محروم می نماید. سخن گفتن از طول عمر نیز انسان را حریص بار می آورد. تلقین عمر طولانی به نفس رام نشدنی موجب افزایش روحیه دنیاگرایی و خودخواهی انسان می گردد و علاقه شدید به جمع آوری مال و ثروت و پاسداری از آن انسان را از خدا و کار برای آخرت باز می دارد.محمدبن اسماعیل بن بریع گفته است امام رضا علیه السلام فرمود: لا یجتمع المال الا بخصال خمس: ببخل شدید و امل طویل و حرص غالب وقطیعه الرحم و ایثارالدنیاعلی الاخره(5). مال جز با پنج خصلت جمع نمی شود: بخل شدید و آرزوی طولانی و حرص غالب و قطع رحم و برتری دنیا بر آخرت.بدیهی است علاقه شدید به مال موجب جمع آوری ثروت می گردد. آدم حریص تمام هدف زندگانی اش گردآوری ثروت است و از هر راه نادرست و با هر وسیله کثیف و ابزار پلید برای رسیدن به همین هدف شب و روز تلاش می کند و در آخر عمر ثروت فراوان به دست آمده از راه های حرام را برای بهره برداری دیگران می گذارد و می رود. حرص زیبا و ارزشمندحرص برای ثروت دنیا ریاست قدرت شهوت و برای جلوه ها و مظاهر دنیاگرایی و در یک جمله حرص برای خود حرص حیوانی پلید منکر و از رذایل اخلاقی است اما حرص برای دیگران و دلسوزی و علاقه شدید به کمک مالی به دیگران و قضای حوائج مومنان و سودرسانی به آنان وحل مشکلات انسان ها و هدایت و نجات آنان حرص ارزشمند زیبا معروف و از فضایل و مکارم اخلاقی است.سیره و رفتار پیامبر خدا صلی الله علیه وآله و سلم واهل بیت علیهم السلام بهترین سرمشق و نمونه برای بشریت در این نوع از حرص زیبا و ثمربخش است. امام رضا علیه السلام هم خود پیشگام در چنین حرصی بوده اند. هم مسلمانان را به آراستگی به آن فراخوانده وفرموده اند: احرصوا علی قضا حوائج المومنین وادخال السرور علیهم و دفع المکروه عنهم(6). بر قضای حوائج مومنان و خوشحال نمودن آنان و برطرف نمودن مکروه و بدی از آنان حریص باشید.این سخنان گهربار امام رضا علیه السلام برای همیشه زنده و راهگشاست و در جهان امروز و در جامعه اسلامی آثار فوری کاربردی فراوانی در توسعه اقتصادی و پیشرفت مادی و معنوی و سعادت امت اسلامی دارد. در این حدیث شریف رضوی مسلمانان جهان امر به حرص شده اند و امام هشتم علیه السلام از آنان دعوت کرده اند که حریص باشند. اما نه حریص بر جمع آوری ثروت برای خویش بلکه حریص بر کمک و یاری مومنان و بندگان خدا برای سه کار: “قضای حوائج آنان” و “شادکامی قلبی آنان” و “دفع هرگونه بدی از آنان”. اگر مسلمانان جهان خود را متعهد بدانند قدم کوچکی در این مسیر بردارند و جهت گیری حرص خود را با این سه کار هماهنگ نمایند مشکلات جهان اسلام در همه کشورها و به ویژه فلسطینیان به سرعت و به آسانی حل می گردد. حرص بر انجام حاجات مومنانعلاقه شدید به قضای حاجات مومنان و تمایل زیاد به برطرف نمودن نیازهای مومنان نیازمند به خودسازی و تهذیب نفس است. تبدیل حرص مادی و خوددوستی انسان به علاقه جدی و شدید به رفع مشکل مادی دیگران و انجام کارهای دیگران و تامین نیازهای اقتصادی مومنان تحول ارزشمند در جهت گیری و متعلق حرص است و امام رضا علیه السلام پیروان خویش را به همین تحول بزرگ روحی فرمان داده و فراخوانده اند.این که انسان با علاقه فراوان کوشش کند حاجت برادر مومن خویش را برآورده کند و از او دستگیری نماید بسیار ارزشمند و زیباست. دویدن و تلاش بی پایان در راه مشکل گشایی مومنان و حاجت روایی آنان امر و دستور امام رضا علیه السلام در این رهنمود جاویدان الهی است.امام رضا علیه السلام در جای دیگر فرموده اند: لایتم عقل امر مسلم حتی تکون فیه عشرخصال:... لایسام من طلب الحوائج الیه(7). عقل انسان مسلم کامل نمی شود تا این که ده خصلت در او باشد:... از حاجت خواستن مردم از او ناراحت و خسته نگردد. براساس این گفتار امام هشتم علیه السلام خوشنودی و نشاط در راه روانمودن حاجات مردم از نشانه های کمال عقل هر مسلمان است. روی آوردن مردم به انسان برای طرح نیازهای گوناگون خویش نباید او را ناراحت و عصبانی نماید زیرا کمال عقل در تلاش برای پاسخ درست به نیازهای مردم و تامین حاجت های آنان است.در حدیث دیگرامام رضا علیه السلام فرموده اند: التوددالی الناس نصف العقل(8). اظهار دوستی با مردم نیمی از عقل است. برطبق این حدیث مهرورزی نسبت به مردم و رعایت لوازم مهرورزی آن قدر ارزش دارد که نشانه بزرگ خردورزی و برابر با نصف عقل است.در حدیث دیگر امام رضا علیه السلام فرموده اند: اجل الخلائق واکرمهااصطناع المعروف واغاثه الملهوف و تحقیق امل الامل و تصدیق رجا الراجی والاستکثار من الاصدقا فی الحیاه والباکین بعد الوفاه(9). بزرگ ترین و گرامی ترین صفت ها نیکی کردن به دیگران و پناه دادن به بی پناهان و فریادرسی غمدیدگان و رنجدیدگان و تحقق بخشیدن آرزوی آرزومندان و امید امیدواران و افزون ساختن دوستان در زندگی و گریه کنندگان پس از مرگ است. آن چه در این حدیث رضوی جلیل ترین و گرامی ترین صفت ها شناخته شده از مظاهر و آثار حرص در برآورده نمودن حاجت های مومنان است.امام هشتم علیه السلام در رهنمودی دیگر فرموده اند: عونک للضعیف افضل من الصدقه(10). کمک توبه ضعیف ویاری ناتوان بهتر از صدقه است. به حکم این حدیث رضوی هرچه صدقه ثواب داشته باشد یاری ناتوان بالاتر از آن را دارد.در حدیث دیگر امام رضا علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم چنین نقل کرده اند: راس العقل بعدالایمان بالله التودد الی الناس و اصطناع الخیرالی کل بروفاجر(11). سرعقل پس از ایمان به خدا مهربانی نمودن به مردم و نیکی و دوستی و خیرخواهی برای هر نیکوکار و بدکاراست. ب ) حرص بر مسرور و خوشحال نمودن مومنانحرص بر وارد نمودن سرور بر دل مومنان نیز دستور امام رضا علیه السلام است. علاقه شدید به خوشحال نمودن مومنان ازمکارم اخلاقی است. حرص برادخال سرور و سعی و کوشش در جهت خشنودی و سرور مومنان و شادکامی قلبی آنان یک اصل ارزشمند در فرهنگ رضوی است. قطعا انسان با ایمان تنها از کارهای خوب و انجام معروف خوشحال می گردد.او هرگز از منکرات و گناهان و کارهای زشت شاد و خوشحال نمی شود. بنابراین فرمان به مسرور نمودن قلبی مومنان فرمان بر انجام کارهای معروف و اقدامات مشروع و ارزشمند و تلاش در راه تامین حاجت های معقول و شرعی انسان های باایمان است. حرص بردفع مکروه از مومنانمکروه هر کار بد زشت و نفرت آور است امام رضا علیه السلام حرص بر دفع مکروه از مومنان را خواستار شده و مسلمانان را بر آن تشویق نموده اند. علاقه شدید به بازگرداندن مکروه از مومنان و مهار بدی ها و اعمال نفرت آور نسبت به آنان از صفت های زیبا و از اقسام حرص مقدس و ممدوح است. هر مسلمانی باید هر آن چه را برای خویش بد می شمارد برای مومنان جهان بد بشمارد و خود در برخورد با مومنان انجام ندهد و اگر دیگران نیز انجام دادند اقدام بر دفع بدی و مکروه از آنان بنماید. تمایل فراوان به این که به هیچ مومنی بدنگذرد و هیچ مومنی بد نبیند حرص پاک و پسندیده است. نتیجه گیریحقیقتی که با دقت و تامل در احادیث رضوی معطوف به نکوهش و ستایش حرص روشن می شود این است که حرص مطلقا بد نیست. تنها با حرص دنیوی و علاقه شدید به مال و ثروت دنیا و مظاهر پلید آن که مانع رشد رستگاری و سعادت و مهرورزی به انسان هاست باید مبارزه کرد و آن را کنار گذاشت اما حرص اخروی و تمایل به مهربانی و مهرورزی به بندگان خدا و علاقه فراوان به قضای حوائج مومنان و سرور آنان و دفع مکروه و بدی از آنان. همواره ارزشمند و مقدس و نشانه ایمان به خدا و کمال است. بنابراین ماپیروان امام رضا علیه السلام باید شیفته خدمت باشیم نه تشنه ثروت !. پی نوشتها:2 ـ النراقی محمد مهدی جامع السعادات موسسه الاعلمی للمطبوعات لبنان بیروت جامعه النجف الدینیه چاپ چهارم بی تا ج 2 ص 102 و ص.1033 ـ علامه مجلسی محمدباقر بحارالانوار الجامعه لدر راخبارالائمه الاطهار علیهم السلام موسسه الوفا بیروت چاپ سوم 1403 ه ق 1982 م ج 78 ص 3464 ـ علامه مجلسی بحارالانوار ج 78 ص 3465 ـ شیخ صدوق ابی جعفر محمدبن علی بن الحسین قمی ابن بابویه عیون اخبارالرضا علیه السلام ترجمه حمیدرضا مستفید و علی اکبر غفاری درالکتب الاسلامیه تهران چاپ اول 1380 ج 1 ص 5666 ـ علامه مجلسی بحارالانوار ج 78 ص 3477 ـ الحرانی حسن بن علی بن الحسین بن شعبه تحف العقول موسسه النشر الاسلامی قم چاپ اول بیتا ص 442 علامه مجلسی بحارالانوار ج 78 ص 3368 ـ ابن شعبه حرانی تحف العقول ص 443 علامه مجلسی بحارالانوار ج 78 ص 3359 ـ الحلوانی ابوعبدالله الحسین بن محمدبن الحسن نزهه الناظر و تنبیه الخاطر تحقیق و ترجمه عبدالهادی مسعودی دارالحدیث قم چاپ اول 1383 ص 206 و ص 207 علامه مجلسی بحارالانوار ج 78 ص 35510 ـ شیخ صدوق عیون اخبار الرضا علیه السلام ج 2 ص 31 و ص 3211 ـ شیخ صدوق عیون اخبار الرضا علیه السلام ج 2 ص 35 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه