اولین سؤال در روز قیامت از چیست؟ روایات با همدیگر اختلاف دارد در روایتی اولین سوال نماز، در دیگری اخلاق خوب و در حدیث دیگر راه صرف عمر ذکر شده است، کدام امر سؤال اول است؟

مقدمه: از جمله چيزهايي که بايستي به آن اعتقاد داشت و جزء ضروريات مذهب شيعه است و قرآن کریم به آن تصريح نموده سئوال از انسان در آخرت است. در روايات متعدد اهل بيت ـ عليهم السلام ـ به آن اشاره کرده و بعضي از موارد و مواقف سئوالات را ذکر نموده اند. از امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده است که فرمود: شيعه ما نیست کسی که سه چیز را انکار کند: «معراج، سئوال در قبر و شفاعت را». از روايات استفاده می‌شود که در مواقف متعددي مانند قبر، برزخ و قيامت از انسان سئوال مي شود. به طور کلی می‌توان پرسش‌های عالم دیگر را به دو دسته تقسیم کرد: سوالات در قبر و سوالات در قیامت. الف: سئوالات قبر و برزخ 1. در احاديث آمده است که نکير و منکر بر انسان در قبر وارد مي شوند و سئوال مي کنند که پروردگارت کيست، دينت چيست، نبي و رسول تو چه کسي است و امامت کيست؛ اگر اين ها را جواب داد پرسيده مي شود که چگونه اينها را دانستي. زماني که فاطمه بنت اسد مادر امير المؤمنين ـ عليه السلام ـ از دنيا رفت او را دفن کردند و مردم در حال برگشتن بودند، که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ خطاب به فاطمه بنت اسد فرمود پسرت، پسرت، پسرت نه جعفر و نه عقيل بلکه پسرت علي بن ابي طالب، از سبب اين جمله از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ سئوال شد، فرمود: دو فرشته الهي بر او نازل شدند از رب و نبي او پرسيدند که جواب داد، از ولي و امام او پرسيدند به او گفتم که پسرت علي ـ عليه السلام ـ است. 2. در بعضي از روايات اوّلين سئوال قبر را پرسش از پروردگار، دين، رسول، کتاب، امام، عمر و مال شمرده شده است، چنان چه نقل شده است، امام سجاد ـ عليه السلام ـ هر جمعه در مسجد پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مردم را موعظه مي کردند و سئوال نکير و منکر را امتحاني سخت دانسته که در قبر انجام مي شود و مي فرمود اوّلين چيزي که از شما سئوال مي شود پرسش از پروردگاري است که آن را عبادت کرده اي، از رسولي که به سوي شما فرستاد، از ديني که متدين به آن بودي، از کتابي که تلاوت نمودي و از امامي که پيروي کردي و دينش را پذيرفتي. سپس از عمر مي پرسند که در چه چيزي فنا کردي و مال و ثروت را از چه راهي کسب کردي و در چه راهي مصرف نمودي؛ پس نظر به نفس خود بيفکنيد و خود را قبل از اين امتحان و آزمايش آماده نماييد. 3. در بعضي از روايات آمده که از فروع دين نیز سؤال مي شود: امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود: در قبر از پنج چيز از انسان سئوال مي شود: نماز، زکات، حج، روزه و ولايت اهل بيت ـ عليهم السلام ـ در احاديث ديگري همين موارد را از اولين سئوالات شمرده شده است. 4. سئوال هاي برزخي از امور کلي مانند توحيد، نبوت، دين و قبله است امّا سئوال هاي معاد و قيامت از کلي و جزئي است و در آنجا از همه چيز حتي از ظرايف اعمال و انديشه و نيت پرسش خواهد شد. ب: سئوالات قيامت 1. ولايت امام علي ـ عليه السلام ـ است. پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در تفسير آيه وَقِفُوهُمْ إِنَّهُم مَّسْئُولُونَ. آنها را متوقف سازيد که بايد بازپرسي شوند. فرمود: يعني از «ولايت علي بن ابي طالب ـ عليه السلام سؤال می‌شودـ ». 2. عمر، جواني، مال، حب اهل بيت ـ عليهم السلام ـ . پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: «لا تزل قدم عبد يوم القيامه حتي يسأل عن اربع: عن عمره فيما افناه و شبابه فيما ابلاه و عن ماله من اين کسبه و فيما انفقه و عن حبنا اهل البيت». شخص در روز قيامت گامي بر نمي دارد مگر آن که از چهار چيز از او سئوال مي شود: از عمر که چگونه گذرانده است، از جواني که چگونه مصرف کرده است، از مالش که از چه راهي به دست آورده و در چه راهي خرج کرده است و از محبت ما اهل بيت. 3. از نعمت هاي الهي. خداوند متعال مي فرمايند: ثم لتسئلن يومئذ عن النعيم «سپس در آن روز همه شما از نعمت هايي که داشته ايد سئوال خواهيد شد». از ظاهر سياق بر مي آيد که مراد از نعيم مطلق نعمت ها است يعني هر چيزي که کلمه نعمت بر آن صادق باشد پس هر انساني از هر نعمتي که خداوند به او داده بازخواست خواهد شد. نعيم يک معني بسيار گسترده دارد که همه مواهب الهي را اعم از معنوي مانند دين و اسلام و قرآن و ولايت، و انواع نعمت هاي مادي را اعم از فردي و اجتماعي شامل مي شود منتها نعمت هايي که اهميت بيشتري دارند مانند نعمت ايمان و ولايت که بيشتر از آنها سئوال مي شود که آيا حق آنها ادا شده يا نه؟ جمع بندي مطلب در نتیجه رواياتي که در مورد سئوالات آخرت آمده، به چند دسته تقسيم مي شوند. دسته اوّل: روايات مربوط به عقايد و اصول دين؛ دسته دوّم: روايات مربوط به فروع دين و کردار؛ دسته سوم: روايات مربوط به نعمت هاي الهي.. اولين سئوال در آخرت حال اولین سوال در آخرت کدام است؟ پاسخ آن است: 1. از روايات بر مي آيد منظور از اوّلين سئوال ترتيب عادي سئوال نيست بلکه منظور اوّلين مرحله از باز خواست است و ابتدائي ترين سئوالاتي است که از انسان مي شود در بعضي روايات اوّلين سئوال را توحيد و رسالت و بعضي ديگر محبت اهل بيت ـ عليهم السلام ـ و در بعضي ديگر نماز و يا زکات و در بعضي ديگر عمر و جواني و ثروت انسان است. 2. مي توان گفت که منظور اين است که اوّلين سئوالات از عقايد عبارتند از توحيد، نبوت و امامت... .اوّلين سئوالات از فروع دين عبارت است از سئوال از نماز، روزه، حج، زکات و ولايت و اوّلين سئوالات از نعمت هاي معنوي نبوت و امامت و از نعمت هاي مادي سئوال از عمر و جواني و مال و ثروت مي باشد. 3. مواردي که در احاديث به عنوان اوّلين سئوال در آخرت ذکر شده از باب مصاديق مهم براي سئوالات کلي مي باشد که به خاطر اهميت آنها ابتداء از انسان پرسيده مي شود. 4ـ تفاوت اولين سئوال که در روايات به آن اشاره نموده اند به دليل تعدد مکان ها و منازل سئوال بعد از مرگ است. به اين معني که منظور از اوّلين سئوال در برخي از روايات اوّلين سئوال در عالم قبر و برزخ و اوّلين سئوال در برخي ديگر اوّلين سئوال در قيامت است. پس اختلافي در روايات نيست بلکه منظور اين است که مکان سئوال متعدد است و اوّلين سئوالات از عقايد و اعمال و نعمت ها است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه