چنین تقسیم بندی رواج نداشته و دارای ایراداتی است و تنها برخی نویسندگان به آن اشاره نموده اند به عنوان نمونه یکی از نویسندگان معتقد به نظریه ولایت انتخابی مقیده فقیه می نویسد: « (ولایت فقیه به مفهوم خبری به معنای این است که فقهای عادل از جانب شارع بر مردم ولایت و حاکمیت دارند چه مردم بخواهند و چه نخواهند،و مردم اساساً حق انتخاب رهبر سیاسی را ندارند؛ولی ولایت فقیه به مفهوم انشایی به معنای این است که باید مردم از بین فقیهان بصیر،لایق ترین فرد را انتخاب کند و ولایت و حاکمیت را به وی بدهند.

چنین تقسیم بندی رواج نداشته و دارای ایراداتی است و تنها برخی نویسندگان به آن اشاره نموده اند به عنوان نمونه یکی از نویسندگان معتقد به نظریه ولایت انتخابی مقیده فقیه می نویسد: « (ولایت فقیه به مفهوم خبری به معنای این است که فقهای عادل از جانب شارع بر مردم ولایت و حاکمیت دارند چه مردم بخواهند و چه نخواهند،و مردم اساساً حق انتخاب رهبر سیاسی را ندارند؛ولی ولایت فقیه به مفهوم انشایی به معنای این است که باید مردم از بین فقیهان بصیر،لایق ترین فرد را انتخاب کند و ولایت و حاکمیت را به وی بدهند. » (نعمت الله صالحی نجف آبادای،ولایت فقیه،حکومت صالحان،ص50.)و نیز می نویسد: « فقیهان عادلی که انتخاب نشده اند ولایت بالفعل ندارند،اگر چه صلاحیت ولایت داشته باشند،تنها فقیه منتخب مردم حق تصرف در کارهای عمومی را دارد! این ولایت محصول قرارداد طرفین است که بین مردم و ولی فقیه بسته می شود.ایجاب آن از طرف مردم و قبولش از طرف ولایت فقیه است.ولی فقیه در مقابل مردم متعهد است که طبق موازین اسلام عمل کند و در صورت تخلف،مردم او را توسط خبرگان ولایت عزل می کنند.»(همان , ص 51).و نیز می گوید:« فقیه منتخب تنها بر کسانی ولایت دارد که او را انتخاب کرده اند.» (همان ، ص 50).به موجب این نظریه،این دو مفهوم در ماهیت یکدیگر متفاوتند.زیرا در ولایت خبری،فقهای عادل از طرف خدا منصوب به ولایت هستند؛و در ولایت انشایی،مردم،فقیه جامع الشرایط را باید به ولایت انتخاب کنند.ولی به نظر می رسد این تقسیم بندی از اصل،بی اساس به نظر می رسد؛چرا که ولایت هرچه باشد انشایی است،خواه خداوند آن را انشا کند یا پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) و یا امامان (علیهم السلام)،مثلاً امام (علیه السلام) بفرماید: « اِنّی قَد جَعَلتُهُ حاکِماً » ؛ من (فقیهی را که دارای شرایط ایمان و تقوا است) به ولایت و حکومت نصب کردم.و یا (فرضاً) مردم انتخاب کنند،و برای او انشای ولایت و حکومت نمایند.هر دو انشایی است، و تفاوت در این است که در یک جا انشا حکومت از ناحیه ی خداست،و در جای دیگر از ناحیه ی مردم،و تعبیر به اخباری بودن در این جا نشان می دهد که گوینده ی این سخن به تفاوت میان اخبار و انشا دقیقاً آشنایی نداشته است،و یا اگر آشنا بوده،این تعبیرات را از روی مسامحه به کار برده است.تعبیر صحیح این است که ولایت در هر صورت،انشایی است و جزو مقاماتی است که بدون انشا تحقق نمی یابد،تفاوت در این است که انشای این مقام و موهبت ممکن است از سوی خدا باشد یا از سوی مردم.مکتب های توحیدی آن را از سوی خدا می دانند (و هرجا از سوی مردم باشد باز باید به اذن خدا باشد) و مکتب های الحادی آن را از سوی مردم می پندارند.بنابراین دعوی بر سر (اخبار) و (انشا) نیست،سخن بر سر این است که چه کسی انشا کند: خدا یا خلق؟ یا به تعبیر دیگر،مبنای مشروعیت حکومت اسلامی آیا اجازه و اذن خداوند در تمام سلسله مراتب حکومت است یا اجازه و اذن مردم؟مسلم است آن چه با دیدگاههای الهی سازگار می باشد،اولی است نه دومی. (مکارم شیرازی،پیام قرآن،ج10،ص59 و 60.)البته این سخن بدان معنی نیست که در حکومت اسلامی و نظام ولایت فقیه،مردم سهمی ندارند،بلکه سهمی عمده دارند،و علاوه بر نقش آنان در شکل گیری نظام اسلامی ، مشارکت در نظارت , همکاری و کارامدی آن ، همین که تشخیص واجدین اوصاف و شرایط و انتخاب اصلح به آنان و نمایندگان آنها واگذار شده،به معنای بها دادن به مردم و ارج نهادن به آرای عمومی است.پس حکومت اسلامی،با صرف گزینش مردم انجام نمی گیرد،بلکه با اذن خدا و در سایه ی رهنمود شرع،با دست مردم شکل می گیرد.( منبع : کتاب،ولایت فقیه در عصر غیبت،علیرضا رجالی تهرانی،انتشارات نبوغ،چ دوم،1383،صص225 تا 240) (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 3/100129452) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه