آیا واقعیت دارد که مردم بعد از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) مرتد شدند مگر سه یا چهار نفر، منظور از حدیث: «ارتدّ الناس بعد النبی الاّ ثلثه او اربعه» چیست؟

«ارتداد» در این روایت معنای خاص را داراست و لازم است در پاسخ به این حدیث، سند و متن آن مورد بررسی قرار گیرد: در سند این روایت افراد مجهول وجود دارد[ در میان افرادی که این حدیث به واسطه آنان نقل شده است، یحیی بن خالد به دلیل مجهول بودن، سهل بن زیاد و احمد بن محمد بن عیسی به دلیل ضعیف بودن و غیر قابل اعتماد بودن وجود دارد که سبب ضعیف شدن روایت شده است (رجال نجاشی، ص185، رقم490؛ شیخ طوسی، فهرست، ص42).] و ازاین رو این حدیث ضعیف شمرده می شود و غیرقابل اعتماد است.پذیرش ارتداد به معنای انکار ایمان برخی از چهره های شاخص صدر اسلام است؛ صحابه ای که شیعه و سنی بر بلندمرتبگی آنان اذعان داشتند که مرتد شمردن آنان سخت است. همچنین بعد از رحلت رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم)، جمع زیادی از بنی هاشم و غیر آنان، در مخالفت با اقدام صورت گرفته در سقیفه، در خانه علی(علیه السلام) تحصن کردند و خانه را جز با تهدید ترک نکردند که این امر نشان گر پایبندی عده ای از صحابه بر وصیت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و نفی ارتداد آنان است.[ ابن قتیبه، الإمامة و السیاسة، ج 1، ص 10- 12. تاریخ الطبری، ج 2، ص 442؛ تاریخ الیعقوبی، ج 2، ص124.] در کنار این روایت ضعیف، چند روایت دیگر نیز وجود دارد که برخی قابل اعتماد و صحیح است[ رجال الکشی، ص 11.] که علمای اسلام آن را تأویل می کنند.جز روایت مورد اشاره، و با عنایت به صحت برخی از روایات، «ارتداد» در روایتی چون «ارتد الناس الّا...»، به معنایی، غیر از خروج از دین تفسیر می شود[ بحوث فی الملل و النحل، ج 6، ص 425.].ارتداد به‌معنای بازگشت و یا تمرد از اوامر و نواهی الهی است و مراد حدیث آن است که آنان از بیعتی که با علی(علیه السلام) در روز غدیر بستند، بازگشتند و حق خلافت الهی علی(علیه السلام) را نادیده گرفتند و منظور از ارتداد، بی وفایی، تمرد، روی گردانی از ولایت و غدیر است؛ یعنی، مردم پس از وفات رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) روی گردان شدند و به عهد خود پایبند نماندند، مگر سه یا چهار نفر - سلمان، ابوذر، مقداد و عمّار -. روایت ذیل، تأییدی بر انتخاب معنای بی وفایی و پیمان شکنی برای ارتداد است؛ امام باقر(علیه السلام) فرمود:«عده ای از مهاجرین و انصار و دیگران نزد امیرمؤمنان(علیه السلام) آمدند و گفتند: قسم به خدا تو امیرمؤمنانی ! سوگند به خدا سزاوارترین فرد به این مقام شما هستید! دستان خود را جلو آور تا با شما بیعت کنیم و قسم به خدا خود را قربانی رکاب تو خواهیم ساخت. امام در پاسخ فرمود: اگر شما بر این ادعا صادق هستید فردا با سرهای تراشیده نزدم آیید. فردا جز امیرمؤمنان(علیه السلام)، سلمان، مقداد و ابوذر، کسی سر خود را نتراشید!»[ رجال الکشی، ص 8.]. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه