یکی از مسائلی که منجر به ایجاد مشکل در موضوعی می شود نداشتن تصوری صحیح و درست از واژه های آن مطلب است. در اینجا نیز ما با مشکلی در ناحیه تصورات مواجهه هستیم و با روشن ساختن مفهوم تصوری مورد نظر می توان مساله را حل نمود. ما نیز در اینجا با بررسی مفهوم «جبار » که یکی از صفات خداست و ارائه تصوری صحیح از آن وارد بحث و گفتگو می شویم تا در نهایت مساله روشن گردد.

یکی از مسائلی که منجر به ایجاد مشکل در موضوعی می شود نداشتن تصوری صحیح و درست از واژه های آن مطلب است. در اینجا نیز ما با مشکلی در ناحیه تصورات مواجهه هستیم و با روشن ساختن مفهوم تصوری مورد نظر می توان مساله را حل نمود. ما نیز در اینجا با بررسی مفهوم «جبار » که یکی از صفات خداست و ارائه تصوری صحیح از آن وارد بحث و گفتگو می شویم تا در نهایت مساله روشن گردد. (الْجَبَّارُ) : این واژه که از ماده جبر گرفته شده، گاه به معنى قهر و غلبه و نفوذ اراده مى آید، و گاه به معنى جبران و اصلاح، و راغب در مفردات هر دو معنى را به هم آمیخته، مى گوید: اصل جبر ، اصلاح کردن چیزى است با غلبه و قدرت. این واژه هنگامى که در مورد خداوند به کار رود بیانگر یکى از صفات بزرگ او است که با نفوذ اراده و کمال قدرت به اصلاح هر فسادى مى پردازد، و هر گاه در مورد غیر او به کار رود معنى مذمت را دارد، و به گفته راغب به کسى گفته مى شود که مى خواهد نقصان و کمبود خود را با ادعاى مقاماتى که شایسته آن نیست جبران کند، این واژه در قرآن مجید در ده مورد به کار رفته که نه مورد آن در باره افراد ظالم و گردنکش و مفسد است، و تنها یک مورد آن در باره خداوند قادر متعال (آیه مورد بحث) مى باشد. تفسیر نمونه، ج 23، ص: 554 بنا بر این منظور از آیه مور هُوَ اللَّهُ الَّذِی لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ 23- او خدایى است که معبودى جز او نیست، حاکم و مالک اصلى او است، از هر عیب منزه است، به کسى ستم نمى کند، به مؤمنان امنیت مى بخشد، و مراقب همه چیز است، او قدرتمندى است شکست ناپذیر که با اراده نافذ خود هر امرى را اصلاح مى کند، او شایسته بزرگى است. خداوند منزه است از آنچه شریک براى او قرار مى دهند.[پایان کد انتخابی]همانطور که ذکر شد جبار از دو ماده می تواند باشد : یکی از ماده جبران . در این صورت جبار یعنی آن که کم و کسرهایی را که پیدا می شود جبران می کند. در دعاها به این مضمون خیلی اشاره شده است: «یا جابر العظم الکسیر» (دعای جوشن کبیر (مفاتیح الجنان)، فقره/ 80) یا «یا جابر کل کسیر» که آن معنی اعمی دارد: ای خدایی که هر شکستگی را تویی که جبران می کنی. جبران کردن، خودش یک اصلی است در عالم. خدای متعال جبار است به معنی اینکه جبران کننده است و این حالت جبرانی کنندگی - حال اگر انسان را در نظر بگیریم - در جمیع شؤون زندگی انسان هست. خود قبول توبه مظهر جباریت خداوند است. گناه به منزله شکستگی در روح انسان است، به منزله قطعه قطعه شدن و پاره شدن روح انسان است. اگر بنا بود یک چیز همین قدر که شکست برای همیشه شکسته باقی بماند، خیلی کارها زار بود. ولی همین قدر که انسان به درگاه الهی برود و توبه و استغفار کند خدای متعال به آن لطف خودش، به آن جباریتی که دارد اصلاحش می کند، از نو رفویش می کند مثل فرشی که سوراخ شده باشد، بعد رفوگر ماهر بیاید آن را دقیق رفو کند بشود « التائب من اللذنب کمن لا ذنب له؛ آنکه از گناه توبه می کند مانند کسی است که گناهی نکرده است» (اصول کافی جلد 4، باب توبه، حدیث/10 ). معنای دیگر جباریت همان قهاریت است، یعنی قدرت محض، قاهریت محض، یعنی همه چیز در زیر سلطه اوست، فوق همه چیز است («و هو القاهر فوق عباده» انعام/18و61). خداوند در قرآن کریم می فرماید: فرمان خدا را رها کرده و از فرمان هر جبار عنیدى پیروى مى کردند «و اتبعوا امر کل جبار عنید».( هود، 59) چه گناهى از این گناهان بالاتر، ترک ایمان، مخالفت پیامبران و گردن نهادن به فرمان جباران عنید. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه