لطفاایات وروایات درباره اخلاص ویقین میگین؟

الف ) اخلاص اخلاص ضد ریا (طلب منزلت و مقام در قلب هاى مردم به وسیله عبادات و طاعات خداوند متعال. این گونه ریا که در مقابل اخلاص در نیت مطرح می شود، به لحاظ شرعی شرک در عبادت و حرام است و سبب باطل شدن عبادت نیز مى شود ) است و آن عبارت است از خالص ساختن و قصد از غیرخدا و پرداختن نیت از ماسوى اللّه ، (معراج السعاده، ملا احمد نراقى، بحث اخلاص).امام صادق(ع) مى فرمایند: «لابد للعبد من خالص النیه فى کل حرکه و سکون اذ لو لم یکن بهذا المعنى یکون غافلاً والغافلون قد وصفهم الله تعالى بقوله: ان هم الا کالانعام بل هم اضلّ و قال: اولئک هم الغافلون...؛ براى بنده (خدا) در هر حرکت و سکونى از خالص ساختن نیت (براى خدا) چاره و گریزى نیست زیرا اگر چنین نباشد غافل است و غافلان را خداوند تعالى اینگونه توصیف فرموده: اینان مانند چهارپایان بلکه گمراه تر هستند و نیز فرموده: اینان همان کسانى هستند که غافلند»، (میزان الحکمه، محمد محمدى رى شهرى، ج 3، روایت 4748)آیاتآیه های قرآنی بسیاری در این موضوع وارد شده است که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم:1. «قُلْ إِنّی أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللّهَ مُخْلِصًا لَهُ الدِّینَ؛ بگو همانا من مأمورم که خدا را پرستش کنم و دینم را برای او خالص گردانم». (زمر: 11)2. «وَ ادْعُوهُ مُخْلِصینَ لَهُ الدِّینَ؛ بخوانید خدا را از سر اخلاص و در هر عبادت رو به سوی او آرید». (اعراف: 29)3. «قُلِ اللّهَ أَعْبُدُ مُخْلِصًا لَهُ دینی؛ بگو من خدای را می پرستم و دینم را خاص و خالص برای او می گردانم». (زمر: 14)4 . قالَ فَبِعِزَّتِکَ َلأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعینَ إِلاّ عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصینَ. (ص: 82 ـ 83) به عزت و جلال تو قسم که خلق را تمام گمراه خواهم کرد، مگر خاصان از بندگانت که برای تو خالص شدند. روایات روایات زیادی در این موضوع وارد شده است که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم:1ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»:اَفضَلُ العَملِ ما اُریدَ بِهِ وَجةَ اللهِ.اَفضل اعمال آن عملی است که تنها برای رضای خدا باشد. (فهرست غرر، ص 96)2ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:بِالاِخلاصِ یتفاضَلُ مراتِبُ المؤمنین.به وسیلة حقیقت اخلاص است که درجات مؤمنین بر یکدیگر برتری و رفعت پیدا می‌کنند. (میزان‌الحکمة، ج 3، ص 57)3ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»:تَصفِیةُ العَمَلِ اَشدُّ مِنَ العَمَلِ!تصفیة عمل (تا به حدّ خلوص برسد) از خود عمل سخت‌تر است! (فهرست غرر، ص 280)4ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:اَلْعَمَلُ الْخالِصُ: الّذی لاتُریدُ اَنْ یَحْمَدَکَ عَلَیْهِ اَحَدٌ إلاَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ.عمل خالص آن عملی است که دوست نداری دربارة آن، احدی جز خدای سبحان از تو تعریف و تمجید کند. (اصول کافی، ج 3، ص 26)5ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»:اولُ الاِخلاصِ اَلَیأسُ ممّا فی اَیدیِ النّاسِ.اولین مرحلة اخلاص، روگردانی از مال و منال دیگران است. (فهرست غرر، ص 430)6ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:أخلِص قَلبَکَ یَکفیکَ القلیلُ مِنَ العَمَلِ.تو نیت را خالص کن، عملِ کم هم تو را کفایت می‌کند. (بحار، ج 70، ص 175)7ـ امام جواد(ع):رِضَا الناسِ بَعدَ رِضَا اللهِ.خشنودی و رضایت مردم (در هر کاری) باید بعد از خشنودی و رضای خدا باشد (اول رضای خدا بعد رضای مردم). (بحار، ج 78، ص 362)8ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»:اَخلِصوا اِذا عَمِلتُم وَاعْملوا اذا عَلِمتُم.چیزی را که یاد گرفتید بدان عمل کنید و وقتی عمل کردید عملتان خالصانه (و برای خدا) باشد. (فهرست غرر، ص 92)9ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:إنَّ الله لایَقبَلُ عَمَلاً فیهِ مِثقالُ ذَرَّةٍ مِن ریاءٍ.خداوند عملی که یک ذره ریا در آن باشد قبول نمی‌کند. (عدّة‌الدّاعی، ص 214)10ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:من مشی فی حاجةِ اَخیهِ المُسلِمِ وَ لَم یُناصِحْهُ فیها کانَ کَمَن خانَ اللهَ وَ رَسولَه صلی‌الله علیه و آله!کسی که در پی حاجت برادر مسلمان خود برود ولی خلوص نیّت نداشته باشد همانند کسی است که خدا و رسولش(صلی‌الله علیه و آله و سلم) را خیانت نموده است! (ثواب‌الاعمال، ص 567)11ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:إنّ السَّریرةَ إذا صَلُحَتْ قَوِیَتِ العَلانِیَة.باطن انسان که خوب باشد ظاهرش نیز قوی و نیرومند خواهد بود. (اصول کافی، ج 3، ص 403)12ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:مَن أخلَصَ لِلّه اَربعینَ صباحاً ظَهَرتْ یَنابیعُ الحِکمَةِ مِن قَلبِهِ عَلی لِسانِه.کسی که چهل روز اعمال خود را خالصانه و برای خدا انجام دهد چشمه‌های حکمت (و کلام حق) از دلش بر زبانش جاری می‌گردد. (مواعظ عددیّه، ص 8) ب ) یقیندر پاسخ به این پرسش به نکات زیر اشاره می شود:1 . یقین از ماده «یقن» به معنی «وضوح و ثبوت چیزی است» مثلا عرب می گوید: «یقن الماء فی الحوض» یعنی آب در حوض آرام و قرار گرفت.راغب اصفهانی می گوید: «یقین، صفت علم است و فوق معرفت، درایت و نظایر آن. پس یقین ملازم است با آرامش و طمأنینه نفس همراه با ثبات حکم»بنابراین یقین ,علم ثابت و جزمی است که شک پذیر نباشد و مایه آرامش و قرار نفس آدمی گردد. 2 . یقین به مبدأ و معاد گاهی بر اثر استدلال عقلی حاصل می شود و گاهی بر اثر مشاهده ملکوت جهان - یعنی از طریق علم حضوری که محصول تهذیب نفس و پالایش آن از گناه است .4 . اینکه یقین دارای مراتبی است.همچنانکه ایمان هم درجاتی دارد همه مومنین به مرحله یقین ویایقین کامل نرسیده اند مراحلی را باید طی کنند تا به مرحله یقین برسند .3 . یقین در قرآن عبارت است از جزم به ثبوت محمول براى موضوع و جزم به امتناع سلب محمول از موضوع و قابل زوال نبودن جزم اول و دوم. آیاتواژه یقین به معناى پیش گفته با مشتقات گوناگون در قرآن چندین نوبت تکرار شده است [نگا: رعد/ 2 - بقره/ 4 و 118 - مائده/ 50 - نمل/ 3 و 82 - روم/ 60 - لقمان/ 4 - سجده/ 24 - جاثیه/ 4 و 20 - طور/ 36 - حجر/ 99 - واقعه/ 95 - حاقه/ 51 - مدثر/ 47 - نساء/ 157 - انعام/ 75 - شعراء/ 24 - دخان/ 7 - ذاریات/ 20] رعد/ 2) ] روایات امام صادق علیه السلام :1 . اَلرَّوحُ وَ الرّاحَةُ فِى الرِّضا وَ الیَقینِ وَ الهَمُّ وَ الحَزَنُ فِى الشَکِّ وَ السَّخَطِ؛خوشى و آسایش، در رضایت و یقین است و غم و اندوه در شکّ و نارضایتى. (مشکاة الأنوار، ص 34)2 . امام صادق علیه السلام :حُرِمَ الحَریصُ خَصلَتَینِ وَ لَزِمَتهُ خَصلَتانِ: حُرِمَ القَناعَةَ فَافتَقَدَ الرّاحَةَ وَ حُرِمَ الرِّضا فَافتَقَدَ الیَقینَ؛حریص از دو خصلت محروم شده و در نتیجه دو خصلت را با خود دارد: از قناعت محروم است و در نتیجه آسایش را از دست داده است، از راضى بودن محروم است و در نتیجه یقین را از دست داده است. (بحارالانوار، ج70، ص161)3 . امام على علیه السلام :إنَّ المُؤمِنَ مَن یُرى یَقینُهُ فی عَمَلِهِ، وَ المُنافِقُ مَن یُرى شَکُّهُ فی عَمَلِهِ؛در عمل مؤمن یقین دیده مى شود و در عمل منافق شک. (عیون الحکم والمواعظ، ص152)4 . امام على علیه السلام :یُستَدَلُّ عَلَی الیَقین بِقِصَر الأمَلِ وَ إخلاص العَمَل وَ الزُّهدِ فی الدُّنیا.سه چیز از نشانه های یقین هستند: کوتاهی آرزو، اخلاص در عمل، بی رغبتی به دنیا. (مستدرک الوسائل ج11 ص201)5 . امام صادق علیه السلام:اِنَّ العَملَ القَلیلَ الدّائمَ عَلَی الیَقینِ اَفضَلُ عِنداللهِ منَ العَمَلِ الکثیرِ عَلی غَیرِ یَقینٍ.عمل اندک و بادوام که بر پایه یقین باشد و در نزد خداوند از عمل زیاد که بدون یقین باشد برتر است. (وسائل الشیعه، ‌ج15،ص202)6 . امام رضا علیه السلام:اِنَّ الایمانَ اَفضلُ مِن الاسلامِ بِدَرجَةٍ, وَ التَّقـوى اَفضـلُ مِن الایمانِ بِدَرَجَةٍ وَ لَم یَعطِ بَنو آدَمَ اَفضلُ مِنَ الیَقینِ؛ایمان یک درجه بالاتر از اسلام است, و تقوا یک درجه بالاتر از ایمان است و به فـرزنـد آدم چیزى بـالاتـر از یقیـن داده نشده است. (تحف العقول، ص445)7 . امام علی علیه السلام:ما أیقَنَ بِاللهِ مَن لَم یَرعَ عُهودَهُ وَ ذِمَّتَهُ کسی که عهد و پیمان خود را رعایت نکند به خدا یقین ندارد. (غررالحکم ،ص253) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه