چرا وقتی من یک دفعه نماز یا قرآن نمی خوانم عذاب وجدان دارم؟

قرآن کریم انسان را دارای چهار نفس يا چهار مرتبه در نفس معرفی نموده است: 1ـ نفس ملهمه یا الهام کننده: انسان به هدایت فطری پایه های فضائل و رذائل اخلاقی را تشخیص می دهد و اصول اخلاقی نیک و بد را درک می کند. به این مرتبه از نفس خداوند متعال در سورة شمس اشاره دارد: وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا؛ «و قسم به جان آدمی و آن کس که آن را (آفریده) و منظم ساخته پس فجور و تقوا (شر و خیرش) را به او الهام کرده است.» 2ـ نفس امّارّه: عبارت است از نفسی که انسان را به ناپاکی و گناهان دعوت می کند. 3ـ نفس مطمئنّه: بالاترین مقام ارجمندی که خداوند به بندگان خالصش رحمت می فرماید، همان مقام نفس مطمئنه است. 4ـ نفس لوّامه:نیروی سرزنش کننده، یکی از نیروهای موجود در روان انسان می باشد، این نیرو هنگام انحراف انسان ها از جادة فطرت و حق و حقیقت، انسان را مورد ملامت قرار می دهد و انسان بدین وسیله از کار زشت و قبیح خود آگاه می شود، و در صورتی که این نیرو قوی باشد علاوه بر سرزنش بر ترک واجبات مثل نماز و انجام گناهان حتی بر ترک مستحبّات مثل نخواندن قرآن نیز ملامت می کند. چرا که حتی ترک مستحبی را سزاوار خود نمی داند و به نوعی آن را گناه می بیند. ندای ملامت کننده وجدان در حقیقت نوعی خود آگاهی و تنبیه روانی می باشد. که اگر به آن جواب مثبت داده شود عامل بسیار مهم در باز گرداندن انسان از آلوده شدن به گناه و ظلم و ستم می باشد. این قدرت روحی همان است که در روانشناسی به وجدان اخلاقی معروف می باشد. و در زبان قرآن «نفس لوامه» نامیده شده در سورة قیامت می فرماید: لَا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيَامَةِ وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ؛ «سوگند به روز قیامت و سوگند به نفس سرزنش کنندة انسان». «آویبوری» نویسندة کتاب در جست و جوی خوشبختی می نویسد: «وجدان در پیش انسان، میزان خداست. وقتی وجدان راضی شد، خدا هم راضی می شود. نه وجدان را می شود گول زد نه خدا را. شاید بتوان به وسیلة مکر و فریب این فرشتة زیبا را که وجدان نام دارد و دائماً مراقب اعمال ما است به خواب فرو برد؛ ولی چشم خدا به خواب نمی رود. وجدان هم دیر یا زود بیدار می شود و با صراحت، تمام قبایح اعمال ما را گوشزد می کند. وجدان خود را راضی کنید تا خدا از شما راضی شود و در نتیجه خوشبخت و خشنود و آسوده خاطر شوید...». بهر حال ناراحتی وجدان از طرفی جنبة مثبت دارد چرا که شخصی برای اینکه به آن درد دچار نشود سعی در ترک گناه و یا انجام واجبات به نحو احسن می کند؛ اما از طرفی احساس ندامت و پشیمانی از گناه نیز یکی از عواقب خطرناک گناه است، که گاهی ممکن است برای همیشه آسایش و آرامش را از گناهکار سلب کند و همان فکر شکست در انسانیّت و فضیلت، او را به صورت شخص خطرناکی در آورد که آزادانه به جنایات و گناهان دیگری دست بزند. بنابر این بهترین راه همانا ترک گناه، انجام واجبات و در حد معقول انجام مستحبات و دوری از مکروهات است (نه در حدّی که دچار دلزدگی و فشار روحی شود، انجام مستحبات باید با نشاط و طراوت صورت گیرد، و اصل انجام واجبات و ترک محرمات است، سپس انجام مستحبات و ترک مکروهات) که مورد رضای خداوند و تشویق وجدان خویش قرار گیرد. از این رو علی ـ علیه السلام ـ می فرماید: «عبادَ الله من یطع الله یأمن و یستبشر و مَن یَعصِرِ یَخبِ و یندم ولا یسلم» ای بندگان خدا! به راستی هر کسی که خدا را اطاعت کند، آسوده خاطر و دلخوش به مژده حق باشد و هر کس که نافرمانی اش کند، زیان بیند و پشیمان گردد و روی آسایش نبیند. و امام عسکری ـ علیه السلام ـ می فرماید: «من یزرع خیراً یحصد غبطةً و من یزرع شرّاً یحصد ندامة» «هر کس عمل خیری بکارد مسرّت و شادی بچیند و هر کس گناه و عمل شرّی بکارد ندامت درو کند.» خلاصه: نتیجه کلام اینکه: عذاب وجدان، نشانة بیداری وجدان شماست، و نعمتی است از طرف خداوند، و شما باید به بهترین نحو از این بیداری وجدان استفاده کنید و به فرمودة علی ـ علیه السلام ـ وجدان، یگانه محکمه ای است که احتیاج به قاضی ندارد. وجدان شما نشان می دهد کدام عمل نیک و کدام عمل زشت است، لذا با توکل به خدا و پناه بردن به خدا از شر شیطان سعی و تلاش در انجام واجبات و ترک محرمات کنید، که سعادت بشری در آن خلاصه می شود. نکته: در مورد نماز توجه داشته باشید که هیچ گاه نباید ترک شود، اما نباید به شکل عادت در آید. بنابر روایات اضطراب از ترک نماز ممکن است به علت عادت به این فريضه باشد که حال خوبی نیست اگر انسان واجبات الهی را انجام دهد و محرمات را ترک کند از عباداتی که انجام می دهد لذت می برد سعی کنید لذت از عبادت را بیابید و مانع لذت از عبادت گناه است. ایامی که رغبت به عبادت وجود دارد هرچه را که رغبت اقتضا می کند از مستحبات انجام دهید و اگر رغبتی نبود (بنابر روایات بعضی ایام انسان حال عبادت ندارد و امری طبیعی است) به واجبات اکتفا کنید. همچنین توجه داشته باشید که امکان دارد روحیة مورد اشاره (عذاب وجدان) خصوصاً در صورت ترک قرائت قرآن، ممکن است علت های دیگری هم داشته باشد که باید مورد بررسی قرار گیرد. پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در مورد رستگاری می فرمایند: قد افلح من اخلص قلبه للایمان و جعل قلبه سلیما و لسانه صادقاً و نفسه مطمئنةً و خلیفة مستقیمة و اذنه مستمعه و عینه ناظرة؛ به تحقیق رستگار شد، کسی که قلبش را برای ایمان به خدا خالص گرداند و قلب خویش را سالم گرداند. (یعنی به واسطة گناه، قلب خویش را تیره و تار نگرداند بلکه با اعمال نیک که از روی اعتقاد صحیح و خالص که همان ایمان واقعي به خداست عمل را انجام دهد تا قلب او صاف و سالم چون آئینه شود) و زبان خویش را صادق و نفس خویش را آرام و خوی و خلقش را مستقیم ـ و نیکو ـ و گوش خویش را شنوا (به نصایح و پندهای خوبان) و چشم خویش را ناظر (به اعمال خویش و عبرت گیرنده باشد از آخر و عاقبت افراد صالح و افراد ناصالح) . گرداند ـ به سعادت و رستگاری خواهد رسید ـ . .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه