در مورد نقش دين در تعاملات جهاني و صلح ملت ها،توضیحاتی بفرمائيد.

در پاسخ به این سوال سزاوار است یاد آور شویم که دین اسلام در تعاملات جهانی تأکید زیادی بر صلح و هم چنین بر اصل همزیستی مسالمت آمیز در بین مسلمانان و غیر مسلمانان دارد. گرچه برخی از نویسندگان و اندیشمندان غیر مسلمان بر این عقیده اند که روابط عادی میان مسلمانان و نامسلمانان هرگز مبتنی بر صلح نبوده است و تلاش می کنند وضع آن ها را به حالت جنگ دائمی جلوه دهند. لکن محققان بر خلاف این دیدگاه، عقیده دارند که گسترش اسلام در روابط مسلمانان با دیگر ملت ها بر مبنای صلح و همزیستی بوده است «محمود شلتوت فقیه بزرگ مصری می گوید: اسلام سیاست صلح جویانه ای به مسلمانان توصیه نموده است و نیز از نامسلمانان خواسته است مزاحمت خود را از حریم دعوت و پیروان این آیین به دور نگاه دارند، امّا توصیه نکرده است نامسلمانان به زور، مسلمان شوند، خدای متعال فرمود: أفأنت تکره الناس حتی یکونوا مومنین، یعنی آیا تو میتوانی به جبر و اکراه همه مردم را مومن و خداپرست گردانی. بنابراین اسلام مدافع اصل هم زیستی مسالمت آمیز و تعاملات صلح آمیز است چون هم جنگ تجاوز گرانه را تحریم کرده است و هم تجاوز در جنگ را، پس این اصل، نخستین اصل حقوقی در روابط بین المللی اسلام است، اصلی که با فطرت انسان هم سازگاری دارد. برای نمونه اموری را همراه با چند آیه که دلالت بر اصل همزیستی مسالمت آمیز دارد یاد آور می شویم: 1. ایمان آوردن، تحمیلی نیست خدای متعال فرمود: فمن شاء فلیومن و من شاء فلیکفر. یعنی هر که می خواهد ایمان بیاورد و هر که می خواهد کفر بورزد. 2. شیوه های تبلیغ مسالمت آمیز: قرآن می فرماید: ادع الی سبیل ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه و جادلهم بالتی هی احسن. یعنی (با حکمت و اندرز نیکو مردم را به پروردگارت فراخوان و به شیوه های که بهتر است با آنان مناظره کن). 3. صلح و احیای همزیستی: خداوند در قرآن کریم می فرماید: وَإِن جَنَحُواْ لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا. یعنی (هرگاه کافران از در صلح و همزیستی در آمدند، تو نیز از آن استقبال کن). 4. صلح همگانی: پروردگار در این باره می فرماید: يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ ادْخُلُواْ فِي السِّلْمِ کآفَّةً وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَکمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ. یعنی؛( ای کسانی که ایمان آورده اید، همگی به صلح و همزیستی درآیید و پا جا پای شیطان نگذارید که او دشمن آشکار برای شما است). علاوه بر آیات به عنوان دلیل و شاهد بر صلح و همزیستی به عنوان اصل اساس در روابط و تعاملات، ما می توانیم به عملکرد پیامبر اسلام (ص) هم در این باره استناد نمائیم. روابط پیامبر (ص) با نامسلمانان و همسایگان کافر و مشرک چه در آغاز تشکیل حکومت و چه پس از آن بر محبت و رحمت و عطوفت و پای بندی به قرار دادها و پیمان نامه ها بوده است. برای نمونه به فرازی از منشور مدینه توجه می نمائیم، در این منشور آمده است: «یهود بنی عوف با مومنان، یک امت شناخته می شوند، با این تفاوت که مطابق دستور دین خود عمل نمایند و مسلمانان نیز طبق احکام دین خود عمل کنند». در واقع این شیوه بیان و عملکرد پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ دلالت کامل بر همزیستی مسالمت آمیز دارد. پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ با اعزام نمایندگانی به نقاط گوناگون جهان دعوت بر توحید را اساس قرار داده، به خصوص در نامه هایی که به سران مسیحی می فرستد، به آیه شصت و چهارم سوره آل عمران اشاره می نماید که خداوند متعال می فرمایند: قُلْ يَا أَهْلَ الْکتَابِ تَعَالَوْاْ إِلَي کلَمَةٍ سَوَاء بَيْنَنَا وَبَيْنَکمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّهَ وَلاَ نُشْرِک بِهِ شَيْئًا.... یعنی (بگو ای اهل کتاب بیایید از آن کلمه حق که میان ما و شما یکسان است پیروی کنیم، که به جز خدای یکتا هیچ کس را نپرستیم و چیزی را شریک او قرار ندهیم». یعنی دعوت به توحید که میان دین اسلام و ادیان توحیدی کلمه مشترک و یکسانی است می تواند معیار تعامل و روابط مسالمت آمیز باشد. پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ پس از تأسیس حکومت در مدینه با برخی از قبایل غیر مسلمان بر اساس اصل اعتزال و یا بی طرفی، پیمان بی طرفی امضاء کرد. چنانچه خدای متعال می فرماید: فَإِنِ اعْتَزَلُوکمْ فَلَمْ يُقَاتِلُوکمْ وَأَلْقَوْاْ إِلَيْکمُ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللّهُ لَکمْ عَلَيْهِمْ سَبِيلاً. یعنی (هر گاه از جنگ با شما کناره گرفتند و تسلیم شدند، در این صورت خدا برای شما راهی علیه آن ها نگشوده است). این آیه بیانگر این معناست که چنانچه از ناحیه غیر مسلمانان سیاست بی طرفی اتخاذ شد، مسلمانان دیگر نیازی به ادامه جنگ ندارند و حتی حق این عمل را ندارند. بنابراین با همین اصل همزیستی مسالمت آمیز و اصل اعتزال و بی طرفی می توان در تعاملات بین المللی صلح را بر روابط حاکم کرد و چون اسلام آیین و دین فطرت است، فضای آرام و صلح برای نفوذ و گسترش آن بسیار می تواند کارساز باشد. قرآن کریم بر روابط صلح آمیز و همزیستی صحت گذاشته چنانکه می فرماید: إِنَّمَا يَنْهَاکمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قَاتَلُوکمْ فِي الدِّينِ وَأَخْرَجُوکم مِّن دِيَارِکمْ.... یعنی (خداوند شما را نهی نمی کند از رفتار نیک و عادلانه نسبت به کسانی که با شما جنگی در عقیده نداشته اند و شما را از خانه هایتان آواره نساخته اند). دیگر از اموری که در خصوص نقش دین در صلح و تعاملات بین المللی می توان به آن اشاره کرد موضوع عهد و پیمان ها و اهمیت آن و هم چنین مذمتی که بر نقض عهد شده است، می باشد. اسلام نه تنها برای قراردادها و معاهدات بین المللی ارزش حقوقی فوق العاده ای قائل شده است، بلکه ملت ها را برای بستن و انعقاد پیمان های صلح دعوت می کند و همواره به جامعه اسلامی توصیه نموده است که در این باره پیش قدم باشند از هر نوع تلاش برای برقراری و تحکیم مبانی و شرایط و نیز گسترش آن در جامعه بشری دریغ ننماید چنان که در طول تاریخ اسلام، عقد قرار دادهای صلح از وظایف دولت های مسئول و صلاحیت دار اسلامی به شمار رفته است، قرآن کریم به صراحت در این زمینه می فرمایند: إِلاَّ الَّذِينَ يَصِلُونَ إِلَي قَوْمٍ بَيْنَکمْ وَبَيْنَهُم مِّيثَاقٌ... آنان که با مردمی برخورد کنند که بین آن ها و کفار پیمانی وجود دارد نباید متعرض آنان گردند)، زیرا یکی از بنیادی ترین اصول در تعاملات بین المللی، اصل وفا به تعهدات است که اسلام بر آن زیاد تأکید دارد. قرآن کریم در این باره می فرماید: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَوْفُواْ بِالْعُقُودِای اهل ایمان به عهد و پیمان خود وفا کنید. در مجموع، دین اسلام، نقش اساسی و بنیادی می تواند در صلح داشته باشد و راهنمایی ها و دستورات آن می تواند تعاملات بین المللی را با صلح و همزیستی مسالمت آمیز همراه نماید و این مطلب از آیات و روایات استفاده می شود و در سیره پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ همان طوریکه اشاره کردیم این موضوع تأیید می شود به خصوص تأکید پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بر اصل وفا به عهد و عمل نمودن و پایبند بودن به عهد و پیمان و میثاق ها که می تواند صلح را در تعاملات بین المللی به ارمغان آورد و نقش کلیدی آن در برقراری صلح در تعاملات بین المللی قابل انکار نیست و پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ هم این دستور العمل دین اسلام را عملا به اجرا گذاشت و الگویی برای ما و بشریت گردید. از جمله معاهداتی پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می توان معاهداتی که با اهل کتاب در مدینه که بر اساس منشور مدینه بود و هم چنین پیمان صلح موقت با مشرکان قریش و پیمان صلح دائمی با مسیحیان نجران و پیمان هایی که با برخی از قبایل مشرک عرب هم چون «بنی غفار» و «بنی ضمره» منعقد نمودند. همه حکایت از این دارد که دستورات و توصیه های دین اسلام بر صلح در تعاملات بین المللی تأکید دارد و این آموزه های دین اسلام و رفتار و سیره پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می تواند معیار و الگوی ما در روابط تعاملات بین المللی برای دست یابی به صلح باشد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه