چرا بر مهر سجده می کنیم؟

ابتدا لازم است بیان کنیم که همه مذاهب اسلامی سجده بر تربت را قبول دارند؛ اما وهابیون قائلند که شیعه برای تربت سجده می کند نه بر تربت که البته این نظر آنهاست و از گروهی که اهل منطق نباشند چنین اظهار نظری بعید نیست. شیعه معتقد است که در حال نماز باید بر زمین یا آنچه که از آن می‏روید (مشروط به آنکه خوردنی یا پوشیدنی نباشد) سجده کرد؛ و سجده بر غیر این دو در حال اختیار صحیح نیست. در حدیثی که از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده و اهل سنت نیز آن را نقل کرده‏اند، به این مطلب تصریح شده است: "و جعلت لی الأرض مسجدا و طهورا" زمین، سجدگاه و مایه پاکیزگی برای من گردیده است[i] طهور که ناظر به تیمم است، نشان می‏ دهد که مقصود از ارض زمین طبیعی است که از سنگ و خاک و مانند آن دو تشکیل می‏شود.  امام صادق علیه السلام نیز می‏فرماید: "السجود لا یجوز إلاعلی الأرض أو علی ما أنبتت الأرض إلاما أکل أو لبس" سجده تنها باید بر زمین و آنچه می رویاند - جز خوردنی ها و پوشیدنی ها- انجام گیرد.[ii]  سیره مسلمانان در عصر رسول گرامی، سجده بر زمین مسجد بود؛ که از سنگریزه‏ها، مفروش شده بود. آنان هنگام گرمی هوا که سجده بر سنگ های داغ مشکل بود، سنگریزه‏ها را به دست می‏گرفتند تا خنک شود و به هنگام نماز بر آن سجده کنند. جابر بن عبد الله انصاری می‏گوید: من نماز ظهر را با پیامبر(ص) می‏گزاردم؛ مشتی از سنگریزه در دست گرفته و آنها را دست به دست می‏کردم تا خنک شود و به هنگام نماز بر آن سجده کنم.[iii]  پیامبر به یکی از صحابه، که از خاکمال شدن پیشانی دوری جسته بود، دستور داد و فرمود: «ترب وجهک»: صورت خود را خاک مال کن[iv] همچنین اگر احیانا برخی از افراد بر گوشه عمامه خود سجده می‏ کردند، پیامبر آن را از زیر پیشانی آنها می‏ کشید.[v] این احادیث، همگی گواه آن است که در عصر رسول گرامی صلی الله علیه و آله و سلم، وظیفه ‏مسلمانان ابتدا سجده بر سنگ و خاک بوده و آنان هرگز بر فرش و لباس و گوشه عمامه سجده نمی‏کردند. ولی بعدها وحی الهی به پیامبر ابلاغ کرد که بر حصیر و بوریا نیز می‏توان سجده کرد، و روایات بسیاری از سجده پیامبر بر حصیر و بوریا حکایت می‏کند.[vi] البته در مواقع عذر، گاه برخی از صحابه بر لباس خود سجده می‏کردند، چنانکه انس بن مالک می‏گوید: ما با پیامبر نماز می‏خواندیم. هرگاه یکی از ما از گذاردن پیشانی بر زمین معذور بود بر گوشه عمامه یا لباس خود سجده می‏کرد.[vii] بر این اساس، شیعه‏ امامیه پیوسته بدین اصل مقید بوده و صرفاً بر زمین و یا روییدنی های غیر مأکول و غیر ملبوس آن، مانند حصیر و بوریا، سجده می‏کند؛ و اگر اصرار دارد که حتی الإمکان بر خاک و سنگ یا حصیر و مانند آن سجده کند به پاس این ادله است. وانگهی بهتر این است که مساجد در بلاد اسلامی به گونه‏ای باشد که پیروان همه مذاهب بتوانند به وظایف خود عمل نمایند. در پایان از ذکر نکته ‏ای ناگزیریم، و آن اینکه سنگ و خاک «مسجود علیه» است و نه «مسجود له» (بر آن سجده می‏ شود؛ به آن سجده نمی‏ شود). گاه به غلط تصور می‏ شود که شیعه برای سنگ سجده می‏ کند! در حالیکه او، بسان همه مسلمانان، تنها برای خدا سجده کرده و به عنوان اظهار خضوع و تذلل در پیشگاه الهی، پیشانی به خاک می‏ ساید و در دل می‏ گوید: "أین التراب و رب‏الأرباب"[viii] . - [ix] «سجده بر خاک» سجده بر خاک از دیدگاه فریقین سجده بر مهر است نه برای مهر [iii] . مسند احمد:3/327، حدیث جابر، سنن بیهقی:1/439 [vii] . همان. [viii] . نقل با اندکی تصرف از کتاب منشور عقائد امامیه آیه الله جعفر سبحانی ص271   .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه