اطاعت از پدر و مادر در جه مواردی است؟ چه کار کنیم شهید شویم؟ برای رسیدن به کمال غایی و ترکیه نفس و در ملکوت بودن و زیاد در معنوی بودن باید چه انجام دهیم؟ مرجع تقلید: امام خامنه ای (مدظله)

در پاسخ به مطالب زیر توجه کنید .الف. دایره اطاعت از والدین اطاعت از پدر و مادر و احترام به آنها تا جایی لازم است که مغایر احکام واجب یا حرام الهی نباشد. لذا اگر پدر و مادر انجام عمل حرام و یا ترک فعل واجبی مانند نماز و روزه را از فرزند خواهان باشند نباید از آنها پیروی نماید. اما در سایر موارد اعم از کارهای مباح و یا مستحب و مکروه بلکه واجبات کفایی (یعنی واجباتی که بر همه انجام آن واجب است مگر اینکه عده ای به این کار اقدام کنند که در این صورت از گردن بقیه ساقط می گردد قدر مسلم از وجوب اطاعت امر و نهی والدین، مواردی است که مخالفت با آنها موجب اذیت و ناراحتی آنها گردد و خاطر آنها آزرده و قلبشان شکسته شود، در این صورت مخالفت با ایشان حرام و گناه کبیره است. چون مصداق عاق والدین است، مثلا هر گاه فرزند بخواهد به سفر غیر واجبی برود و والدین در اثر ترس از آسیب دیدن او یا در اثر طاقت دوری او را نداشتن، او را از این سفر نهی کنند به گونه ای که مخالفت با آنها، موجب ناراحتی و آزردگی آنها گردد، در این صورت این سفر حرام و معصیت است. پس به طور خلاصه صرف مخالفت با آنها حرام و گناه نیست، هر موردی که مخالفت پدر و مادر سبب اذیت و خشم آنها گردد حرام است مگر آن که اطاعت آنها فرزند را به سختی و حرج بیندازد و یا موجب ضرر فوق العاده دینی یا دنیوی گردد مثل این که فرزند را از ازدواج منع کنند در حالی که فرزند نیازمند ازدواج است و یا فرزند را امر به طلاق همسرش کنند و این مستلزم خسارت سنگین فرزند است، در این گونه موارد اطاعت آنها واجب نیست. ولی به طور کلی در غیر این موارد تا ممکن است باید اوامر ایشان را اطاعت کرد و از مخالفت با آنها پرهیز نمود خصوصا در مواردی که والدین به مصلحت اولاد، امر و نهی می کنند. }(رجوع کنید به گناهان کبیره، شهید دستغیب، ج 1، حقوق والدین).{ نکته دیگری که باید توجه کرد این است که از جدال و مراء با والدین باید پرهیز کرد، از عصبی کردن آنها باید اجتناب نمود، اشتباهات آنها را باید نادیده گرفت و اگر اشتباه خیلی فاحش است، باید خیلی مؤدبانه به آنها تذکر داد. آن هم در شرایطی که حالت عادی دارند نه در زمان عصبانیت. در هر حال احترام به والدین واجب است ولو آنها کافر باشند در بعضی موارد که اختلاف نظر یا اختلاف سلیقه بین فرزند و والدین هست باید از واسطه استفاده کرد یعنی از طریق افراد بزرگ تر فامیل و کسانی که مورد احترام والدین هستند، خواسته های خود را مطرح کرد و از درگیر شدن با آنها جداً اجتناب نمود.ب. اگر انسانی در مسیر عبودیت و بندگی خدا باشد و مومنانه و مسئولانه زندگی کند و تلاش او در راستای انجام واجبات و ترک محرمات باشد خداوند پاداش شهید را به او می دهد و مرگ او در حکم شهادت شهید است و اگر زمینه و بستر شهادت فراهم شود به فوز شهادت نائل می گردد . ج. تزکیه نفس و راهکار تزکیه نفستزکیه به معنای نمو و رشد دادن است و زکوة نیز در اصل به معنی رشد و نمو است ... سپس این واژه به معنی تطهیر و پاک کردن نیز آمده , شاید به این مناسبت که پاک سازی از آلودگی ها سبب رشد و نمو است (1)تزکیه و تزکی به معنای لغوی عبارت است از پاک نمودن خود و یا پاک شدن از آنچه که باید از آن پاک شد . (2)از مهمترین اهداف پیامبران الهی تزکیه نفوس , یعنی پاک کردن مردم از زشتی ها و پلیدی ها و اخلاق زشت است . کمال روح انسان , فقط در تزکیه است ؛ همچنان که قرآن کریم می فرماید : قد افلح من زکیها و قد خاب من د سیها (3) هر کس نفس خود را از گناه و بدی پاک و منزه سازد به یقین رستگار خواهد بود و هر که او را به کفر و گناه پلید گرداند البته زیانکار خواهد گشت . آری رستگاری از آن کسی است که نفس خویش را تربیت کند و رشد و نمو دهد و از آلودگی به خلق و خوی شیطانی و گناه و عصیان و کفر پاک سازد و در حقیقت مساله اصلی زندگی انسان نیز همین تزکیه است که اگر باشد سعادتمند و الا بدبخت و بینوا می شود(4)در حدیثی از امام باقر و امام صادق علیهما السلام در تفسیر آیه نقل شده است که فرمود : قد افلح من اطاع و خاب من عصی رستگار شد کسی که اطاعت کرد و نومید و محروم گشت کسی که عصیان نمود .انسان به عنوان مقدمه ای برای تزکیه، ابتدا باید حقیقت خود را شناخته و بداند از کجا آمده ؟ و در کجاست ؟ و به چه مقصود آمده ؟ و به کجا میرود ؟ او باید بداند که چه موانعی بر سر راه اوست و چه زشتیهایی روی چهره اصلی او را گرفته است و سپس به مجاهده و تلاش پرداخته و روحش را از آلودگیها پاک کند .حجابهای تزکیه نفس:به صفات زشت و رذایل اخلاق و هرگونه آلودگی , حجاب ظلمانی گویند که بر فردی که قصد تزکیه دارد لازم است از تک تک این حجابها رهایی یافته و با تلاش و کوشش هر یک از آنها را از خود دور کند .استاد محمد شجاعی در کتاب مقالات در تعریف حجب ظلمانی میفرمایند : حجب ظلمانی عبارت است از حجاب تعلق به بدن مادی , حجاب کفر و شرک و عناد با حق و آیات حق , حجاب عقاید و افکار باطل و نا صحیح , حجاب اخلاق و اوصاف رذیله , حجاب عادات , حجاب اوهام و تخیلات , حجاب تعلق و اسارت به مظاهر مادی و آنچه غیر حق است , و حجاب ...... و در یک عبارت کوتاه , هر خصوصیت و هر رنگی که عارض روح انسان گشته و روح را به سوی غیر خدای متعال سوق داده و در جهت غیر او , و در جهت دوری از او و فرار از او قرار میدهد , حجابی است از حجب ظلمانی .هر یک از حجابهایی که نام برده شد به طریقی , انسان را از حق دور کرده و او را به سوی پلیدیها و زشتیها سوق میدهد . لذا بر کسی که قصد دارد خویشتن را تزکیه کند , لازم و ضروری است که آنها را شناخته و وجودش را از همه حجابهای ظلمانی پاک و طاهر کند .بدون شک در این سطور محدود نمیتوانیم به بیان نحوه حجاب زدایی از همه آنها بپردازیم بلکه تنها به یک نمونه اشاره میکنیم .حجاب اخلاق و اوصاف رذیلههر خلق بد و هر صفت بد به جای خود , حجابی از حجب ظلمانی بوده و ..... خروج از حجاب هر خلق بد و هر صفت بد و نجات یافتن از آن , با مجاهدتها و مراقبتهای پی گیر انجام میگیرد . قرآن کریم با بیان اخلاق و اوصاف بد , و با تحذیر از آنها و دعوت به مجاهدت , و با ارائه اخلاق فاضله و اوصاف کریمه , میخواهد انسانها را از حجاب و حجابهای ظلمانی اخلاق و اوصاف رذیله نجات داده و بیرون بیاورد . (5)بعنوان مثال خشم گرفتن در جایی که نباید خشمگین و غضبناک شد از صفات رذیله بوده و به سرعت انسان را وارد جهنم میکند .امیر مومنان علی (ع) می فرمایند : الغضب نار موقده غضب آتش افروخته است .لذا اگر این آتش مهار نشود هم خود غضب کننده و نیز دیگران میسوزند .در مقابل , کسی که با مجاهده و تلاش این صفت زشت را از خود دور کرده و یا به تعبیری دیگر , مهار غضب را به دستش گرفته او توانسته است یکی از بزرگترین حجب ظلمانی را از خود دور کرده و ملبس به صفت حلم و صبر شده است .البته روایات متعددی برای فرو نشاندن غضب و طریقه مهار کردن آن وارد شده است و بزرگان ما نیز راهکارهایی را بیان کرده اند که میتوان به کتب حدیث و کتب اخلاقی بزرگان رجوع کرد .در خصوص تزکیه نفس و راهکارهای آن روایات متعددی بیان شده است که مجالی برای بیان همه آنها نیست و تنها اکتفا به یک روایت از قول پیامبر اکرم (ص) که اسوه ای حسنه برای همه مومنین است میکنیم .علامه جوادی آملی قبل از ذکر این حدیث میفرمایند : پیغمبر اکرم (ص) در حدیثی که خطوط اصلی زندگی انسانی مهذب را ترسیم میکند میفرمایند : اربع من کن فیه کان فی نور الله الاعظم : اگر این چهار اصل اعتقادی و اخلاقی در یک انسان وارسته راه یابد , او در فضای نور اعظم خدا زندگی میکند و روشن است که اگر کسی در فضای نور اعظم خدا زندگی کند محیط زیست او روشن است , نه خود او تیره است نه اطراف او و کسانی که با او مربوطند در تیرگی به سر نمیبرند ......آن ارکان چهار گانه چنین است : رکن اول : این که شخص در پناه توحید و نبوت زندگی کند و معصوم از گزند الحاد و آسیب شرک باشد . رکن دوم : اینکه اگر رویداد ناگواری متوجه او شود , متاثر نباشه بلکه کلمه استرجاع ( انا لله و انا الیه راجعون ) را بر زبان آورد . رکن سوم : اینکه اگر خیری از دست او نشئت گرفته یا نیت پاکی از قلب او گذشته و قدم خیری برداشته است آن کار خیر علمی یا عملی را به خود اسناد ندهد ؛ نگوید من کردم بلکه بگوید : خدا را شکر که توفیق آن علم یا عمل را به من ارزانی داشت ..... رکن چهارم : انسان گاهی اشتباه میکند و مانند انبیا و ائمه (ع) معصوم نیست ؛ اما اگر مومن اشتباهی مرتکب شود فورا استغفار میکند و استغفر الله ربی و اتوب الیه میگوید . (6)شما پرسشگر بزرگوار می توانید متن عربی حدیث و توضیحات بیشتر آنرا در کتابی که آدرس آن داده شد ببینید . همچنین کتابهای مقالات استاد شجاعی جلد دوم و نیز کتاب رساله لب اللباب علامه تهرانی (ره ) برای مطالعه به شما پیشنهاد میشود .موفق باشید .(1)- تفسیر نمونه / ج 27 / ص47(2)- مقالات استاد شجایی / ج 1 / ص 13(3)- سوره شمس / 9-10(4)- تفسیر نمونه / ج 27 / ص 47 و 48(5)- مقالات استاد شجایی / ج 1 / ص 67(6)- تفسیر موضوعی علامه جوادی آملی / ج 10 / ص 211 تا 214 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه