چرا رسول اللَّه(صلی الله علیه وآله) از صلح حدیبیه به عنوان بزرگ ترین فتح یاد کرد؟

صلح نامه حدیبیه، در سال ششم هجرى میان پیامبر اسلام و نماینده مشرکان امضا شد. این پیمان، با توجه به آثار و نتایج درخشانش، پیروزى به شمار مى آمد؛ چنان که سوره فتح در بازگشت از حدیبیه، بر پیامبر نازل شدطبقات الکبرى، ج 2، ص 104 و 105. و در آغاز این سوره، چنین آمده است: «إِنَّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحاً مُبِیناً»؛فتح (48)، آیه 1. و خداوند، این صلح رافتح آشکار اعلام کرد و در ادامه، با ابراز رضایت از بیعت کنندگان با پیامبر در حدیبیه (که به بیعت رضوان شهرت یافت)، پاداش آنان را «فتح قریب» دانسته است. بنابراین، مى توان مجموعه تحولات مربوط به صلح حدیبیه تا فتح مکه را فتح قریب برشمرد. به مصادیق فتح، دقت کنید: 1. صلح حدیبیه، یک فتح بدون جنگ بود؛مجمع البیان، ج 9، ص 109. هنگامى که پیامبر از حدیبیه باز مى گشت، سوره فتح نازل شد. یکى از اصحاب عرض کرد: «این چه فتحى است که ما را از زیارت خانه خدا بازداشتند و جلوى قربانى ما را گرفتند؟ پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: بد سخنى گفتى؛ بلکه این بزرگ ترین پیروزى ما بود که مشرکان راضى شدند بدون برخورد خشونت آمیز، شما را از سرزمین خود دور کنند و به شما پیشنهاد صلح دهند و با آن همه ناراحتى که قبلاً دیده اند، تمایل به ترک تعرض نشان داده اند».حویزى، نورالثقلین، ج 5، ص 48. سپس پیامبر، ناراحتى هایى را که در بدر و احزاب تحمل کردند، به آنها یادآور شد و مسلمانان تصدیق کردند که این، اعظم فتوح بوده است و آنها از روى ناآگاهى قضاوت کردند.سیوطى، درالمنثور، ج 6، ص 68. قریش براى نخستین بار، اسلام و مسلمانان را به رسمیت شناخت و این امر، نشان دهنده تثبیت موقعیت مسلمانان در جزیره عربستان بود.تفسیرنمونه، ج 22، ص 15. به گفته واقدى، جنگ، مانع میان مردم و سخن گفتن با آنها بود و زمانى که جنگ به صلح تبدیل شد، هر کسى کمترین شعورى داشت و درباره اسلام چیزى مى شنید، مسلمان مى شد.المغازى، ج 2، ص 624. امام صادق(علیه السلام) مى فرمود: «پس از گذشت مدتى از صلح، اسلام چنان رشد کرد که نزدیک بود بر مکه مستولى شود و مسلمانان و مشرکان، درهم آمیختند».طبرسى، اعلام الورى، ص 62. «زهرى» مى گوید: «فتحى عظیم تر از صلح حدیبیه، صورت نگرفت؛ زیرا مشرکین با مسلمانان ارتباط یافتند و اسلام در قلوب آنها جایگزین شد و در عرض دو سال، گروه عظیمى اسلام آوردند و جمعیت مسلمانان، با آنها فزونى گرفت».السیرة النبویه، ج 3، ص 186. ابن هشام پس از نقل گفته زهرى، مى نویسد: مسلمانان همراه پیامبر هنگام صلح حدیبیه، 1400 نفر بودند و این تعداد، در فتح مکه و در عرض دو سال، به 10000 نفر رسید.همان. 2. پس از پیمان صلح و اطمینان از متوقف شدن تجاوز مشرکان، فرصت تبلیغ جهانى براى پیامبراکرم(صلى الله علیه وآله) فراهم شد و حضرت نشر دعوت به خارج از مرزهاى حجاز را آغاز کرد و براى شاهان بزرگ و مقامات مذهبى مسیحى و رؤساى قبایل معروف، نامه ارسال داشت.ر.ک: مکاتیب الرسول. 3. بیشتر مفسران، پیروزى در خیبر را به عنوان آخرین سنگر یهودیان، مصداق فتح قریب مى دانند؛مجمع البیان، ج 9، ص 116. به خصوص غنایم فراوانى که در پى این فتح، نصیب مسلمانان گردید.ر.ک: فتح (48)، آیه 19 -21. 4. فتح مکه، یکى از ثمرات صلح حدیبیه است که مى توان آن را فتح قریب شمرد؛فتح (48)، آیه 27. جابر مى گفت ما فتح مکه را جز از روز حدیبیه نمى دانیم.اعلام الورى، ص 61. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه