آيا بر اساس آيات و روايات کساني مثل حضرت زينب ـ سلام الله عليها ـ و حضرت عباس ـ عليه السلام ـ از لحاظ مقام و رتبه در نزد خداوند، بعد از معصومين ـ عليهم السلام ـ در بالاترين مقام هستند؟ آيا حتي از أنبيا نيز بالاترند؟

مي دانيم که شأن و مقام حضرت عباس ـ عليه السلام ـ و حضرت زينب ـ سلام الله عليها ـ بسيار والا و بلند مرتبه است و خدمات اين دو بزرگوار براي احياي اسلام و دين خدا قابل اعداد و بيان نيست. و يقينا مقام و رتبه اين دو و امثال اينها ـ عليهم السلام ـ بعد از ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ در جايگاه بلند و رفيعي مي باشد طبق رواياتي که در مورد شأن ايشان وارد شده، مثل روايتي که از امام سجاد ـ عليه السلام ـ در مورد حضرت زينب ـ سلام الله عليها ـ هست که «انت بحمد الله عالمة بلا معلمة».شكر خدا شما دانشمند بدون استاد هستيد. و رواياتي که از امام صادق ـ عليه السلام ـ در مورد حضرت ابوالفضل ـ سلام الله عليه ـ آمده که به ايمان استوار آن جناب اشاره دارد و هم چنين زيارت نامه اي که امام صادق ـ عليه السلام ـ در زيارت کربلا خوانده اند: (سلام خدا و سلام ملائکه مقرب و انبياي مرسل و...) همه و همه دلالت بر عظمت شخصيت ايشان مي نمايد. امّا بايد ديد مقام والاي ايشان بالاتر از انبياي ديگر نيز هست يا خير؟ براي پاسخ به اين سوال ابتدا معنايي راجع به مرتبه و عصمت بيان مي نمائيم؛ در کتب لغت رتبه به معناي منزلت و مکانت و درجه و منزلت نزد سلطان آمده و هم چنين مرتبه به معناي موقعيت عالي و مقام عالي و بالاترين نقطه کوه آمده است و در اصطلاح مرتبه انسان به معناي متصف شدن انسان به مقامات الهي است و عصمت در لغت به معناي حفظه، همراه با دفاع و امساک و باز داري و منع آمده، و هم چنين به معناي نگه داشتن خداوند بنده اش را از اين که به بدي بيافتد نيز آمده است. و در اصطلاح، ملکه اجتناب از گناهان را گويند در حالي که قدرت بر انجام آن باشد. اقوال علما در اين که انبياء از چه چيزي معصومند مختلف است، 1. بعضي قائلند؛ از هر گناه کبيره و صغيره معصومند. 2. بعض ديگر گويند؛ انبياء از کذب معصومند چون اگر احتمال دروغ در آن ها باشد به قول آن ها اطميناني نمي ماند. 3. بعضي ديگر گويند علاوه بر گناه و کذب معصوم از سهو و اشتباه اند. 4. بعض ديگر قائلند: انبياء حتي از فکر گناه هم معصومند مراتب ديگري هم ذکر شده که به کتب عرفاني بايد مراجعه شود. ادلة عصمت انبياء و ائمه ـ عليهم السلام ـ : 1. آياتي که دلالت بر عصمت آن ها مي کند: 1. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنکمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَي اللّهِ وَالرَّسُولِ إِن کنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ ذَلِک خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلاً ( اي کساني که ايمان آورده ايد، خدا را اطاعت کنيد و پيامبر و اولياي امر خود را نيز اطاعت کنيد و کسي که اطاعتش مانند اطاعت خداوند است پس بايد معصوم باشد. 2. وَمِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ. (و از ميان کساني که آفريده ايم گروهي هستند که به حق هدايت مي کنند و به حق داوري مي نمايند) مطلق بودن آيه دليل بر اين است که در حال هدايت به سوي خدا، معصوم هستند. 3. وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِک إِلاَّ رِجَالاً نُّوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّکرِ إِن کنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ. و پيش از تو [هم‏] جز مردانى كه بديشان وحى مى‏كرديم گسيل نداشتيم. پس اگر نمى‏دانيد، از پژوهندگان كتابهاى آسمانى جويا شويد. و مراد از اهل ذکر، انبيا و اهل بيت ـ عليهم السلام ـ هستند. 4. إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَکمْ تَطْهِيرًا. همانا خداوند اراده کرده است که پاک کند از شما اهل بيت، آلودگي را و پاک کند شما را پاک کردني. اين آيه در خصوص عصمت اهل بيت ـ عليهم السلام ـ مي باشد، در تفاسير احاديث متعددي از شيعه و سني بيان شده که مراد از اهل بيت حضرت علي و زهرا و فرزندان آن ها ـ عليهم السلام ـ هستند. علاوه بر آيات، روايات و ادله عقلي هم بر وجوب عصمت انبيا و اوصيا وارد شده که خواننده محترم را به کتاب هاي کلامي که در اين مورد نگارش يافته، ارجاع مي دهيم؛ از جمله: 1. ترجمه الاعتقادات شيخ صدوق، ترجمه حسني، انتشارات اسلاميه، تهران، 1371ش، ص117. 2. اسرار الحکم، محقق سبزواري، نشر مطبوعات ديني، قم، 1383ش. 3. انيس الموحدين، ملا مهدي نراقي، انتشارات الزهراء، تهران، 1369ش، مقدمه حسن زاده آملي. 4. امام شناسي، سيد محمد حسين حسيني تهراني، مشهد، 1426ش، چاپ سوم. 5. ترجمه الألفين، حلي، ترجمه وجداني، ناشر هجرت، قم، 1409ق. همه علماي اماميه معتقدند آيات و روايات و دليل هاي عقلي دليل براي عصمت پيامبران و امامان معصوم ـ عليهم السلام ـ است، يعني دلالت ادله بر اين بزرگواران يقيني است. پس مي توانيم بگوئيم انبيائي که عصمت آنها قطعي است و برگزيدگان خاص الهي مي باشند، به طور يقين از بقيه مردم از لحاظ مقام و رتبه بالاترند، امّا در مورد ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ که به اعتقاد شيعه بعد از پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در بالاترين مرتبه قرار دارند، دليل خاص و روايات خاصي داريم که به آن ها تمسک مي جوئيم: 1. آيه مباهله: فَمَنْ حَآجَّک فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءک مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءنَا وَأَبْنَاءکمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءکمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَکمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةُ اللّهِ عَلَي الْکاذِبِينَ. پس هر کس بستيزد با تو در آن بعد از آنکه آمد تو را دانش بگو بياييد بخوانيم فرزندان ما و فرزندان شما را و زنان ما و زنان شما را و ما خود را و شما خويش را سپس دعا کنيم، پس بفرستيم لعنت خدا را بر دروغگويان. و حديث ثقلين: رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمودند: همانا من دو گوهر بزرگ ميان شما مسلمانان مي گذارم که اگر شما به آن چنگ بزنيد هرگز به گمراهي نمي افتيد، يکي کتاب خدا و ديگري اهل بيت من ـ عليهم السلام ـ ولي در مورد غير چهارده معصوم ـ عليهم السلام ـ افرادي مانند حضرت ابالفضل و حضرت زينب و حضرت معصومه ـ عليهم السلام ـ ، آيا مي شود گفت که بعد از چهارده معصوم در بالاترين درجه هستند و از همه انبياي الهي بالاترند؟ براي پاسخ به اين سوال بايد ديد آيا اينها نيز از درجه عصمت برخوردارند يا خير؟ از معاني که براي عصمت بيان شده روشن مي شود که عصمت داراي مراتبي است. همچنان که از کلام امام خميني (ره) اين معنا استفاده مي شود که ايشان قائل به عصمت کبري و عصمت مطلقه و غير اينها شده اند، که چهارده معصوم ـ عليهم السلام ـ داراي کبرايند، امّا بعضي معصومين ـ عليهم السلام ـ از انبياء و اولياء ـ عليهم السلام ـ صاحب اين عصمت نيستند. با مطالعه سيره حضرت زينب و حضرت عباس و حضرت معصومه ـ عليهم السلام ـ به اين نتيجه مي رسيم که آنان در زندگي خود مرتکب گناه نبودند، لذا مي توان مقام عصمت از گناه کبيره و صغيره را براي آنان اثبات نمود امّا اين که آيا درجات بالاتر از اين عصمت را هم دارا بودند براي ما معلوم و مشخص نيست و ما احاطه اي به شخصيت آنان نداريم. در عين حال روايتي موجود است که مقام حضرت عباس ـ عليه السلام ـ از همه شهدا بالاتر است و شهيدان به حال او غبطه مي خورند. گذشته از اينها ما نبايد به خاطر تعصبات ديني براي بالا بردن درجه اشخاص، مقام ديگران را، آن هم انبياء الهي پائين بياوريم، آنچه مهم است اين است که اين بزرگواران در زندگي خود به تمام معنا بنده خدا و تابع واقعي امام زمان خود بودند و اين مقام نه تنها کم نيست بلکه رسيدن به آن آرزوي علما و بزرگان و تمام شيعيان واقعي بوده و هست. خلاصه اين که ما احاطه و علم لازم براي اين رتبه بندي را نداريم و چون دليل معتبري هم از معصومين در اين زمينه وارد نشده است، سکوت مي کنيم و تنها مي گوييم مقام حضرت زينب و عباس ـ عليهما السلام ـ بسيار بالاست والله العالم. نتيجه: گرچه اين سروران شأن و مقامشان فوق تصور ماست، امّا اين دليل نمي شود آنها را از انبيا بالاتر بدانيم زيرا عصمت انبيا قطعي و يقيني است امّا در مورد اين بزگواران روايت خاص بر عصمتشان نداريم گرچه از سيره آنها چنين به دست مي آيد که از گناه معصوم بودند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه