کلمه «لباس» چند بار در قرآن ذکر شده و با چه مفاهیمی؟

کلمه «لباس» و نیز مشتقات هم‌ریشه آن در چندین آیه قرآن و با معانی مختلف اما مرتبط مشاهده می‌شود:1. در برخی آیات، لباس در معنای مصطلح خود استفاده شده و همان معنای حقیقی لباس اراده شده است:«... لِباسُهُمْ فیها حَریرٌ»؛[1] و «یَنْزِعُ عَنْهُما لِباسَهُما لِیُرِیَهُما سَوْآتِهِم».[2] این کلمه به صورت فعل نیز در قرآن به کار رفته که در برخی موارد به همین معنای لباس حقیقی است: «یَلْبَسُونَ ثِیاباً خُضْراً مِنْ سُنْدُسٍ وَ إِسْتَبْرَق»[3].2. در بیشتر آیات قرآن، از کلمه لباس، معنای مجازی و استعاره‌ای قصد شده است. در این آیات اگرچه معنای حقیقی اراده نشده اما وجه تشبیهی میان معنای حقیقی لباس و معنای مقصود از این آیات وجود دارد و در کل می‌توان این استعمال‌ها را استعاره‌ای دانست. این استعاره‌ها به چند نحو بوده که در ذیل، به بررسی مختصر آن خواهیم پرداخت:الف. «یا بَنی‏ آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَیْکُمْ لِباساً یُواری سَوْآتِکُمْ وَ ریشاً وَ لِباسُ التَّقْوى‏ ذلِکَ خَیْرٌ ذلِکَ مِنْ آیاتِ اللَّه ...».[4]تشبیه تقوا و پرهیزکارى به لباس، تشبیه بسیار رسا و گویایى است؛ زیرا لباس هم بدن انسان را از سرما و گرما حفظ می‌کند، هم سپرى است در برابر بسیارى از خطرها، هم عیوب جسمانى را می‌پوشاند و هم زینتى است براى انسان، همان‌گونه روحیه تقوا و پرهیزکارى نیز علاوه بر پوشانیدن بشر از زشتى گناهان و حفظ از بسیارى از خطرات فردى و اجتماعى، زینت بسیار بزرگى براى او محسوب می‌شود. زینتى است چشمگیر که بر شخصیت او می‌افزاید.[5]بر همین وجه است آیه «... هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ ...»[6] که در آن به همین وجه، از کلمه لباس استفاده شده است؛ به این معنا که زن و شوهر پنهان کننده عیوب یکدیگر بوده و جمال و اخلاق حسنه هر یک از آن دو، مایه مباهات و افتخار دیگری می‌باشد.ب. «... فَکَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذاقَهَا اللَّهُ لِباسَ الْجُوعِ وَ الْخَوْفِ ...».[7]در این‌جا اثر ترس و گرسنگى را لباس نامیده است؛ زیرا اثر گرسنگى و لاغرى مانند لباس، بر بدن انسان ظاهر می‌شود.[8] به بیان دیگر؛ همان‌طور که لباس بر روی تمام اعضای بدن می‌باشد؛ اثر گرسنگی و ترس نیز بر تمام اعضا و جوارح اینان نمایان بوده به حدی که هیچ‌یک از اعضای بدن از اثر این دو خالی نیست و این شمول در بدن، سبب شده از آن، تعبیر به لباس شود.[9]ج. در برخی آیات قرآن از شب، توصیف به لباس شده است: «وَ هُوَ الَّذی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ لِباساً وَ النَّوْمَ سُباتاً وَ جَعَلَ النَّهارَ نُشُوراً».[10] و «وَ جَعَلْنَا اللَّیْلَ لِباساً».[11] برخی معتقدند که شب در تاریکی خود، می‌تواند هر چیزی را پنهان دارد همان‌گونه که یک لباس، پوشنده خود را پنهان می‌کند؛[12] یعنی تاریکی شب مانند لباسی است که اشیاء را پنهان می‌کند.[13]د. در برخی آیات نیز در مورد پوشاندن یک سخن حق با سخنی باطل و یا اساساً هر نوع به اشتباه انداختن دیگران، افعالی با ریشه «لبس» مورد استفاده قرار گرفته‌اند: «وَ لا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْباطِلِ وَ تَکْتُمُوا الْحَقَّ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُون‏».[14] .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه