نقش فضل بن سهل در دوران امامت علی بن موسی الرضا چه بود؟

فضل، در فراخوانی امام رضا(ع)به خراسان و پذیرش ولایت عهدی مأمون عباسی، نظر مساعد داشت و شاید محرک اصلی مأمون در این کار مهم، خود فضل بن سهل بود. برخی منابع تصمیم مأمون برای ولایت­عهدی امام رضا(ع) را نقشه خود فضل دانسته­ اند[ابن بابویه، عیون الاخبار الرضا، ترجمه حمیدرضا مستفید، علی اکبر غفاری، تهران، صدوق، 1373، ج 2، ص 377 - 378 و بیهقی، ابوالفضل؛ تاریخ بیهقی، ص 170 - 171 و تاریخ فخری، پیشین، ص 301.] طبری می ­نویسد: مردم بغداد اعتقاد داشتند این نیرنگ فضل بن سهل است.[طبری، محمد بن جریر؛ تاریخ طبری، تهران، اساطیر، 1373،ج 13، ص 5660] اوضاع و شرایط بحرانی خلافت به همراه اتکای مأمون به سیاست­های فضل بن سهل برای فرونشان این شورش­ها بیش از هر چیز در دعوت امام رضا(ع)مؤثر بوده است.چنان که نعیم بن حازم در برابر این سیاست­ها به فضل گفت: «تو می­خواهی حکومت را از دست ابن عباس بیرون بکشی و به اولاد علی(ع) بسپاری، سپس به آنان نیرنگ بزنی تا حکومت به خاندان کسری منتقل گردد.»[جهشیاری، محمد بن عبدووس؛ الوزراء و الکتاب، تحقیقات مصطفی السقا و ابراهیم الا بیاری، ترجمه ابوالفضل طباطبایی، تهران، بی نا، 1347ص 392 - 393] سخنان نعیم باعث رانده شدنش از مرو شد، و در تحریک مردم بغداد علیه فضل نقش مهمی ایفا کرد.[همان]روابط امام وفضل کم وبیش در تاریخ ترسیم شده است فضل مناظرات امام با روسای سایر ادیان وفرقه ها را درکاخ مامون پایه ریزی می کند.[ناسخ التواریخ.سپهر.ج12.ص210]فضل بود که خواندن نماز عید فطر را توسط امام طرح می کند.اما با دیدن جمعیت زیادی که از امام استقبال می کنند به هراس افتاده واز مامون می خواهد اورا باز گرداند[عیون اخبارالرضا.ص.365.] امام کتابی به نام الحّبا والشرط به سوی والیان وعمال دولت در باره ی فضل وبرادرش می نویسدوبه مناطق مختلف ارسال می دارد.در این کتاب از فضل با وجود دارائی بسیار که در اختیار دارد به سان رعیّتی مال وثروت یاد شده واورا فرمانبردار،درستکارهمراه با دلیل وبرهان یاد می کند واز توانایی های بالای او سخن می گوید.[عیون اخبارالرضا.ص348. ] اختلاف مابین امام وفضل تنها در ماجرای بسته شدن در اتاق دختر عموی مامون به کاخ می باشد زمانی که فضل مخالف رفتن به بغدادمی باشدواز جان خود بیمناک است مامون از او می خواهد امان نامه ای برای خود بنویسد واو می نویسدو امام امضاء می کندومی فرماید:ای فضل برای تو این ضمان بر عهده ی ما است مادامی که از خداوند عزوجل پروا کنی[29].وپس از کشته شدن فضل این امام است که با اشاره ی چشم جمعیت خشمگینی را در قصر مامون به خون خواهی او جمع شدند آرام می کند.[مستدرک سفینة البحار - الشیخ علی النمازی الشاهرودی - ج 5 - ص 223 - 226] .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه