چرا حیوانات با تشریفات و شرایط خاص باید ذبح شود؟

در اسلام براى ذبح حیوانات شرایطى مانند قطع چهار رگ گردن و گفتن بسم اللَّه در نظر گرفته شده، بطورى که اگر این شرایط انجام نگیرد، گوشت حیوانات قابل استفاده نیست با استفاده از آیات الهی چنین به نظر میرسد که اسلام بااین دستور مى خواهد توحیدحقیقی و عملی را تامین نماید.حقیقت توحید لازم است در تمام امور و احوال و افعال و موضوعات گسترش پیدا کند، و از جمله آنها مأکولات است که خوراک انسان باید با برنامه توجه بخداوند و با ذکر نام او تهیه گشته، و جزء بدن انسان قرار بگیرد. چقدر خوب است که انسان همه أعمال خود را بذکر نام خداوند متعال آغاز کرده، و از قلب خود نیز متوجّه اینمعنى باشد، تا عمل او نورانیّت پیدا کند، ولذا از مسلمانان می خواهدکه از آیین بت پرستان که حیوانات خود را به نام «بت» سر مى بریدند؛ دوری گزیند و لذا، گفتن نام «خدا» را به عنوان جزئى از برنامه وسیعى که براى ریشه کن ساختن افکار بت پرستى طرح کرده، لازم دانسته است. قران کریم بعد از ان که با بیانات گوناگونى حقیقت توحید، اثبات و بطلان شرک و بت پرستى را بیان می دارد به عنوان یکى از نتائج این مسئله دستور می دهدکه مسلمانان باید از خوردن گوشت حیواناتى که به نام بتها ذبح مى شد خوددارى کنند، و تنها از گوشت حیواناتى که به نام خدا ذبح مى گردید استفاده نمایند، زیرا مشرکان عرب یکى از عبادتهایشان این بود که براى بتها قربانى مى کردند و از گوشت آنها به عنوان تبرک مى خوردند و این موضوع یک نوع بت پرستى بوده است.لذا نخست مى گوید: از چیزهایى بخورید که نام خدا بر آن برده شده است اگر به آیاتش ایمان دارید:« فَکُلُوا مِمَّا ذُکِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ إِنْ کُنْتُمْ بِآیاتِهِ مُؤْمِنِینَ».(انعام /118).یعنى ایمان تنها ادعا و گفتار و عقیده نیست بلکه باید در لابلاى عمل نیز آشکار گردد کسى که به خداى یکتا ایمان دارد تنها از این گوشتها مى خورد.« وَ لا تَأْکُلُوا مِمَّا لَمْ یُذْکَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ وَ إِنَّ الشَّیاطِینَ لَیُوحُونَ إِلى أَوْلِیائِهِمْ لِیُجادِلُوکُمْ وَ إِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّکُمْ لَمُشْرِکُونَ» (121)( و از آنچه نام خدا بر آن برده نشده نخورید و این کار گناه است، و شیاطین به دوستان خود مطالبى مخفیانه القا مى کنند تا با شما به مجادله برخیزند و اگر از آنها اطاعت کنید شما هم مشرک خواهید بود!)
در آیات گذشته روى جنبه مثبت مساله یعنى خوردن از گوشتهاى حلال تکیه شده بود، ولى در این آیه- براى تاکید هر چه بیشتر- روى جنبه منفى و مفهوم آن تکیه نموده و مى گوید: از گوشتهایى که نام خدا به هنگام ذبح بر آنها برده نشده است نخورید (وَ لا تَأْکُلُوا مِمَّا لَمْ یُذْکَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ)سپس با یک جمله کوتاه مجددا این عمل را محکوم کرده مى گوید:این کار فسق و گناه و خروج از راه و رسم بندگى و اطاعت فرمان خدا است (وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ)
و براى اینکه بعضى از مسلمانان ساده دل تحت تاثیر وسوسه هاى شیطانى آنها قرار نگیرند اضافه مى کند: شیاطین مطالب وسوسه انگیزى به طور مخفیانه به دوستان خود القا مى کنند، تا با شما به مجادله برخیزند (وَ إِنَّ الشَّیاطِینَ لَیُوحُونَ إِلى أَوْلِیائِهِمْ لِیُجادِلُوکُمْ).ولى به هوش باشید اگر تسلیم وسوسه هاى آنها شوید شما هم در صف مشرکان قرار خواهید گرفت (وَ إِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّکُمْ لَمُشْرِکُونَ).این مجادله و وسوسه شاید اشاره به همان منطقى باشد که مشرکان به یکدیگر القا مى کردند (و بعضى گفته اند مشرکان عرب آن را از مجوسیان آموخته بودند) که اگر ما گوشت حیوان مرده را مى خوریم به خاطر آن است که خدا آن را کشته و از حیوانى که ما مى کشیم بهتر است یعنى نخوردن مردار یک نوع بى اعتنایى به کار خدا است!.
غافل از آنکه آنچه به مرگ طبیعى مى میرد علاوه بر اینکه غالبا بیمار است، سر بریده نیست و خونهاى کثیف در لابلاى گوشتهاى آن مى مانند و مى میرند و فاسد مى شوند و گوشت را هم آلوده و فاسد مى کنند، به همین دلیل خداوند دستور داده تنها از گوشت حیواناتى بخورند که با شرایط خاصى ذبح شده و خون آن بیرون ریخته است.(ر.ک: تفسیر نمونه، ج 5، ص: 423)ضمنا روشن مى شود که تحریم گوشتهایى که نام خدا به هنگام ذبح آنها برده نشده، نه از نظر جنبه هاى بهداشتى است تا گفته شود چه اثرى در بردن نام است بلکه مربوط به جنبه هاى معنوى و اخلاقى و تحکیم پایه توحید و یگانه پرستى است. مسلمان، حتّى در مسائل تغذیه باید تعهّد دینى را مراعات کند.
در آیه بعد همین موضوع به عبارت دیگرى که توام با استدلال بیشترى است آمده و مى فرماید: چرا از حیواناتى نمى خورید که نام خدا بر آنها گفته شده؟ در حالى که آنچه را بر شما حرام است خداوند شرح داده است (وَ ما لَکُمْ أَلَّا تَأْکُلُو مِمَّا ذُکِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ قَدْ فَصَّلَ لَکُمْ ما حَرَّمَ عَلَیْکُمْ «وَ لا تَأْکُلُوا مِمَّا لَمْ یُذْکَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ»ازهمین رو،یکى از شرائط تذکیه حیوان آنستکه ذبح کننده در حین عمل یا مقارن با آن نام خداوند را بر زبان جارى نماید و در صورت تخلّف عمدا آن ذبیحه حرام است ولى سهوا حرام نیست چنانچه در کافى از حضرت صادق (ع) نقل نموده که سؤال شد از آن حضرت از مردیکه ذبح نموده و نام خداوند را یاد ننموده فرمود اگر فراموش کرد هر وقت متذکر شد بگوید بسم اللّه على اوّله و آخره و نیز از آنحضرت روایت فرموده است که چون مسلمان ذبح نماید و فراموش کند ذکر نام خدا را بخور از ذبیحه او و نام خدا را بزبان جارى نما در وقت خوردن و نیز از آنحضرت نقل نموده است که سؤال نمودند از مردى که ذبح نمود و تسبیح یا تکبیر یا تهلیل یا حمد نمود خداوند را فرمود اینها همه اسماء خداوند است و بدیهى است قذارت و فساد غذاى مسلمان مانند گوشت مردار و یا غذاى مسموم و فاسد سبب قذارت خون و فساد سلولهاى بدن او شده و نیز پلیدى آنها سرایت بروح وى خواهد نمود و تیرگى و شقاوتى بر روح او عارض مى شود و این منافى با طهارت و پاکیزه گى همه جانبه اى است که اساس اسلام بر آنست با توجه به این که مخالفت با دستور اسلام و خوردن مردار پیروى از شعار بت پرستى و تبرى عملى از اسلام است.(ر. ک:حسینی همدانی، انوار درخشان،تهران ، لطفی،1404، ج 6،)
برای آگاهی بیشتر ر.ک: پاسخ به پرسشهاى مذهبى - نویسندگان: آیات عظام ناصر مکارم شیرازى و جعفر سبحانى .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه