تعزير چيست و چه تفاوت‌هايي با حد دارد؟

بحث تعزيرات از مباحث مهم حقوق كيفري اسلام است. در كتاب‌هاي معتبر فقهي به طور مشروح مورد بحث قرار گرفته است، و امروزه تحت عنوان «مجازات‌هاي نامعين» در نظام‌هاي حقوقي جايگاه خاصي دارد. در اين جا به طور گذرا به آن اشاره خواهيم كرد: تعزير در لغت به معناي تعظيم، تأديب، منع و نصرت آمده، ريشه اصلي آن همان منع و ردّ است. نصرت نيز به اين معناست كه انسان دشمن را از كسي ردّ مي‌كند و مانع اذيت او توسط دشمن مي‌شود و به تأديب هم تعزير اطلاق مي‌شود، چون جاني را از تكرار گناه باز مي‌دارد. در اصطلاح، تعزير عقوبتي است كه مقدار آن در شرع معين نشده، و اين «عدم مقدر بودن» ركن اصلي تعزير است كه بر آن ادعاي اجماع شده است. فقيهان اهل سنت نيز، همانند فقيهان اماميه معتقدند كه قاضي مي‌تواند با در نظر گرفتن «ميزان جرم» و «مقدار تحمل مجرم» كيفر تعزير را معين و اجرا كنند. در قانون مجازات اسلامي نيز شبيه اين تبيين آمده است كه بر اساس تعريف مزبور، تفاوت حد و تعزير در يك نگاه كلي مشخص مي‌شود. امّا در منابع فقهي اين تفاوت‌ها به صورت جزئي‌تر مورد توجه قرار گرفته كه به آنها اشاره مي‌كنيم: 1. تعزيرات، كيفرهاي نامعين هستند، امّا حدود مجازات معين و منصوص بر اساس كتاب و سنت مي باشند. 2. ملاك اصلي تعزير، كم‌تر بودن آن نسبت به حد است؛ 3. مقدار و كيفيت تعزير در صلاحديد حاكم شرع است، بر خلاف حد؛ 4. در تعزير شخصيت مجرم، وضع روحي و جسمي و زمان و مكان دخالت دارد، در صورتي كه حد تابع صدق عنوان است؛ 5. در تعزير، اميد به اصلاح و تأديب مجرم شرط است، ‌امّا فلسفه اجراي حد دفاع از مصالح بنيادين جامعه است. 6. تعزير با توبه ساقط مي‌شود، اما در حدود، اختلاف نظر است و ظاهر سقوط آن در اثر توبه است. البته قبل از رسيدن نزد حاكم و شهادت شهود يا حكم حاكم. 7. تعزير قابل شفاعت است، امّا در حد، واسطه و شفاعت ممنوع است؛ 8. در تعزير، حاكم حق عفو دارد، بر خلاف حدود؛ 9. در تعزيرات احصاء و محدوديتي وجود ندارد، امّا در حدود اصل احصائي و محدود بودن آنها است و در موارد مشكوك مجازات غيرحدي جاري مي‌شود. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه